مرگبارترین روزهای تاریخ، هفدهمین جلد از مجموعه تاریخ ترسناک به قلم تری دیری ( نویسنده نام‌آشنای بریتانیایی ادبیات کودک و نوجوان) است که نشر افق آن را با ترجمه پیمان اسماعیلیان منتشر کرده است.
مارتین براون، تصویرگر این کتاب است و ارزشمندی کار او آنجا مشخص میشود که بدانیم شیوه نگارش کتاب، دادن اطلاعات واقعی تاریخی با بیانی طنز ( طنز قابل فهم و قابل توجه کودک و نوجوان ) است و تصاویر براون کاملا از این طنز حمایت میکند. تا آنجا که در بیشتر صفحات کتاب، تصاویر به تنهایی قسمت اعظم طنز را به دوش میکشند و اگر نبودند این سبک تصویرگری های براون احتمالا نمک جملات به تنهایی نمیتوانست کار اصلی خود را انجام دهد.
این مجموعه که محتوایش در دسته‌های تمدن‌ها، ایالات، دوره‌های تاریخی و شهرها در گذر تاریخ جا میگیرند، در این جلد به سراغ قتل عام ها، کشت و کشتارهای فجیع و نابودی تمدن های انسانی از حدود 5000 سال قبل تا کشتار یهودی ها با گاز سمی زیکلون بی در سال 1941 در لهستان رفته است .
دادن این اطلاعات به خودی خود برای این گروه سنی ( نوجوانان از 14 سال)مناسب به نظر نمیرسد، چرا که خشونت و غارتگریو وحشی گری عجیبی در آن موج می زند. اما شناخت دولت ها و ملت هایی که داعیه تمدن و حقوق بشر دارند چندان نامربوط هم نیست و اطلاع از پیشینه مردم در جای جای جهان می تواند به شناخت بیشتر و بهتر جهان امروز و مسایلی مثل نژاد پرستی و ریشه هایش در ذهن نوجوان کمک کند.
تا اینجا از موضوع، تصویرگری، قلم طناز و ساده و پایبندی به واقعیات تاریخ این جلد از این مجموعه تعریف کردیم و حال نوبت به نقد آن است.
ترجمه کتاب به گونه ای رقم خورده است که گویا مترجم تنها واژگان فارسی در اختیار داشته و دستور زبان و نحو فارسی را نمیشناخته. چرا که واژه های فارسی را با نحو انگلیسی کنار هم چیده و فهم آن را برای مخاطب فارسی زبان و به ویژه نوجوان دشوار کرده است.
در کنار این نکته بسیار مهم ( تا جایی که من با تمام علاقه ام به تاریخ بشر و طنز تری دیری بیش از یک چهارم کتاب را طاقت نیاوردم و باقی آن را به سختی و طی چندین روز بریده بریده خواندم) مساله حائز اهمیت دیگری هم وجود دارد و آن مواجهه نوجوان ایرانی با جهان بزرگی از ناشناخته هاست. برای آنکه منظورم واضح شود مثالی میزنم، یک نوجوان 13 ساله در ایران نام ناصرالدین شاه و آغامحمدخان و شاه عباس ونادرشاه و حتی چنگیز و هلاکو را شنیده است، پس با خواندن کتاب هایی درباره آنها تمرکزش صرف محتوا خواهد شد. اما وقتی به تاریخ اروپا و آمریکا و آفریقا می رسیم، شاید جز آزتک‌ها و فراعنه مصر و وایکینگ ها، باقی نام ها ( اعم از کلوسیوم،نورمن ها،شاه ویلیام،شاه ادموند،جهاد کودکان، نبرد کرسی و ....) به خودی خود برای بچه ها جدید باشد و وقتی این نام ها با جغرافیاهای ناآشنا برای نوجوان ترکیب میشود بیشتر او را گیج کند. نوجوانی که جز همسایه های ایران از جغرافیای کشورهای جهان چیزی نیاموخته است.
در کل داشتن این اطلاعات و دانستن شان برای نوجوان خوب ارزیابی می شود ولی این ترجمه برای انتخاب اول بودن به نظر ایدئال نمی‌آید.
بماند که در بخش هایی از کتاب، شوخی هایی به چشم میخورد که جز در بافت زبان انگلیسی قابل فهم نیستند و به نوعی به زبان و فرهنگ بریتانیا مربوطند، اما نه تنها با پاورقی رمزگشایی نشده اند بلکه بدون هیچ معادل سازی ای در فارسی ، عینا ترجمه شده اند و از فهم نشدنی ترین بخش های کتاب برای نوجوان به حساب می‌آیند.
