از زیرژانرهای محبوب و مطرح علمی تخیلی می توان به زیرژانر سایبرپانک اشاره کرد. با این حال سایبرپانک دیدگاهی تیره و تارتر نسبت به دیگر آثار علمی تخیلی دارد. چون پیشرفت تکنولوژی در سایبرپانک باعث پیشرفت بشر نمی شود، بلکه باعث انحطاط آن می شود. علاوه بر این شهرها و دنیاهای سایبرپانک به طور معمول به شکل دستوپیا یا پاد آرمان شهر است.
در این مقاله با استفاده از المان های سایبرپانک این ژانر را تعریف می کنیم.
اولین چیزی که نظرمان را در بازی سایبرپانک 2077 جذب می کند، پیشرفت تکنولوژی است. پیشرفت تکنولوژی به حدی می رسد که انسان ها می توانند اجزای بدن خود را با ابزارهای پیشرفته تری ترکیب کنند و به سایبورگ تبدیل شوند. در مقابل در دیگر اثرهای سایبرپانکی مانند بلید رانر روبات ها به حدی هوشمند می شوند که دیگر تشخیص آن ها از انسان کار آسانی نیست. همچنین دنیای واقعیت مجازی یا VR خلق می شود که مشابه دنیای واقعی است.
در ادامه ثمرات پیشرفت تکنولوژی در اثرهای سایبرپانکی که به طور معمول با آن مواجه می شویم را بررسی می کنیم.
از شخصیت های سایبورگ می توان به ربوکاپ اشاره کرد، پلیس وظیفه شناسی که در یک درگیری وحشیانه به قتل می رسد. ولی به کمک جراحی های فوق پیشرفته نجات پیدا می کند و در کالبد یک روبات فوق پیشرفته به نام ربوکاپ باز می گردد.
در واقع سایبورگ را می توان ادغام انسان با ماشین تعریف کرد؛ زیرا، سایبورگ ها قسمت هایی از بدن خود را با اجزای سایبرنتیکی تعویض می کنند، به همین دلیل سایبورگ شدن به افراد قابلیت ها و توانایی های جدیدی می بخشد. همچنین برخی از سایبورگ ها با نصب چیپ ها و تراشه های مختلف در سیستم عصبی و مغز ذهن و هوش خود را تقویت می کنند.
با این حال سایبورگ شدن عوارض روحی- روانی بالایی برای کاراکترهای داستان به دنبال دارد. برای مثال شخصیت روبوکاپ برخی از ویژگی های انسانی مانند همدلی را از دست می دهد و همانند ماشین کشتار عمل می کند. علاوه بر این ربوکاپ دوستان و خانواده خود را به سختی به یاد می آورد.
نقطه مقابل سایبورگ ها، اندرویدها قرار دارند. اندرویدها روبات هایی محسوب می شوند که توانایی انجام کارهای انسان عادی را دارند. حتی از نظر ظاهری شبیه انسان هستند. از معروفترین شخصیت های اندروید در سینما می توان به افسر K با بازی رایان گاسلینگ در فیلم بلید رانر 2049 اشاره کرد.
در برخی از فیلم ها مانند بلیدرانر مشاهده می کنیم، انسان ها از اندروید قابل تشخیص نیستند. زیرا اندرویدها مانند مردم می توانند فکر و قضاوت کنند. به همین دلیل نوعی شکاف بین انسان ها و اندرویدها به وجود می آید. شکافی که می تواند به جنگ تبدیل شود. بنابراین، اکثر کاراکترهای اندروید دچار انزوا می شوند و به دنبال حقیقت وجودی خود هستند.
در کنار اندرویدها هوش مصنوعی های قدرتمند و خطرناکی مانند اسکای نت در ترمیناتور ممکن است به وجود بیایند؛ چنین هوش مصنوعی هایی انسان را به شکل خطر می بینند و در نابودی انسان قدم بر می دارند.
نقطه تمایز سایبرپانک با دیگر آثار علمی تخیلی در این جا بیشتر می شود؛ چون، پیشرفت تکنولوژی باعث پیشرفت نمی شود. بلکه به عاملی برای نابودی و فساد انسان تبدیل می شود. به همین خاطر در آینده های سایبرپانکی بشر به کهکشان ها و آسمان سفر نمی کند. اگر هم سفر کند به دستاوردهای بزرگی مانند آن چه که در پیشتازان فضا Star Trek نشان می دهد، دست پیدا نمی کند.
در عوض فساد، تضاد طبقاتی، و جرم و جنایت شهرهایی مانند نایت سیتی در بازی سایبرپانک 2077 را فرا می گیرد. همچنین ابرشرکت های بزرگ (Megacorporations) سهم زیادی از قدرت کشور، بازار و معیشت مردم را به دست می گیرندد. تا حدی که قدرتشان با ارتش هم برابر می شود.
در نگاه اول ابرشرکت ها شرکت های خطرناکی به نظر نمی رسند. ولی در واقعیت ابر شرکت ها از هیچ راه غیر اخلاقی و غیر انسانی برای رسیدن اهداف خود دریغ نمی کنند. به همین دلیل مردم ممکن است قربانی سیاست های کثیف ابرشرکت ها قرار بگیرند. بنابراین، بیشتر ابرشرکت های دنیای سایبرپانک وجه خوبی ندارند
مردم عادی در زیرژانر سایبرپانک برای بقا و یک زندگی بهتر می جنگند. برخی از راه بیگاری کردن برای ابرشرکت ها برای یک زندگی بهتر می جنگند. عده ای هم از راه خلاف به دنبال زندگی ایده آل خود هستند. برخی هم برای به دست آوردن حق خود و دیگران در جهان تلاش می کنند. بنابراین، دو المان زندگی نابسامان و تکنولوژی پیشرفته با هم به صورت زندگی نابه سامان- تکنولوژی پیشرفته یا High Tech-Low Life به کار می آیند. اکثر اثرهای سایبرپانک تمرکز ویژه ای به این المان دارند.
