در مطلب قبلی از این گفتم که نیاز داریم برای معرفی کتاب های خوب به سراغ منابع بهتری برویم، یکی از این منابع برندگان جوایزمختلفی است که در ایران به نویسندگان اهدا می شود در این مطلب می خواهم تعدادی از این جوایز را معرفی کنم.
اولین جایزه ای که معرفی می‌کنم جایزه هوشنگ گلشیری است، این همان جایزه ای است که من در نوجوانی به سراغ خواندن برندگانش می رفتم. جایره ادبی هوشنگ گلشیری یک جایزه مستقل است.
انتخاب هایشان بسیار گسترده بود، داستان کوتاه و رمان، البته به تک داستان هم می پرداختند، بسیاری نویسنده های به نام امروز اولین کارهایشان توسط همین بنیاد گلشیری و جایزه اش دیده شد! برای انتخاب برنده ملاک خاصی وجود نداشت، نه به لحاظ محتوا و نه به لحاظ ساختار! همه کتاب ها به لحاظ کیفی در سطح بالایی قرار داشتند!
متاسفانه این جایزه در سال 93 و بعد از 13 سال به گفته بنیادش به دلیل کمبود منابع و نیروی انسانی متوقف شد.
بعضی از مشهور ترین برندگان جایزه گلشیری:
چراغ ها را من خاموش می کنم، زویا پیرزاد
همنوایی ارکستر شبانه چوب ها، رضا قاسمی
رویای تبت، فریبا وفی
نگران نباش، مهسا محب علی
جایزه مهرگان ادب دو بخش دارد، یکی ادبی و دیگر علمی این مجموعه هر سال یا هر دوسال در حوزه ادبی، جایزه بخش «مهرگان ادب» به بهترین رمان، بهترین مجموعه داستان کوتاه، یک عمر تلاش در عرصه نوشتن، بهترین رمان نوجوان، بهترین رمان انتشاریافته به زبان فارسی در خارج از ایران و بهترین مجموعه داستان انتشاریافته به زبان فارسی در خارج از ایران تعلق می‌گیرد و «مهرگان طلایی» جایزه‌ای برای بهترین رمان از میان رمان‌های منتخب جایزه مهرگان در طول یک دهه است.
بنابراین مهرگان هم چارچوبی برای محتوا و نوشتار کتاب های منتخبش قائل نیست و این می تواند به نفع خواننده هایی باشد که دوست دارند از بین کتاب های برنده جایزه مهرگان انتخاب کنند، تنوع بسیار چه در سبک و چه در محتوا! جایزه مهرگان ادب هم جزو جوایز مستقل ادبی ایران محسوب می شود.
تعدادی از برندگان مشهور جایزه مهرگان ادب:
سرطان جن، رامبد خانلری
مونالیزای منتشر، شاهرخ گیوا
پرنده من، فریبا وفی
نیمه غایب، حسین سناپور
جایزه ادبی واو مانند دوجایزه بالا کلی نیست و تنها به رمان های متفاوت منتشر شده در سال می پردازد، این جایزه ادبی از سال 1382 هر سال به متفاوت‌ترین رمان فارسی در فرم ساختاری، روایت و قصه‌پردازی، تعلق می‌گیرد.
به دلیل این چارچوب ویژه که انجمن ادبی واو برای انتخاب اثر برنده خودش در نظر گرفته ( رمان باشد، در ساختار یا محتوا کار متفاوتی را انجام داده باشد) طبیعی است که کتاب های برنده اش کمتر در لیست برندگان دیگر جایزه ها باشند، هرچند اعضای این انجمن در کنار در نظر گرفتن عنصر تفاوت اثری را انتخاب می کنند که به لحاظ ادبی قابل دفاع باشد. (این جایزه هم جزو جوایز مورد علاقه من برای انتخاب کتاب خواندنی است.)
جایزه واو هم مانند دو جایزه که بالاتر معرفی کردیم به عنوان جایزه مستقل شناخته می شود. واو امسال شانزدهم دوره از برگزاری اش می گذرد.
تعدادی از رمان های برنده جایزه واو:
گراف گربه هادی تقی زاده
خنده شغال وحید پاک طینت
فیل ها شاهرخ گیوا
دوربین اشکان شریعت
بوی خوش تاریکی قاسم شکری
جایزه منتقدان و نویسندگان مطبوعات برای پشتیبانی از آثار فاخر داستانی تشکیل شده و هر سال یک مجموعه داستان و رمان از یک چهره تاثیرگذار علاوه بر انتخاب مجموعه داستان و رمان از یک چهره تأثیرگذار در ادبیات داستانی ایران و یک روزنامه نگار فعال تجلیل می کند. این جایزه هم برای ده سال در ایران برگزار شد.
