غده تیروئید بزرگترین غدد آندوکرینی بوده و از دو لوب تشکیل شده است. وزن غده تیروئید حدود ۲۵ گرم و اندازه ی آن در مردان بزرگتر می‌باشد.اندازه تیروئید در زنان، در دوران قاعدگی و حاملگی افزایش می یابد.غده تیروئید در قسمت مرکزی دارای یک تنگه(ایسموس) است که سبب اتصال دو لوب تیروئیدی به یکدیگر میشود.واحدهای تشکیل دهنده غده تیروئید آسینوس یا فولیکول است و در قسمت مرکزی آن پروتئین های کلوئیدی قرار دارند که بعنوان انبار ذخیره هورمون تیروئیداستفاده میشوند.
علت حیاتی بودن غده تیروئید برای بدن:
زمانی که تیروئید هورمونهای T3وT4 را تولید و وارد خون میکند،این هورمونها بر بسیاری از سلولهای بدن تاثیر میگذارند.این هورمونها سرعت کار سلولها و متابولیسم را تنظیم می کنند. متابولیسم فعالیت‌هایی را شامل میشود که در تامین انرژی بدن دخیل هستند و توسط هورمونهای غده تیروئید تنظیم میشوند.مثلا ضربان قلب و سرعت پردازش غذا در روده با توجه به سطح هورمونهای تیروئید تعیین میشوند.اگر سطح هورمون تیروئید پایین باشد، ضربان قلب کند میشود، متابولیسم کاهش پیدا میکند و شخص دچار افزایش وزن میشود.اما در حالتی که سطح هورمونها نسبت به حالت طبیعی افزایش یابد، علائم برعکس میشوند.
بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن که توسط هورمونهای تیروئید تنظیم میشود عبارتند از:
تنفس، ضربان قلب، سیستم عصبی مرکزی و محیطی، وزن، قدرت عضلانی، سیکل های قاعدگی، دمای بدن و سطح کلسترول خون.
سطح هورمونهای تیروئید میزان ضربان قلب، تنفس، وزن، دمای بدن، سرعت پردازش غذا، و برخی از عملکردهای جنسی بدن را تعیین میکند.
وظایف و اعمال تیروئید در بدن:
تیروئید دو هورمون تولید میکند که توسط جریان خون به سلولهای هدف میرسند یکی از این هورمونها تیروکسین است، این هورمون شامل چهار اتم ید است به همین دلیل به هورمون T4 معروف است.هورمون دیگری که تیروئید تولید میکند تری یدوتیرونین است که به دلیل وجود سه اتم ید بنام T3 شناخته میشود.در سلولها و بافتهای بدن T4 به T3 تبدیل میشود.در واقع T3 شکلی از هورمون تیروئید است که فعالیت زیستی دارد و بر فعالیت و عملکرد سلولها و بافتهای بدن تاثیر میگذارد.از غده تیروئید هورمون دیگری بنام «کلسی تونین»نیز ترشح میشود.این هورمون در کاهش غلظت کلسیم خون نقش دارد.در واقع کلسی تونین در کاهش جذب کلسیم در روده ، افزایش بازجذب کلسیم در کلیه ها و افزایش رسوب کلسیم در استخوانها نقش دارد.
ارزیابی آزمایشگاهی هورمون تیروئید: از آنجا که سطح هورمون محرکه تیروئید به صورت پویا در پاسخ به تغییرات تیروکسین و تری یدوتیرونین تغییر میکند،برای رویکرد منطقی به ارزیابی تیروئید، ابتدا باید مشخص کرد که آیا هورمون محرکه تیروئید طبیعی است یا افزایش یافته است.به جز موارد نادر طبیعی بودن سطح خونی هورمون، وجود اختلال اولیه عملکرد تیروئید را رد میکند.پس از مشاهده سطح غیرطبیعی هورمون محرکه تیروئید باید میزان هورمونها در گردش خون اندازه گیری شود تا بتوان تشخیص پرکاری یا کم کاری تیروئید را اثبات کرد.حتی در افرادی با سطح طبیعی هورمونهای تیروئید ممکن است مشکلات کیستیک یا ندول تیروئید وجود داشته باشد.آزمایش تیروئید در موارد زیادی نمی‌تواند نشان دهنده وجود توده ها یا کیست ها باشد ولی بررسی های سونوگرافی و اسکن در تشخیص بافتهای غیرطبیعی از جمله کیست‌ها کمک کننده است.با پیشرفت علم گرهکها با روشهای کمتر تهاجمی مانند آر اف یا ماکروویو قابل درمان هستند گرچه این درمانها در توده های خوش خیم تاثیر زیادی داشته و تنها در برخی از انواع توده های بدخیم آن هم در شرایط خاص می توانند مورد استفاده قرار بگیرند.
بیماریهای غده تیروئید:
۱)کم کاری تیروئید: همانطور که از اسم این اختلال پیداست به کاهش تولید هورمونها در تیروئید کم کاری تیروئید گفته میشود.یکی از مهمترین علل ایجاد این مشکل بیماری خود ایمنی است.در نوزادان به کم کاری تیروئید کرتینیسم گفته میشود.ساخت استخوان در این نوزادان معمولا غیر طبیعی است و حتی ممکن است باعث عقب ماندگی ذهنی شود اما در بزرگسالان نشانه های کم کاری غده تیروئید معمولا شامل مواردی مانند:مشکلات در خواب، خستگی، مشکل در تمرکز، خشکی پوست و مو، افسردگی، حساسیت به سرما، پریودهای مکرر و سنگین در خانم ها و درد مفاصل و عضلات می‌باشد.
