جشنواره فیلم فجر یک حسرت بزرگ را بر پیشانی خود می بیند. حسرتی در ندادن سیمرغ نقش اول مرد به اکبرعبدی برای نقش آفرینی های درخشانی که داشت. اکبرعبدي بي شک ازبازيگران خاطره ساز سينماي ايران به شمار مي آيد و به گواه آمار وی را مي توان در رديف آن دسته ازهنرپيشگاني قرار داد که با برداشت غريزي خود از نقش و تحت تاثير قابليت بالاي چهره در پذيرش گريم به نقش هاي متنوعي جان بخشيده ا ند.
متن حاضر با مروری بر بازی های شاخص عبدی در نقش اول و مکمل تلاش دارد تا بی توجهی داوران جشنواره فیلم فجر به گنجی را یادآور شود که سینمای ایران نتوانست آنگونه که باید قدردان هنرش باشد.
دوره پنجم- 1365/ آقای قندی- اجاره نشین ها- نقش مکمل
هنوز هم تصاوير بازي به ياد ماندني اکبر عبدي در ساخته ماندگار داريوش مهرجويي يعني اجاره نشين ها از جمله خاطرات پررنگ سينمايي در ذهن جامعه ايران است و هنرپيشه اي که با گذر از نقش هاي خوب تلويزيوني اش به سينما ورود کرد در يک هنرنمايي خيره کننده نه تنها زوج مکمل خوبي با عزت بازيگري سينماي ايران تشکيل داد بلکه خود را به عنوان يک کمدين نمونه در سينما شناساند.
عبدي چنان در قالب نقش آقاي قندي خواستني بود که حتي برخي منفعت طلبي هايش- که به طور طبيعي تصويري منفي از نقش را در ذهن مخاطب شکل مي داد- نيز در نگاه بيننده نسبت به شخصيت قندي تاثيري منفي نداشت. صحنه مناقشه و دعواي ميان عباس سوپر گوشت و قندي نيز به زيبايي توسط انتظامي و عبدي اجرا شد- براي مثال در اين صحنه هم عصبيت کنترل شده و دور از غلو انتظامي ستودني است و هم ترس کودک گونه عبدي به درستي در اين صحنه قابل لمس است؛هوشمندي مهرجويي در بهره بردن از قابليت عبدي در به سامان رساندن موقعيت هاي کميک اندامي از جمله سکانس رقصي که اين بازيگر در مهماني رفع کدورت از کارگران اجرا کرد، نيز نقشي منحصر به فرد را در سينماي کمدي ايران به يادگار گذارد. نقشي که هم از سوي بازيگرش تجربه اي دل پذير و دوست داشتني ارزيابي شده و هم بسياري از منتقدان در انتخاب هاي خود نسبت به کارنامه عبدي آن را در مرتبتي بالا قرارداده اند. با این وجود کاندید نشدن اکبرعبدی درجایزه نقش مکمل مرد موجب بهت و حیرت مخاطبان و منتقدانی شد که وی را یکی از شانس های مهم سیمرغ نقش مکمل می دانستند.
دوره نهم- 1369/ گروهبان مکوندی- ای ایران- نقش اول
درخشش در فیلمی از ناصر تقوایی قدرت ذاتی بازیگری عبدی تحت هدایت یک کارگردان هوشمند را به رخ کشید. مکوندی دراثر ماندگار ناصر تقوایی نشانگر بخشی از توانایی های اکبر عبدی بود که توجه کمتری به آن شده است. عبدی در این فیلم بدمن ماجراست و مثل اکثر اوقات قرار نیست معصوم باشد. او نمایانگر استبداد روبه زوال است وتلاش می کند با حکومت نظامی و تشر زدن جایگاهش را ارتقا دهد؛ بازی در این نقش نشانه ای بر قدرت بازیگری اکبر عبدی بود؛ کاراکتری دشوارکه درعین بد من بودن کمیک است و نقشی که بعدترعبدی سیمرغ آن را حق خود دانست.
