تا قبل از تاسیس شبکه اختصاصی کودک، کارکرد اصلی برنامههای کودک که از شبکههای مختلف سیما پخش میشد پر کردن اوقات فراغت و تفریح و سرگرمی کودکان بود. موضوعی که اوایل تاسیس این شبکه باعث نگرانی خانوادهها شده بود که اگر به جای چند ساعت محدود، از صبح تا شب برنامههای کودک در دسترس بچهها باشد، چه بلایی سر نسل جدید میآید. نگرانیهایی که رفتهرفته جای خود را به حس اعتماد و رضایت داد.
شبکه کودک از همان ابتدای فعالیت با تقسیم بندی سنی و زمانی و اختصاص برنامههای مجزا برای هر یک از دو گروه سنی (زیر 6سال –6تا12سال) نشان داد که هدفی فراتر از سرگرم نگه داشتن بچهها دارد و توجه به نیازهای سنین مختلف کودک را به طور خاص در دستور کار خود قرار داده است.
با توجه به اینکه بر اساس سیاستهای اعلام شده از سوی شبکه قرار بود نیمی از برنامهها ساخت ایران باشند، نگرانی بعدی خانوادهها توان جلب توجه این برنامهها برای بچه هایی بود که بیشتر با برنامههای با کیفیت خارجی مواجه بودند. شبکه کودک از این آزمون هم سربلند بیرون آمد. به طوری که طبق آمارهای رسمی اعلام شده پربینندهترین برنامه شبکه پویا، پویانمایی ایرانی «ببعی و ببعو» بود؛ برنامهای که رویکرد اصلیاش آموزش مهارتهای زندگی اجتماعی به بچه های زیر ۶ سال است.
تنوع رویکرد آموزش محور شبکه کودک هم در نوع خود قابل توجه و شایسته تحسین است. آموزشهایی که به طور کاملاً غیر مستقیم در دل برنامههای مختلف این شبکه گنجانده شده است و نه تنها باعث دلزدگی بچهها نمیشود بلکه بازخوردهای مثبت آن نشاندهنده موفقیت این رویکرد است. مثلا برنامه «پاشو پاشو کوچولو» با رویکردی آموزشی-تربیتی به جنبههایی از تعلیم و تربیت میپردازد که در نظام آموزشی کمتر به آنها پرداخته میشود. از آموزش کارهای روزمره مثل صبحانه خوردن و ورزش و کمک به والدین تا آموزش مهارتهایی مثل کاردستی و نقاشی.
همچنین با شیوههای بدیع و جذاب از تربیت دینی کودکان هم غافل نشده است. پخش سرودها و نماهنگهای کودکانه مناسبتی-مذهبی و استفاده از موذنهای نوجوان برای پخش اذان و دعاهای کودکانه و برنامههایی مثل «سر سفره خدا» که کارویژهاش شخصیت دادن به کودکان روزهدار مخصوصا روزهاولیهاست و در کنار آن به انتقال مفاهیم کلیدی دینی و ارزشهای اعتقادی به کودکان میپردازد.
تشویق کودکان به کتاب و کتابخوانی (من میخونم تو گوش کن) ، آشناکردن آنها با فرهنگ اصیل و غنی ایرانی (قصه ما مثل شد)، آموزش مهارتهای موردنیاز برای زندگی اجتماعی و نکات مربوط به آداب معاشرت (مهارتهای زندگی) گوشهای از توجه این شبکه به تربیت فرهنگی کودکان است.
اهمیت «خانواده» در تولیدات شبکه پویا کاملاً محسوس است. رسیدن به فرمولی برای نمایش یک خانواده معمولی ایرانی با در نظر گرفتن جزئیاتی مثل میانگین تعداد نفرات خانواده، درآمد متوسط، متراژ خانه، ماشین داشتن یا نداشتن و حتی لوازم خانه در خیلی از برنامهها و پویانماییهای ایرانی این شبکه به چشم میخورد.
حتی با توجه به جای خالی خانوادهها در مستندات ایرانگردی و سفر در تلویزیون، مستند خلاقانهای به نام «دورت بگردم ایران» در این شبکه تولید و پخش شده که گردشگری و ایرانگردی را در چهارچوب سفری خانوادگی نشان میدهد.
آموزش سبک زندگی ایرانی-اسلامی هم به شکلهای مختلفی در برنامههای این شبکه مشهود است. مثلاً در پویانمایی «بچههای ساختمان گلها»، مادر در خانه و کنار محارم بدون حجاب است و برای بیرون رفتن از منزل از حجاب استفاده میکند و با همین شیوه نامحسوس فرهنگسازی در زمینه حجاب اتفاق میافتد.
اما آنچه بیش از هر چیز دیگری شبکه کودک را بین خانوادهها محبوب کرده فقط برنامههای این شبکه نیست ؛رابطه بسیار خوب و تنگاتنگ شبکه با مخاطبین و خانوادهها و اهمیت دادن به انتقادات و پیشنهادات آنهاست. محمد سرشار، مدیر جوان و دهه شصتی شبکه کودک که یکی از بهترین گزینهها برای نامبردن از مصداق جوانگرایی موفق در حوزه مدیریت فرهنگی است، با استفاده از ظرفیت شبکههای اجتماعی به طور مستقیم با خانوادهها در ارتباط است. به حواشی و شبهات شخصاً پاسخ میدهد، ابهامزدایی میکند، نظر خانوادهها را جویا میشود و تعامل و کنشگری خوبی با مخاطب دارد تا جایی که مسائل مطرح شده پیرامون شبکه کودک و برنامههایش در کوتاهترین زمان ممکن موشکافی و توضیح داده می شوند.
مثلا سال گذشته کمپین مردمی «پویا بدون تبلیغات» در اعتراض به نمایش تبلیغات نامناسب برای بچهها که طبعا تفاوت برنامه عادی را با تبلیغات متوجه نمیشوند، راه افتاد و آقای سرشار شخصاً به مسئله ورود کرده و حق را به خانوادهها داد و ضمن شفافسازی این مسئله که «پخش آگهی بازرگانی از تمام شبکهها دست مدیران شبکه نیست و کوچکترین دخل و تصرفی در آنها هم با جریمه مواجه میشود»، پا به پای پدران و مادران پیگیر حذف این تبلیغات شد. تا جایی که با حضور در برنامه زنده تلویزیونی از نمایندگان مجلس درخواست کرد موقع تعیین بودجه سالیانه صدا و سیما پخش آگهی بازرگانی از شبکههای کودک را ممنوع کنند و در نهایت پس از چندی خبر موافقت مسئولین برای حذف این تبلیغات از کنداکتور شبکه کودک را به خانواده ها اعلام کرد.
نکته آخر هوشمندی محمد سرشار در ورود به موقع به مسئله قهرمان سازی و برند سازی برای کودکان است که همزمان با اعلام خبر شهادت سردار سلیمانی، فراخوانی برای دریافت آثار مختلف هنرمندان در این حوزه را اعلام کرد و با در نظر گرفتن حساسیتهای خاص سادهسازی مفاهیم پیچیده و احتیاطهای لازم در نمایش و سخن گفتن از موضوعاتی مثل مرگ و شهادت برای ردههای سنی خاص شبکه کودک، در مسیر الگوسازی و قهرمانسازی از این نماد امنیت ملی برای کشور، قدم گذاشت.
به امروز توفیق روزافزون محمد سرشار و تیم شبکه کودک