فساد یک چرخه است، که میان تمام افراد و اجزاء یک جامعه دست به دست می شود، تمام مردم با تک تک اعمالشان در آن نقش دارند، فساد های بزرگ می توانند از یک دروغ کوچک شروع شوند، دروغی که شاید شما برای حفظ قدرت خودتان از آن استفاه کرده اید. قدرت طلبی، احساسی است سیری ناپذیر در انسان. اگر گاتهام را تمثیلی از تمام جهان فرض بکنیم، با مشاهدای به جنایات و اتفاقات بد در دنیا این موضوع را بهتر درک می کنیم، که همیاری میتواند نوری بر تاریکی ها باشد، دروغ و انتقام تکثیر می شوند و پایان نمی یابند. در این متن به تحلیل و برسی فیلم بتمن 2022 ساخته مت ریوز می پردازیم.
نگاهی کلی
بالاخره انتظار ها به پایان رسید، و این فیلم اکران شد، گمانه زنی های بسیاری درباره خوب و بد بودن این فیلم می شد مخصوصا درباره بازی رابرت پتینسون در نقش بتمن، که اکثر این حدس ها منفی بود. قبل از نوشتن درباره این فیلم کمی صبر کردم تا تب و تاب تماشا و نظر ها درباره اش بخوابد، زیرا بعد از اکران فیلم در فضای مجازی با هزاران اظهار نظر درباره آن مواجه شدم که اکثرا نظر های خام و شخصی بودند، زیرا همه سریعا بر اساس اولین احساسشان نظر داده اند. البته امروز اگر عبارت(نقد و برسی فیلم بتمن 2022) را در گوگل سرچ کنید با هزاران صفحه مواجه خواهید شد که 90 درصد آنها شبیه به هم است. بیشتر بحث ها هم درباره بازی بازیگر ها است، من سعی می کنم از بحث کردن درباره بازیگری پرهیز کنم زیرا نگاه بسیار ریز بینانه و دقیقی می خواهد، ما به عنوان تماشاچی چهطور می توانیم در خانه بنشینیم و درباره بازی بازیگری نظر بدهیم که ماها در آن نقش بازی کرده است؟ آیا زبان بدن می دانیم؟ میمیک صورتش را زیر زربین گذاشته‌ایم؟ لحن و گفتارش را برسی کرده ایم؟ آگر بر اساس احساسمان نظر بدهیم پس نظر بسیار شخصی است، که به تعداد انسان های روی زمین می توان درباره بازی بازیگر ها نتیجه گرفت. همینطور از مقایسه این بتمن با بتمن های دیگر هم پرهیز می کنم، فیلم هایی مثل بتمن و جیمز باند و ... تا ابد تولید خواهند شد و مقایسه آنها باهم هیچ نفعی ندارد. بنابر این من سعی می کنم به محتوا درون فیلم بپردازم.
چرا فیلم خوبی است؟
تایم فیلم نزدیک به سه ساعت است، حتی گاهی احساس میشود که روند فیلم کند پیش میرود، اما باید بدانیم با چه فیلمی رو به رو هستیم، متاسفانه فیلم های اکشن و مارولی این روز ها ما را بد عادت کرده اند، اگر کمی درگیر اتمسفر فیلم شویم آن را درک خواهیم کرد که فرم و ساختار درستی دارد. نماها کاملا در راستای فیلم است، رنگ و نور پردازی صحنه ها کاملا احساس تاریکی شهر را به شما میدهد ، و البته این فیلم از لحاظ بصری بسیار قوی است. اما ما با چه فیلمی روبه رو هستیم؟ معمولا بتمن در ذهن تماشاگر یک ابر قهرمان است که اشتباه نمیکند و همیشه قوی به مسیر خود ادامه می دهد، اما ما در این فیلم بتمن را یک کاراگاه کاملا انسانی می بینیم که عصبانی است، حتی انقدر انسانی است که بین بتمن بودن و بروس وین بودنش تفاوتی احساس نمیشود، او اشتباه می کند، در درگیری ها حتی ضربه میخورد، این فیلم بتمن یک فیلم واقع گرا است، و همین واقع گرا بودن و ژانر جنایی اش این احساس را در ذهن ما ایجاد می کند که این فیلم فقط برای گیشه ساخته نشده، من خیلی اهل خواندن کامیک بوک نیستم اما در فضای مجازی از نوشته مخاطبان کامیک متوجه شدم که این فیلم بسیار به کامیک ها وفادار بوده و به گونه ای بازگشت بتمن به اصل خودش است، یعنی (کاراگاه).
در این فیلم ما شاهد مسیر شخصیتی بتمن هستیم، او اشتباه می کند و تبعات اشتباهش را متوجه می شود. اشتباه بتمن از آنجایی آغاز میشود که خودش را اینگونه صدا میزند: من انتقام هستم.
