اپیزود پنجم : زندگی پلانگتونی تبخال

سلام من نگین تقی زاده ام دانشجوی ترم اخر دندانپزشکی از دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و اینجا اپیزود پنجم oral_p ایه . تو این پادکست به همراه دوستم عاطفه ،هربار راجع به یه موضوعی گپ میزنیم و به بیان مطالبی میپردازیم که برای سلامت دهان و دندان هر کسی لازمه ، اینجا خبری از تخصصی و قلمبه سلنبه حرف زدن نیس و تمام مطالب رو به زبان ساده میگیم برای شنیدن این پادکست اینجا کلیک کنین .یا این که " پادکست دندانپزشکی " یا " oral_p" رو در هر اپلیکیشن پادگیری که دوست دارین سرچ کنین

داشتم یه پست اماده میکردم برای اینستا ، همین پیج اینستا oral-p پسته مدل اسلایدی بود . نشسته بودم مطالبشو اماده کرده بودم ، تموم اسلایداشم نوشته بودمو دیگه اماده بود اما بعد با عاطی و علیرضا که حرف زدیم به این نتیجه رسیدیم که این موضوع خیلی مسیله پر کاربردیه و اگه نشه یه اپیزود پادکست تلف میشه . ایده ساختشم بااین سوال شکل گرفت که میدونین چرا وقتی تبخال زدیم نباید بریم دندونپزشکی ؟

سلام من نگینم واینجا اپیزود 5امه oral_pایه .و تو این اپیزود میخوایم بپردازیم به این موضوع که تبخال، همین زخمی که گوشه لب میزنه ، چند نوع داره؟ اصن چی هس؟ ازکجا میاد؟

تبخال اشناترین زخم دهانیه .دیدین دوستت بهت میرسه میگه سلام چطوری میگی قربونت تو چطوری میگه عه این چیه زده گوشه لبت میگی چیزی نیس تبخاله میگه هان .اینجا قرار گذاشتی بعدش کجا بریم؟ بریم سینما؟ یا راه بریم مغازه هارو نگاه کنیم ؟ میگی بریم سینما. بعدم میرین به گشت وگذارتون میرسین. همون موقعی ک به دوستت گفتی چیزی نیس تبخاله. اونم گف هان و حرفشو ادامه داد یعنی تبخال هم اشناعه و هم رایج . اما چی میشه که یکی تبخال میزنه ؟یا چرا بعضیا هی تبخال میزنن؟ این که اینقد رایج و اشناعه چرا پس دندونپزشکی نباید بریم؟ یا چرا دندانپزشک از قبول ما وقتی تبخال زدیم خودداری میکنه؟ هان؟ شاید داستان اونجوری که ما فک میکنیم نیست .

تبخال چیه ؟

تبخال یه زخم ساده نیست . یه بیماری ویروسیه . ویروسی به اسم هرپس سیمپلکس ویروس 1یا 1 hsv ، که ازاین به بعد هرپس صداش میکینم . باعث تبخال زدن ما میشه این مارو تعریف کنیم. ما یعنی بزرگسالا. یعنی همین شمایی که داری این پادکستو گوش میکنی چون در ادامه میگیم که یه نوع هرپس دیگه هم هس که تو بچه ها میزنه .همین جاتا یادم نرفته یه پرانتزی باز کنیم هرپسا یه خونواده اند که این خونواده 9تا عضو داره که توی انسان بیماری ایجاد میکنن و یه نوعشم میمونارو بیمار میکنه حالا اون نوعی که باعث تبخال میشه رو ما تو این اپیزود باش کار داریم که اسمشم hsv1بود و ما واسه راحتی خودمون که هی نخوایم بگیم هرپس سیمپلکس ویروس 1 اینجور هرپس سیمپلکس ویروس 1 اونجور اسمشو گذاشتیم ویروس هرپس اما هر هرپسی باعث تبخال زدن نمیشه اینا یه خونواده ان و فقط عضو اول، نوع 1 باعث تبخال میشه. بقیشون هنرای دیگه دارن : ) . خب. مقصود این که تبخال یه بیماری ویروسیه که هرپس باعثش میشه . این ویروس بیشتر جاهای مرطوب و مخاطی رو دوس داره مثه دهن ، بینی لب. چشم .بیشتر از همه لب و پوست اطراف لب میزنه و داخل دهنم روی لثه و سقف دهن از همه بیشتر خودشو نشون میده. اما این به این معنی نیس که جاهای دیگه نزنه ها .مثلا توی لپم میزنه . دور زبانم میزنه ،پشت لبم میزنه یا روی پوست شکمم میتونه بزنه اما بیشتر از همه اینجاهایی بود که گفتم .یه نکته ایم که داره محل تبخال زدن اینه که معمولا ،حول و حوش یه جا میزنه یعنی اگه گوشه لب سمت راست زد بعدم خوب شد دفعه بعدی که میخواد بزنه همین حدودا میزنه . جاش خیلی متنوع نیست