۲) پر کاری تیروئید : در پرکاری تیروئید هورمونهای تیروئیدی بیش از حد تولید میشوند.در اغلب اوقات شرایط پزشکی مانند بیماری گریوز یا ندول تیروئید بیش فعال، زمینه را برای افزایش فعالیت غده تیروئید فراهم میکنند. از عوارض پرکاری تیروئید میتوان به گواتر اشاره کرد. نشانه های پرکاری تیروئید موارد زیر می باشد: اضطراب، تحریک پذیری همراه با بد خلقی، بیش فعالی، تعریق و حساسیت به گرما، لرزش دست، ریزش مو و کم شدن دفعات قاعدگی.
۳)گواتر: در واقع اصطلاحی کلی برای تورم در تیروئید است.بزرگ شدن غده تیروئید ممکن است بی ضرر باشد و یا نشان دهنده وضعیت خاصی باشد.کمبود ید یا بیماری مربوط به التهاب تیروئید بنام تیروئیدست هاشیماتورباعث بزرگ شدن غده تیروئید میشود. نوع دیگری از گواتر وجود دارد که به آن گواتر سمی میگویند و با پرکاری تیروئید همراه است.
۴)تیروئیدیت:یا التهاب تیروئید معمولا به دلیل یک عفونت ویروسی یا بیماری خود ایمنی ایجاد میشود.این اختلال میتواند هیچ علامتی نداشته باشد یا در برخی افراد دردناک شود.گاهی تیروئید با عملکرد غیرطبیعی تیروئید به ویژه پرکاری این غده همراه است.با ایجاد التهاب ،سلولهای تیروئید از بین میروند،در نتیجه این غده نمی‌تواند هورمونهای مورد نیاز برای حفظ متابولیسم طبیعی بدن را تولید کند.در کل ۵نوع تیروئیدیت وجود دارد و درمان هرکدام متفاوت است.
۵)تیروئیدیت هاشیموتو:این بیماری به عنوان تیروئیدیت لنفوسیت مزمن هم شناخته میشود.هاشیموتو در هر سنی میتواند ایجاد شود اما در زنان میانسال بیشتر دیده میشود. زمانی که سیستم ایمنی بدن به اشتباه به تیروئید حمله کند و در عملکرد آن اختلال ایجاد کند توانایی تولید هورمون مختل میشود.اما برخی دیگر علایم زیر را نشان می دهند: خستگی، افسردگی، یبوست، افزایش وزن ،خشکی پوست، رنگ پریدگی، قاعدگی سنگین و نامنظم ، عدم تحمل سرما بزرگ شدن غده تیروئید
۶) بیماری گریوز: یک بیماری خود ایمنی است که باعث تحریک تیروئید میشود.در این حالت تیروئید بیش از حد فعال میشود و درنتیجه پرکاری تیروئید را به همراه دارد.
۷)سرطان غده تیروئید : این نوع سرطان بسیار غیرمعمول است و جز سرطانهای نادر محسوب میشود درصورت بدخیم شدن غده تیروئید تا حد زیادی قابل درمان است.برای درمان غده تیروئید بدخیم از جراحی، پرتودرمانی و هورمون درمانی استفاده میشود.علائم این بیماری : گرفتگی صدا،درد گردن،بزرگ شدن غدد لنفاوی
۸)ندول یا گره تیروئید: ندول تیروئید غده کوچک و غیر طبیعی در این ناحیه است این بیماری بسیار شایع است و تعداد بسیار کمی از آنها سرطانی میشوند.عوارض گره تیروئید مختلف است گاهی ممکن است باعث ترشح بیش از حد هورمونها و پرکاری تیروئید شوند.گاهی مشکلی هم ایجاد نمیشود .
روشهای تشخیص اختلالات تیروئید:سونوگرافی تیروئید ،اسکن تیروئید، بیوپسی تیروئید،بررسی T3 وT4،بررسی تیرو گلوبولین ها.
درمان اختلالات تیروئید:جراحی تیروئید،داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو ، قرص هورمون تیروئید،درمان غده تیروئید با داروهای گیاهی
پیشگیری از بیماریهای تیروئید:
۱)اصلاح کمبود ید۲)قطع مصرف دخانیات
پیشگیری ثانویه: در مورد بیماریهای تیروئید پیشگیری ثانویه به این معنی است که افراد سالمی که زمینه بیماری دارند و می‌توانند در آینده خطرساز باشند غربالگری شوند.
منابع:
۱.بیماریهای غدد و متابولیسم خسرو سبحانیان ۱۳۸۵
۲.اصول طب داخلی هاریسون
۳.پیشگیری از بیماریهای تیروئید فریدون عزیزی ۱۳۹۳
۴.ضروریات فیزیولوژی پزشکی زهرا قاسم زاده و همکاران ۱۳۹۵
5.Blogfaradars.org
6.Doctoreto.com
7.Darmankade.com