حد فساد در جامعه
درست است که فیلم به گونه های مختلف فقر، اعتیاد و فساد را در جامعه به ما نشان می دهد اما میخواهم با برسی یکی از سکانس های ابتدایی فیلم، به وضعیت خراب آن پی ببریم. در صحنه ای داخل مترو جوان‌های که صورت خودشان را رنگ کرده اند در حال تماشای فیلمی هستند که حاوی خشونت است، و از تماشای آن هیجان زده هستند ، از فرم این جوانان و رفتارشان می توان متوجه شد لات های بی فرهنگی هستند، گروه هایی که مانند میکروب رفتارشان را به هم دیگر انتقال می دهند، فردی در بین آنها است که جوان تر است و کمی مضطرب، دوستانش او را تشویق می کنند تا مرد بی گناهی را در ایستگاه مترو با یک مشت بزند تا همگی کمی کیف کنند، و این پسر جوان هم آموزش دیده شود، در مشت زدن به صورت بی گناهان. اوج فاجعه اینجا است، جوانان یک جامعه از تماشا و ترویج خشونت لذت می برند و آن را به نسل بعدی خودشان انتقال می دهند. اگر به این موضوع فکر کنیم می فهمیم که این جامعه در بدترین وضع خودش است، در ادامه همان سکانس در درگیری بتمن، پسر جوان سعی می کند مانع از شلیک به بتمن شود، این رفتار و اضطراب های قبلی اش حاکی از آن است که این پسر ذاتا انسان بدی نیست، همانطور که هیچ کدام از اعضای آن گروه انسان های بدی نیستند ، فقط مبتلا شده اند به میکروب فرهنگی جامعه. انتهای همان سکانس مرد بیگناه از بتمن می ترسد و این نکته مهمی است که در انتها به آن پی می بریم.
سیاست ترسناک
در این فیلم می بینیم که افراد مسئول از شهردار گرفته تا دادستان و رئیس پلیس همگی مسموم به مافیا شده‌اند زیرا که آنها هم مانند انسان های عادی وجه های قدرت طلبی و لذت جویی دارند، دروغ می گویند دروغ هایی که تبعات دارد. و قسمت ترسناک آن این است که قدرتمند ترین افراد، مافیایی هستند که پشت پرده اند و مردم معمولا آنها را نمی‌شناسند . در گاتهام مفتخرند که بزرگ ترین باند مواد مخدر را جمع کرده اند اما فقط یک صحنه سازی بوده است. مردم را بازی داده اند.
چاقویی دولبه
می بینیم که ریدلر چگونه از طریق فضای مجازی و رسانه مخاطب و پیروان خو د را جلب می کند، همانطور که میدانید در دنیای امروز هر آدمی برای خودش یک رسانه است و این فضای مجازی را تبدیل به چاقویی کرده که هم میتوان آدم کشت و هم هندوانه برید زیرا که هر کسی با تفکر خودش چه درست و چه غلط عرض اندام می کند، البته طرفدار داشتن ریدلر هم ثابت می کند افراد زخم خورده در این جامعه کم نیست، مردمش به دنبال بهانه ای برای انتقام بوده اند.
ریدلر برآمده از نابرابری
اگر روش کار ریدلر را فاکتور بگیریم و کمی واقع بینانه نگاه کنیم، می فهمیم که حق با ریدلر است، در نابرابری و فقر و البته دروغ های زیادی بزرگ شده است، زندگی او و خیلی های دیگر در این دنیا نابود شده است، بنابر این او یک چیز می خواهد، انتقام، وجه اشتراکش با بتمن، شخصیت های مثبت و منفی فیلم هر دو یک چیز می‌خواهند اما با روش های متفاوت. قدرت ریدلر به اندازه فشاری است که به او وارد شده است.
نوری بر تاریکی
در سکانس درون ورزشگاه وقتی گوردن ماسک یکی از پیروان ریدلر را بر می دارد، می گوید تو کی هستی؟ او در پاسخ می گوید: من انتقام هستم، اینجا بتمن متوجه تبعات کارش می شود. انتقام راه حل نیست، این مهم ترین حرف فیلم است، بعد از آن بتمن وارد میدان میشود و مردم را نجات می دهد، ابتدا فیلم مردم از آن میترسید اند(مرد داخل ایستگاه مترو) اما حالا به او نیاز دارند و دستش را می گیرند. به بخشی از مونولوگ پایانی بتمن توجه کنید: (من اینجا تاثیری داشتم، اما نه تاثیری که می خواستم، انتقام گذشته رو تغییر نمیده، باید به چیز بیشتری تبدیل شم، مردم به امید نیاز دارند.) این حرف ها نشان می دهد بتمن متوجه اشتباهش شده، و همزمان می بینیم که او به مردم کمکم می کند، وقتی انتقام بگیریم، باران انتقام می بارد، فقط همیاری نوری بر تاریکی ها است.
حرف آخر
نظرات در مورد این فیلم بسیار متفاوت است، اما از نظر من فیلم خوبی بود، کمی این فیلم را با اکشن های گیشه ای و پر فروش هالیودی مقایسه کنید که در آن کاراکتر اصلی به دنبال انتقام است و در نهایت به خوبی موفق می شود همه را لت و پار کند ، و باوری غلط به جا می گذارد. وقتی یک فیلم مارا سرگرم میکند و هم زمان حرفی هم به ما می زند که خارج از کلیشه است پس فیلم خوبی است. دیگر چه چیزی بیش از این از سینما میخواهیم؟ درست است که فیلم های بزرگ تری در سینما با حرف های بزرگ تر دیده ایم، اما زیبایی هنر به متفاوت بودن آن است.
پدرام میرعلی/ اردیبهشت 1401