داستان زندگی ویروس هرپس اینجوریه که وقتی وارد بدن بشه همون موقع خودشو نشون نمیده که بفهمی مبتلا شدی البته دیگه بیرون نمیره ها یعنی وقتی وارد بدن شد دیگه وارد شده موندگاره اما مخفیانه زندگی میکنه میره . به سیستم عصبی مرکزی و اونجا قایم میشه .. در واقع منتظر فرصته تا حمله کنه و ممکنه تا مدتها خودشو نشون نده.

مثه زندگی پلانگتون تو کارتون باب اسفنجیه. پلانگتونم ریزه میزه بود و مخفیانه مدام رستوران اقای خرچنگو زیر نظر داشت تا تو یه فرصت بتونه بره و دستور پخت همبرگرو بدزده .تبخالم یه همچین حالتی داره . یه گوشه قایم شده و زندگی پنهانی داره و منتظره فرصته تا حمله کنه این فرصتایی که منتظرشونه وقتایه که به هر دلیلی بدن ضعیف میشه این ویروس فعال میشه و خودش رو به شکل تبخال لب یا بقیه قسمتها نشون میده . مثلا وقتایی که دچار سرماخوردگی شدید میشیم ، تب میکینم ،یه بیماری ای میگیریم که ضعیفمون میکنه .دچار تغییرات هورمونی میشیم مثه دوران بارداری یا قاعدگی یا ناغافل شب کابوس میبینیم یا فصل امتحاناس و استرس داریم .اما زندگیش با پلانگتون قصه ما یه فرقی داره . قبل از اومدن خبر میده یعنی تو محلی که میخواد بروز کنه ،قبلش علائم هشدار دهنده ای نشون میده مثلا اون ناحیه ای که میخواد تبخال بزنه میسوزه ، گزگزمیکنه یا می خاره بعد از این مرحله چندتا برآمدگی تاول مانند تشکیل میشه که بلافاصله هم پاره میشه و زخم به وجود میاد. حالا زخمی که بش میگیم تبخال ،مهمون ما شده.

انتقال :

خبببب حالا که این مهمون نامبارک سر و کله اش پیدا شده و خودی نشون داده ، اوضاع فرق میکنه الان بزاق دهان اغشته است به ویروس و میتونه به راحتی به بقیه منتقل بشه بااستفاده از وسایل مشترک مثل حوله ،ریش تراش، رژلب .بابوسیدن بقیه .با غذاخوردن تو یه ظرف مشترک .با رفتن به دندونپزشکی چون امکان انتقال به دندانپزشک به کارکنان مطب به بقیه بیمارا هس. البته از وسایل دندانپزشکی مشترک استفاده نمیشه که منتقل بشه از این راه و وسیله ها استریل میشن و یا از وسیله های یه بار مصرف استفاده میشه اما امکانش هست که محیط مطب الوده بشه که برای بقیه مراجعین و پرسنل خطرناکه و خود دندانپزشکم که داره برای شما کار انجام میده بیشتر از همه در معرض خطره جوری که ، ویروس از دهان شما به انگشتان دندانپزشک منتقل میشه و باعث یه نوع عفونت انگشتان میشه به نام herpes whitlow .قدیما این بیماری خیلی شایع بود بین دندونپزشکا . مثه کشتی گیرا هس که لاله گوش شکسته بینشون شایعه و یکیو که میبینیم گوشش شکسته حدس میزنیم کشتی گیر باشه . این نوع عفونت انگشتانم بین دندانپزشکان شایع بوده تا قبل از استفاده جهانی از دستکش .مال خیلی وقت پیشه الان احتمال انتقالش به انگشتا خیلی کمتر شده چون دستکش استفاده میشه اما اگه بیمار تبخال زده باشه و حین درمان گوشه دستکش سوراخ بشه میتونه به راحتی منتقل بشه .

