اگر درباره چگونگی کشف آتش سراغ اینترنت بروید، حتماً از شدت گوناگونی و تنوع پاسخ‌های دریافتی حیرت‌زده خواهید شد. آتش از حیاتی‌ترین و مهم‌ترین اکتشافات تاریخ زندگی انسان است و به خاطر اهمیت زیاد این اکتشاف و نقش مهم و زندگی‌بخشی که در حیات انسان‌های عصر باستان داشته از همان دوران باستان همواره مورد ستایش و تقدیس بوده و در بیشتر فرهنگ‌های اساطیری موجودی مقدس و متعالی به حساب می‌آمده و ستایش می‌شده است.
در اساطیر ایران باستان پیدایش آتش به هوشنگ نسبت داده شده است. به روایت شاهنامه هوشنگ، که دومین پادشاه تمام جهان و نوه پسری کیومرث(۱) است، روزی برای شکار رفته بوده که ناگهان سر راه خود ماری می‌بیند که قصد حمله و آسیب زدن به او را داشته است. هوشنگ به قصد کشتن مار سنگی به طرف او پرتاب می‌کند اما سنگ به جای خوردن به مار به سنگ دیگری کنار سر مار برخورد می‌کند و حاصل این برخورد، پیدایش نخستین جرقه آتش مقابل چشمان بشر بوده است:
برآمد به سنگ گران سنگ خورد
همان و همین سنگ بشکست گرد
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ
دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
نشد مار کشته ولیکن ز راز
پدید آمد آتش از آن سنگ باز
اما نکته جالب توجه در ادامه این داستان در شاهنامه، نسبت دادن بنیانگذاری "جشن سده" به هوشنگ در پی کشف آتش است:
" جهاندار پیش جهان آفرین
نیایش همی کرد و خواند آفرین
که او را فروغی چنین هدیه داد
همین آتش آنگاه قبله نهاد
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد(۲)
سده نام آن جشن فرخنده کرد
ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار..."
جشن سده از نظر گاه‌شماری و تقویمی صد روز بعد از زمستان بزرگ (یکم آبان‌ماه) یعنی روز دهم بهمن برگزار می‌شده است. به اعتقاد مردم آتشی که در این روز بر فروخته میشود زمین را گرم و آماده ورود بهار می کند.
دانستن این مسئله هم خالی از لطف نیست که بر خلاف باور عمومی جشن سده یک جشن با پیشینه زرتشتی نیست؛ بلکه جشنی ملی است و یادگار اسطوره‌های ملی-میهنی و تمام داستان‌های مربوط به آن هم غیردینی است. این جشن هنوز هم بین تمامی قشرهای مردم بعضی شهرها مثل کرمان، اعم از مسلمان و زرتشتی و مسیحی و یهودی به عنوان جشنی ملی رواج دارد. در "نوروزنامه" (منسوب به) خیام این چنین آمده است:
"هر سال تا به امروز جشن سده را پادشاهان نیک‌عهد در ایران و توران به جای می آورده اند و بعد از آن تا امروز زمان این جشن به دست فراموشی سپرده شد و فقط زرتشتیان که نگهبان سنن باستانی بوده و هستند این جشن باستانی را برپا می داشتند."
امروز هم زرتشتیان داخل و خارج ایران پیشگام برپایی این جشن هستند که به علت تلاش این مراسم در یادآوری اهمیت نور و آتش و انرژی است که همواره مورد توجه آنها بوده است.
۱.نخستین پادشاه هفت اقلیم(تمام جهان)
۲.به فراخور قافیه خَرد تلفظ میشود
منتشر شده در ضمیمه قفسه روزنامه جام جم
سه شنبه 29 بهمن 98