دوره نهم- 1369/ دکتر رضا کمالی- سفر جادویی- نقش اول
دکتر کمالی پدر سختگیر سینا در فیلم سفر جادویی، محصول دوران پرفروغ سینمای کودک است. عبدی در این فیلم کاردشواری را به انجام رساند و دو نقش را در دو سن متفاوت بازی کرد. صورت گریم پذیر او سبب شد تا بتواند در دو برهه زمانی این نقش بدرخشد واستعداد ذاتی و چهره کودکانه اش که درعین حال با یک سبیل، مردانه و مقتدر می شود حضوری متفاوت از او در سفر جادویی نشان داد. قرارنگرفتن نام اکبرعبدی در میان کاندیداهای جشنواره در بخش نقش اول مرد بیش ازهرچیز نشانه اعتقاد نداشتن داوران به نقش های کمدی بود.
دوره دهم- 1370/آقافرج بوسیلکی- دلشدگان- نقش مکمل
در دوره ای که اکبر عبدی ایفاگر نقش مکمل طلایی دیگری بود بازهم مناسبات خاص سبب شد تا فیلم دلشدگان و بازی درخشان اکبرعبدی نادیده گرفته شود. او در این فیلم در نقش نوازنده تنبکی ظاهر شد که برخلاف عموم موزیسین های عهد قاجار از طبقات پایین جامعه است. عبدی موفق شد با هدایت مرحوم حاتمی تصویری واقعی ازیک نوازنده عاشق موسیقی را نشانمان دهد. سربلندی وی در ایفای این نقش دشوار آنجا مشخص می شود که دریابیم وی موفق شد تا نگاهی حسرت وار و درعین حال شیفته وار به موسیقی را در بازیش بگنجاند. نقشی که با بی تفاوتی داوران روبه رو شد و یکی از مسلم ترین سیمرغ های مکمل مرد از وی دریغ شد.
دوره یازدهم- 1371 / اکبرعبدی- هنرپیشه- نقش اول
اگراين مساله را بپذيريم که تمامي انسان ها در شبانه روز نقش آفرين شخصيتي هستند که در واقعيت تطابقي با آنها ندارد و در واقع همگي ما درحال نقش بازي کردن هستيم و چنين برداشتي را پايه تحليل نقش عبدي در فيلم هنرپيشه قراردهيم، ظرايف برجسته وشاخص هاي فني اين هنرنمايي و راکورد حسي درستي که اين بازيگر در خلق خود هنري اش به کار مي گيرد چنان وجه ستاره گون وي را در نظر مخاطب بازنمايي حقيقي مي کند که عبدی را فراي خود واقعي و خود هنري در تمثالي بارز از کارکرد اجتماعي شمایل ستاره گونه اش متجلی می سازد.
عبدي در شاخص فني هنرپيشه بازيگري معتبر و ستاره اي تابناک در نظر گرفته شده که گاه حضورهايش در آثار کم مايه گيشه محور در تناقض با پرتره سينمايي وي شکل گرفته است. توجه به نمونه الگویي نقش آفريني هاي عبدی همواره مکانيسم فراز ونشيب هاي اجرايي وي را در زمينه اي 3 بعدي ازتاثيرات راهبردي هنر، اقتصاد وجامعه برکمال هنري و فني يک بازيگر سينمايي بارز مي کند.
با این تفاصیل آنچه در بخش اهدای جایزه نقش اول مرد در دوره یازدهم رخ داد تنها یک خطای دید بود. هیات داوران در میان تعجب همگان سیمرغ این بخش را به فرامرز قریبیان برای بازی در بندر مه آلود اختصاص داد و یکی از درخشان ترین نقش آفرینی های سینمایی عبدی بدون سیمرغ از جشنواره بازگشت و داغ این خطا همواره بر چهره داوری جشنواره باقی خواهد ماند.
دوره سیزدهم- 1373/ عباس خاکپور- آدم برفی- نقش اول
عباس خاکپورکه به قصد عزیمت به آمریکا ساکن ترکیه شده است، کاراکتر سخت و پیچیده و چند وجهی به شمار می آید. این نقش که اولین تجربه زن پوشی عبدی هم محسوب می شود جهش بلندی درکارنامه اکبرعبدی حساب می شود زیرا موفق می شود هم اغواگر باشد، هم بیچاره وهم درمانده. صورت گریم پذیرعبدی درفیلم آدم برفی شدیدا به چشم می آید.