و یا اگه بزاق ( که گفتیم تو این مرحله کاملا اغشته اس به ویروس) بپاشه تو چشمه دندونپزشک . میتونه کورش کنه به راحتی .جدا از خطراتی که برای دندانپزشک و بقیه مراجعین و پرسنل مطب داره . اگه وقتی تبخال زدین برین دندانپزشکی و با همه ی این تفاسیر بشینین رو یونیت یاصندلی دندونپزشکی که براتون کار انجام بشه . چون حین درمان ، خب شما باید دهنتونو باز کنین دیگه . لبتون کشیده میشه ، پوست صورتتون کشیده میشه و این باعث میشه که زخم شما بدتر و بزرگتر بشه .

پس تا اینجا فک کنم یه شفاف سازی خوبی کردیم که چراخدمات دندانپزشکی برای بیمارهایی که تبخال دارن انجام نمیشه . به نفع خود بیمار و بقیه است . پس چیکار کنیم ؟ 10 تا 14 روز صب کنین بعد نوبت دندونپزشکی بگیرین . چرا 10تا 14 روز؟ بیا تا بگم

وقتی هرپسی شدیم چیکار کنیم ؟

یادته اول اپیزود گفتم تبخال یه زخم ساده نیس یه بیماریه ویروسیه ؟ پس مثه هر بیماری ویروسیه دیگه ای طی 10 روز تا 2 هفته فروکش میکنه یعنی اون زخمی که وجود داره خشک میشه و روش پوسته میبنده که از اینجا به بعد رو به بهبودیه و زخم هم که خوب میشه عموما جاشم حتی نمیمونه .

اما تو این مدت باید استراحت کنی ،غذاهای نرم بخوری ، تا میتونی مایعات مصرف کنی . این نوع هرپس که تو بدن ما خودشو نشون میده نیاز به درمان دارویی نداره عموما و یکی 2 هفته ای خودش خود به خود خوب میشه اما اگه اذیتین. میتونین باتجویز دکترتون ، کرم اسیکلوویر 5% هر 8 ساعت روی محل بمالین

. یه فرضیه هم هس که میگه کسایی که علایم هشدار دهنده رو تجربه نمیکنن ، همون سوزش و گزگز و خارشو .این افراد به این درمانای موضعی کمتر جواب میدن .

تبخال وقتی که روی قسمتهای اشکار بدن باشه مثل لب،پوست دست و صورت ،بینی .تو اینجوروقتا به شدت واگیرداره پس اگه از اعضای خونوادتون کسی رو میبینید که تبخال زده بهتره که در تماس نزدیک باهاش نباشین و چه بهتر که ظرف غذاشو کاملا جدا کنین . و وقتیم که تبخالش خوب شد بهش بگین که از وسایلی که با تبخالش در تماس بوده دیگه استفاده نکنه مثلا رژلب یا پمادی رو که به لبش میزده رو دور بندازه یا حوله ای رو که تو اون مدت باهاش صورتشو خشک میکرده رو دیگه استفاده نکنه .

پس تا اینجا یه جمع بندی بکنیم و بریم سراغ اون یکی نوع هرپس. تااینجا گفتیم که ویروس هرپس ناقلاعه وقتی وارد بدن میشه تندی خودشو نشون نمیده. میره تو سیستم عصبی مرکزی و اینقدری منتظر میمونه تا بدن به یه دلیلی ضعیف بشه و بعد میریزه بیرون . معمولا هم یه جاهای مشخصی میزنه و معمولا هم یه طرفه اس یعنی اگه سمت راست زده سمت چپ دیگه نمیزنه . اگه 2 طرف دهنتون هم چپ و هم راست درگیره یا این تبخال نیست یا تبخاله وشما سیستم ایمنی بدنتون خیلی ضعیفه .تو همچین شرایطی بهتره یه ویزیت بشین .