در این بخش فضاسازی شهرهای سایبرپانک را شرح می دهیم.
شهرهای زیرژانر سایبرپانک به طور معمول پر از چراغ ها و بیلبوردهای نئونی هستند. این چراغ ها و بیلبوردهای نئونی به ساختمان های شهر جلوه خاصی عطا می کنند. این جلوه ها به طور معمول باشکوه و خیره کننده هستند. ولی در واقعیت بناهای شهر تبدیل به بیلبورد تبلیغاتی در اختیار ابرشرکت ها تبدیل می شوند؛ بنابراین، خیلی چنین اتفاقی در شهرهای سایبرپانک نمود مثبتی ندارد.
در سطح شهر آسمان خراش های مرتفعی وجود دارد که بیشتر آن ها به ابرشرکت ها یا مقامات دولتی وابسته آن تعلق دارد. در طبقات بالاتر این آسمان خراش ها قشر ثروتمند جامعه زندگی یا کار می کنند. در طبقات همکف یا پایین تر کارمندان و کارگران ساده برای رسیدن به طبقات بالاتر یا ثروتمند شدن تلاش می کنند.
برخی از آسمان خراش های شهر مانند بلیدرانر فرمی مانند زیگورات یا اهرام مصر را دارند. چنین فضاسازی عظیمی به طور معمول تاثیر و نفوذ ابرشرکت ها در شهر را نشان می دهد.
در مناطق متراکم مردم عادی زندگی می کنند. بنابراین، کنار آسمان خراش ها تعدادی آپارتمان و بلوک های اجاره ای نیز به چشم می خورد. ولی هر چه قدر به پایین شهر نزدیک می شویم، تعداد زاغه ها و محله های فقیرنشین بیشتر می شود. همچنین این جلوه های بصری شهر هم کمتر می شوند؛ در واقع در مناطق مرفه نشین جلوه های نئونی بیشتر از مناطق فقیر نشین است.
پسوند پانک در سایبرپانک به معنای مبارزه و شورش است، یک شورش علیه دنیای دیستوپیایی غرق در فساد و تکنولوژی. در سایبرپانک گستره عظیمی از شخصیت هایی مانند سرباز، جنگجو، هکر، کارآگاه، پلیس، کارگر، مزدور و اندروید وجود دارد. همه این شخصیت ها یک خصوصیت مشترک در خود دارند و آن روحیه شورش و طغیان علیه نظام و مردم فاسد است. البته گاهی اوقات انگیزه های شخصی مثل انتقام و منافع شخصی هم به چشم می خورد.
با این وجود روش های پروتاگونیست های سایبرپانک با یکدیگر فرق دارد. برخی از آن ها با استفاده از هک کردن سیستم های امنیتی و سایبری، برخی دیگر به کمک زور بازو و توسل به خشونت اعتراض خود را نشان می دهند. علاوه بر این بیشتر پروتاگونیست های سایبرپانک در داستان ها ابتدا شخصیت های خرده پا یا سر به زیری محسوب می شوند. اما یک جرقه یا حادثه ای باعث می شود، تمام باورهایشان را زیر سوال ببرند و تبدیل به شخصیتی مبارز و جنگجو تبدیل شوند، مانند شخصیت نئو با بازی کیانو ریوز در ماتریکس
همه آثار سایبرپانکی محتواهای عمیقی ندارند، ولی اکثر کارهای خوب سایبرپانک فرد را به خودشناسی درباره انسانیت، معنای زندگی، آینده و پیشرفت تکنولوژی دعوت می کنند. همان طور که روبوکاپ برخی از ویژگی های انسانی خود را از دست می دهد، دیوید مارتینز در انیمه Cyberpunk: Edgerunners از این می ترسد که نکند بر اثر استفاده از ایمپلنت های سایبرنتیکی خود تبدیل به فردی جامعه ستیز و روان پریش تبدیل شود. چون در انیمه Cyberpunk: Edgerunners برخی از مصرف کنندگان به دلیل استفاده زیاد از ایمپلنت های سایبرنتیکی به افرادی افسارگسیخته تبدیل شده اند.
بنابراین، معضلات اخلاقی و وجودی از المان های پررنگ زیرژانر سایبرپانک محسوب می شوند. چون در روایت های سایبرپانک شخصیت ها به طور معمول با پرسش های اخلاقی زیادی رو به رو می شوند که می تواند شخصیتشان را دگرگون کنند.
زیر ژانر سایبرپانک از زیرژانرهای مطرح علمی تخیلی محسوب می شود. در واقع زیرژانر سایبرپانک بشر را به تامل درباره پیشرفت تکنولوژی، آینده بشر و انسانیت دعوت می کند. با این حال اکثر روند داستان های سایبرپانک تیره و تار هستند. به همین خاطر یکی از مهم ترین المان های سایبرپانک High Tech-Low Life است. این المان به تیره روزی مردم در دنیای غرق در تکنولوژی اشاره دارد.
شما چه چیزی از زیرژانر سایبرپانک را دوست دارید؟