نقش به دليل حس بارز فرورفتن در بطن وجودي دو کاراکتر داراي برجستگي هاي ملموسي است که هم هويت باختگي عباس را از طريق تمايل ويرانگرانه وي به مهاجرت نشان مي دهد و هم تبعات چنين رويکردي را در وجهي ايدئولوژيک از طريق زن پوش ساختن شخصيت اصلي نمايانگر مي سازد و به راستي که اکبرعبدي درخلق شخصيت دوپاره شده عباس (در وجه حقيقي) و درنا(در وجه دروغين) توانايي هاي والاي خود و قدرت بي بديل بازيگريش را به رخ مي کشد.
نکته قابل تامل بازي عبدي را مي توان پرهيز اين هنرمند از کليشه هاي رفتاري و گفتاري يک زن همچون ناز وعشوه هاي غلوگون ازجنس تجربه هاي نازل فیلم های شبکه خانگی و ترسيم درست حس هاي مورد نياز براي پرورش نقش درنا برشمرد که در پرتوافه هاي گويشي درست و استفاده از صداي نازک برای بازنمايي حقيقي اصوات يک زن و نيز رفتار معاشرتي صميمانه با دنيا شکلي ديدني يافته است.
عباس- درنا خاکپور با بازی تماشایی اکبر عبدی، نقش آفرینی به یاد ماندنی بود که به دلیل خروج آدم برفی از بخش مسابقه سینمای ایران از دست یابی به سیمرغ محروم ماند.
دوره سیزدهم- 1373/ 7 تیپ متفاوت تهیه کنندگان سینما- آرزوی بزرگ- نقش مکمل
درخشش اکبرعبدی در7 نقش متفاوت همه مخاطبان را حیرت زده کرد و ازشانس این بازیگربرای کسب سیمرغ نقش مکمل مرد می گفتند اما بازهم خطای دید داوران، بازیگردرخشنده سینمای ایران در دهه 70 را از یک سیمرغ حتمی به دور داشت. نکته تلخ اینکه عبدی در روز فرشته هم بازی متقاعد کننده ای در نقش دجین جن بوداده بازیگوش ارائه داده بود که این بازی هم از دید هیات داوران دور ماند.
دوره بیستم- 1380 / عمو یارولی- نان وعشق و موتورهزار- نقش مکمل
شاخص هايي چون بهره گيري درست کارگردان ازفن بيان عبدي دراداي لهجه ترکي و هنر حسي وي درجان بخشي به يک عموي زيرک و البته مهربان، عبدي پرتوان دهه60 و 70 را در اذهان بازسازي کرد. اجرای قدرتمندانه اکبر عبدی از نقش جای هیچ تردیدی برای کسب سیمرغ مکمل از سوی این بازیگر ایجاد نمی کرد اما داوران بازهم سیمرغ را به وی ندادند.
دوره سی و یکم- 1391 / حاج یوسف- رسوایی- نقش اول
سنت غلط جشنواره در دلجویی از بازیگران سینما به خاطر نقش هایی که با توجه به دیگر نقش آفرینی های سالیان اخیرشان چندان بار ارزشی بالاتری به لحاظ اجرا نداشت سبب شد تا اکبرعبدی قربانی این تفکرغلط جشنواره شود و نقش آفرینی درخشانش در رسوایی تنها یک کاندیداتوری نقش اول مرد کسب کرد و سیمرغ به حمید فرخ نژاد برای بازی در استرداد رسید.
نکته: گراند سینما، دزد عروسک ها، ناصرالدین شاه آکتورسینما، مدرسه پیرمردها، مردآفتابی، جنگجوی پیروز، اخراجی ها یک، تسویه حساب، خواب زده ها، قاعده بازی، تلفن همراه رئیس جمهور، قندون جهیزیه، در مدت معلوم، مظفرنامه، معراجی ها، سوءتفاهم وآشغال های دوست داشتنی دیگر بازی های درخشان اکبر عبدی است که یا با بی مهری هیات انتخاب از حضور در جشنواره بازماندند یا با خطای دید هیات داوران مواجه شدند و به فهرست نهایی کاندیداهای سیمرغ نقش اول و مکمل راه نیافتند.
نکته دوم: اکبر عبدی برای بازی های درخشانش در مادر و خوابم می آد دو سیمرغ نقش مکمل را دریافت کرده است.