تعدادی از کتاب های برگزیده این جایزه:
هیس، محمدرضا کاتب
همنوایی شبانه ارکستر چوب ها، رضا قاسمی
جایی دیگر، گلی ترقی
شب های چهارشنبه، آذردخت بهرامی
جایزه روزی روزگاری تنها 4 دوره برگزار شد! و پس از آن به گفته خودشان به دلیل شرایط کنونی کشور برای مدتی نامعلوم به تعویق افتاد.!
اما حاصلش انتخاب کتاب های ارزشمندی بود که تعدای از آن ها کتاب های زیر هستند:
مردی که گورش را گم شد، حافظ خیاوی
برف و سمفونی ابری، پیمان اسماعیلی
یوسف آباد خیابان سی و سوم، سینادادخواه
لیست جوایز منحل شده به همین یکی و دوتا محدود نمی شود! شرایط سال های اخیر و اتفاقات حوزه ادبیات و حتی مشکلات اقتصادی به قدری با انجمن ها و نهاد های ادبی نامهربان بوده که قاعدتا دست فعالان ادبیات را در بسیاری از حوزه ها بسته است.
جایزه ادبی یلدا هم از جمله جوایز مستقلی بود که تنها چهار دوره برگزار شد!
برخی از کتاب های برگزیده جایزه ادبی یلدا:
نیمه غایب، حسین سناپور
پرنده من، فریبا وفی
آفتاب مهتاب، شیوا ارسطویی
آداب بی قراری، یعقوب یادعلی
از جایزه هایی که دیگر اهدا نمی شود کم نگفتیم، هرچند در ادامه لیست بازهم چندتایی از این جایزه ها دیده می شود، جایزه ادبی هفت اقلیم از طرف موسسه فرهنگی به همین نام اهدا می شود.
برخی از کتاب هایی که برنده جایزه هفت اقلیم شد:
راهنمای مردن با گیاهان دارویی، عطیه عطارزاده
باران بمبئی، پیام یزدانجو
تاول، مهدی افروزمنش
آب و هوای این چند روز سال، آیین نوروزی
این برف کی آمده، سید محمود حسینی زاد
اینطور نیست که همه جوایز ادبی ما مستقل باشند، همانطور که می دانید تعداد جوایز و انجمن های دولتی آنقدر زیاد است که شمردنش هم از حوصله خارج می شود، اما در میان این جوایز چند جایزه تاثیر بیشتری دارد و احتمالا شما هم اسمش را شنیده اید از جمله جایزه ادبی جلال آل احمد که هدف از اهدای جایزه، «ارتقای زبان و ادبیات ملی- دینی» از رهگذر بزرگداشت پدید آورندگان آثار برجسته، این جایزه در چهار گروه داستان بلند و رمان، مجموعه داستان کوتاه، نقد ادبی و مستندنگاری اهدا می شود.
برخی از برندگان این جایزه :
قاعده بازی، فیروز جلالی زنوزی
لم یزرع، محمدرضا بایرامی
نگهبان تاریکی، مجید قیصری
زندان الرشید، محمد مهدی بهداروند
دا، سیده زهرا حسینی
پر سابقه ترین جایزه کتاب ایران کتاب سال است، هرچند این جایزه محدود به حوزه ادبیات نمی شود و در حوزه های مختلفی ممکن کتاب سال را معرفی کند، جایزه کتاب سال هم یک جایزه دولتی است که هزینه های آن از طرف دولت تامین می شود.
جایزه کتاب سال پیش از انقلاب از سال1334 با نام جایزه سلطنتی کتاب سال تا فروردین ماه سال 57 اهدا شد و پس از وقفه ای چند سال پس از انقلاب در سال 1361 و با نام کتاب سال جمهوری اسلامی اهدا شد.
برخی از کتاب های برنده این جایزه(آن دسته از برندگانی را معرفی کردم که در حوزه رمان و داستان هستند):
قصه های مجید، هوشنگ مرادی کرمانی
گرگ ها از برف نمی ترسند، محمدرضا بایرامی
جاده جنگ، منصور انوری
لم یزرع، محمدرضا بایرامی
دورزدن در خیابان یک طرفه، محمدرضا مرزوقی
تا کنون هجده دوره از جایزه ادبیات دفاع مقدس به همت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس برگزار شده‌است. و همانطور که از اسمش پیداست به ادبیات حوزه دفاع مقدس می پردازد.
برخی از برندگان این جایزه:
پل معلق، محمدرضا بایرامی
ساعت عشق ۸ را نشان می‌دهد، رحمت حقی پور
رُنج، محمد محمودی نورآبادی