از چیزایی که گفتیم تااینجا اینه که گفتیم قبل از اومدن خبر میده و بعدش تاولایی میزنه که سریع میترکه و زخم تبخالو به وجود میاره ، تو این مدتم باید پرهیز کنیم چون میتونه منتقل بشه تا وقتی که روش خشک بشه و پوسته ببنده . نیازی به درمان خاصی نداره چون خود به خود محدود شونده است فقط حواستون به خوراکتون باشه که ضعیف نشین از غذاهای نرم و خنک استفاده کنین مثه بستنی یا فرنی غذاهای پرادویه و تند و داغ استفاده نکنین و خیلی مهمه که به بدن اب کافی برسونین .

گفتمان عاطفی : (استوماتیت هرپسی اولیه )

اما یه نوع دیگه اشم هست به نام استوماتیت هرپسی اولیه که همین ویروس هرپس باعثش میشه .اول اپیزود که برای تبخال ،ما رو تعریف کردم و گفتم یعنی بزرگسالا واسه اینجا بود چون این هرپس اولیه توی بچه ها بیماری زایی میکنه بریم که عاطی بهمون اضافه بشه و بیشتر راجبش گپ بزنیم .

_هلو عاطی

+هلو نگین

_چه خبرا

+خبر که.. خبر داریم از بچه ها . بچه هایی که ویروس هرپس وارد بدنشون شده و کل دهانشون زخم میشه

_این بچه ها که میگی چه رده ی سنی ای هستن چیجوری وارد میشه ویروس؟

+ بین سن 6ماهگی تا 5سالگین و این که میگی چجوری وارد بدنشون شده .اول اینو بگم که همون ویروس هرپس که تو بزرگسالا باعث تبخال میشه ، همون ویروس توی کودکان خودشو اینجور نشون میده . در واقع یه بزرگسالی که تبخال زده و بزاقش کاملا الوده اس به ویروس ،این بزاق الوده رو به بچه منتقل میکنه . یا با بوسیدنش یا مثلا قاشقی رو میذاره دهن خودش بعد میذاره دهن بچه

_پس وقتایی که تبخال میزنیم حواسمون به بچه ها باشه

+اره حواسمون باشه که بچه ها شدیدتر میگیرن .همونطوری که گفتم تمام دهنشون درگیر میشه . ما بزرگسالا اینطوریه که یکی دوتا زخم گوشه لبمون یا یه طرفه دهنمون میزنه اما برای بچه ها اینطور نیست اون تاولایی که خودت گفتی میزنه وبعد که ترکید تبدیل میشه به زخم

این تاولا و زخما روی لباشون میزنه ، توی لپشون ،پشت لبها ،روی زبان ،روی سقف دهان همه جا میزنه رو لثه هاشونم میزنه ، لثه ورم میکنه و قرمز میشه

_دردم گرفت

+و فک کن تموم دهنت زخم باشه و دردم بکنه درد شدید

_دیگه هیچی این بچه نمیتونه بخوره

+دقیقا نکته اش همینجاس .غذا خوردن که دچار مشکل بشه ، بچه از کم ابی و کم غذایی و بی انرژی ای دچار بیماری های شدیدتری میشه و چون بچه ها ظرفیت بدنشون کمتره باید باهر ترفندی که میتونین مایعات کافی بهشون رسوند تااین بیماری دوره شو طی کنه و بدن ضعیف نشه

_دقیقا این دوره بیماری که عاطی ازش حرف میزنه مثل تبخال بزرگسالان 1تا2 هفته اس . تو بچه ها معمولا یه هفته ای خوب میشن اما خب نهایت دیگه تا 2 هفته طول بکشه .همونطوریم که واسه تبخال گفتم ،توی بچه ها هم خود به خود خوب میشه و نیازی به دارو نداره مگه این که خیلی سوزش داشته باشه که تو این شرایط ببرینش دکتر تا یه دهانشویه ترکیبی که بهش میگیم کوکتل براش تجویز بشه اما این حواس جمعی به اب و غذا خیلی مهمتره چون از اونجایی که کل دهنشون زخمه نه تمایلی به شیر داره اگه خیلی کوچیک باشه و شیرخوار باشه. نه اون اب و غذایی که معمولا میخوره رو میخوره اینه که این کم ابی و کم غذایی خطرناک تره چون اون زخمه نهایتا سوزش داره و خوب میشه

+تو این مدت حواستون به بچه باشه که کم اب نشه غذاهای ابکی و پر کالری و شیرین بخوره و اگه اونقدری دهنش زخمه ک میبینین هیچی نمیخوره مثلا نصفه روزه یا یه روزه ک هیچی نمیخوره واقعا . حتما ببرینش بیمارستان تا بستری بشه و سرم قندی نمکی بش بزنن.

_ و در مورد درمان تبخال تو کودکان چی؟

+بعضیا ، نگین ، تا میبینن دهن بچه پره زخمه فکر میکنن دهنش میکروبی شده و بهش انتی بیوتیک یا چرک خشک کن میدن اما تبخال عاملش ویروسه نه باکتری پس انتی بیوتیک هیچ کمکی نمیکنه حتی ممکنه با کشتن باکتری های مفید دهان کودک باعث بشه که قارچ هم رشد کنه . پس لطفا بچه رو پیش پزشک یا دندانپزشک ببرین .دکتر بعد از معاینه با صلاح دید خودش و در نظر گرفتن وزن بچه و شرایط سلامتیش (که مثلا بیماری زمینه ای داره یا نه ) معمولا استامینوفن تجویز میکنه به عنوان ضد درد و تب بر و اگر که لازم بود اسیکلوویر هم تجویز میکنه .

_ممنون . تبخالو من گفتم که قبل از اومدن خبر میده تو بزرگسالا با گزگز و سوزش و اینا توی همون محل . توی بچه ها چیجوریه؟

+ توی بچه ها هم اره خبر میده اما یه جور دیگه .بچه، 2-3روز قبل از این که این تاولارو بزنه دهنش ، تب میکنه ، حال ندار میشه،بی اشتها میشه

_علایم سرماخوردگی رو نشون میده

+اره افرین . 2-3روز قبلش علایم سرماخوردگی رو نشون میده ممکنه حالت تهوع و سردرد هم داشته باشه

_یه جمع بندی ای بکن از تبخال در کودکان و دیگه بای بای

+: ) تبخالی که در کودکان میزنه هم شبیه به بزرگسالانه . اما یه فرقایی داره توی بچه ها کل دهانو درگیر میکنه و کل دهن بچه میسوزه و درد میکنه .تو مدت یکی دو هفته هم خوب میشه و نیازی به دارو برای تبخال نیست عموما همین که درد بچه کنترل بشه و اگه تب داره تبش کنترل بشه اوکیه اما چیزی که خیلی مهمه اینه که ظرفیت بدنی بچه ها پایینه پس نباید بی اب بشن .اگه بچه میتونه اب و غذا بخوره که خب خداروشکر ،زخمهاشم که خوب میشه امااگه نمیتونه باید ببرینش بیمارستان تا سرم قندی نمکی دریافت کنه و این که ایشاا.... ما بزرگترا وقتی تبخال میزنیم رعایت کنیم تا هیچ بچه ای درگیر این بیماری نشه امااگرم شد قبل از این که تاولا بریزن بیرون علایم سرماخوردگی رو نشون میده و این به ما این پیامو مید که تا 2 هفته باید خیلی حواسمون به بچه باشه .

_ اینم از اپیزود تبخال . شما اگه خاطره ای دارین از تبخال زدن برامون بنویسین من خودم تاحالا تبخال نزدم

+منم همینطور

_ عه جدی؟

+اره : ) حالا از اینجا که میریم بیرون میزنم

_ نه ایشا... اگه زدیم که

+دیگه رژمو بهت نمیدم

_ننننه .

+خداحافظیتو بکن

_ممنون از همراهی همیشگیتون . ORAL_Pصفحه اینستاگرام و توییتر هم داره . به خصوص توی اینستاگرام میتونین موضوعات کاربردی ای که فقط اونجا ازشون حرف میزنیم رو ببینین و استفاده کنین

+بهترین حمایتی که شما میتونین بکنین اینه که پادکست رو به بقیه معرفیش کنین

_منبع این اپیزود کتاب تشخیص بیماری های دهان برکت 2015 بود و در اخر از دکتر عادل تابش دندانپزشک و متخصص بیماری های دهان خیلی تشکر میکنیم

+مراقب خودتون باشین و خدانگهدار

_از اگاهی

+تا سلامتی

_زودی میایم

کتابخونه:نگین

گوینده : نگین و عاطفه

تدوینگر : علیرضا