Alireza Pooyanasab
Alireza Pooyanasab
خواندن ۷ دقیقه·۵ سال پیش

شگفتی در مرمت گنبد شگفتی‌ها

درست در میانه‌های شهر اصفهان و درست در میان میدانی که پر است از شگفتی و جذابیت مسجدی قرار گرفته با گنبدی جذاب که از آن به عنوان یکی از زیباترین آثارتاریخی ایران از آن یاد می کنند. سخن از مسجد شیخ لطف الله است مسجدی که معماریش هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند. مسجد شیخ لطف‌الله به واسطه کاشی‌کاری‌های معرق چه در داخل و چه در خارج و پر از ظرافت و زیبایی است. حالا نزدیک به یک ماه است که مرمت یکی از ترک‌های گنبد این مسجد و تفاوت رنگ این ترک با بخش های دیگر گنبد هم تعجب همگان را برانگیخت هم باید مشخص می شد که یکی از جذابترین گنبدهای جهان چرا و به چه دلیل به این روز دچار شده است. در حالی که گمانه زنی ها بر روی این موضوع بیش از پیش قوت می گرفت که چرا باید گنبد مسجد شیخ لطف الله دچار چنین تغییر رنگی شده باشد و از طرف دیگر در حالی که مدیر روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی کشور نیز اتهاماتی را در خصوص فتوشاپی بودن تصاویر منتشر شده از گنبد مطرح می‌کرد. اصفهان با بارش برف مواجه شد بارشی که پیچیدگی اوضاع مرمت دو ترک گنبد را بیش از پیش کرد تا این اندازه که برف بر روی قسمت مرمت شده ننشست تا حالا منتقدان رسانه ها و فعالان میراثی بیش از پیش نگران شوند. در این زمینه کارشناسان دو نظر متفاوت ارائه کردند عده ای گفتند احتمال دارد بر روی دو ترک مرمت‌شده گنبد از نوعی پوشش استفاده‌شده که از دیدگاه برخی روغن بزرک و از دیدگاه برخی دیگر نانو مواد و یا مواد پلیمری ترکیب با گچ بوده باشد. هرچند که مشکل گنبد از آبان‌ماه ایجاد شده بود، اما وقتی که مدیران میراث فرهنگی و همچنین رضایت مسئول پروژه گفته بود اگر باران بیاید آن هم دو سه بار مشکل رنگ گنبد بهبود می‌یابد. همه منتظر شدند چه میراث دوستان چه استادکاران قدیمی چه مردم اصفهان چه تشکل‌ها، همه به مدیران اعتماد کردند منتظر شدند تا باران بیاید. باران رحمت الهی بارید یک بار، دوبار، سه بار، چهاربار، اما آذرماه بود که عکس‌های منتشر شده از گنبد نشان داد. گنبد مسجد شیخ لطف الله در دو ترک مرمت شده دچار تضاد رنگ است و باران که هیچ برف هم آمد نه تنها اوضاع را بهبود نبخشید بلکه پیچیده تر کرد و تضادها و نظارت متناقض نیز بیشتر شد.

یک روز فریبا خطابخش از کاشیهای دوره صفویه گفت و روز دیگر فریدون الهیاری از کاشی های پهلوی در شبکه چهار تلویزیون نام برد. تضادها هر روز وجود داشت حتی در نوع مدل مرمتی، استفاده کردن یا نکردن از دوغ آب و ... موضوعاتی بود که هرکسی از نگاه خود آن را تفسیر می کرد.

گنبد مسجد شیخ لطف الله یکی از شگفت انگیزترین گنبدهای جهان است برای همین حساسیت اینچنین برای آن وجود دارد از شگفتی های آن می توان گفت گنبد مسجد شیخ‌لطف‌الله در سپیده دم به رنگ صورتی بوده و هنگام نیم‌روز کرمی رنگ و در غروب خورشید رنگ آجری به خود می‌گیرد این شگفتی در کنار طرح های اسلیمی جذاب و نوع ساخت آن بی شک یکی از بهترین آثارتاریخی جهان به شمار می‌رود.

داستان این گنبد حالا و در نزدیکی های پایان سال 98 جدی تر و جدی تر شده است، استاد رضایت یک جا به خبرنگار ایسنا می‌گوید که از روغن بزرک استفاده نکرده و در جای دیگر به خبرنگار روزنامه اصفهان زیبا گفته است که از روغن استفاده کرده است، حال سوال اساسی اینجاست که چرا برای اتفاقی که افتاده پیش از این تدبیر نشده بود که این داستان‌ها پیش نیاید و حالا که این اتفاقات رخ داده چرا مسئولان حاضر نیستند یکبار برای همیشه بگویند واقعیت ماجرا کجاست. رحمت الله رضایت در صحبت‎‌هایش راست زیاد می‌گوید آنجا که اعلام می کند کف مالی کرده، سنبه کشیده البته از نوع پلاستیکی مخصوص که خودش دارد، و گنبد را تمیز کرده آری رضایت همه اینها را راست می‌گوید و می‌دانیم که او برای کاشی به کاشی این مرمت زحمت کشیده است، اما انتظار داریم در مورد یکی از آثار ثبت جهانی یونسکو درست بشنویم راست بشنویم و دورغ نمایان نشود، اشکال ندارند بگویند از فلان ماده استفاده شده، اما دلیل و منطق بیاورند اینکه بدون دلیل منطق بگویند اینکه یک نفر در این میان قسم بخورد و بعد خودر رضایت در یک فیلم درست از جوار گنبد بگوید روغن کار شده اشکالات کار مرمت در اینجا است، حالا سفت و مکحمتر از گذشته باید ایستاد، نباید بگذاریم این جریان هم بخوابد اصلا هم نباید دنبال مقصر باشیم پیش از هرچیز باید به دنبال عملیات درست و صحیح باشیم. چرا گنبد مسجد شیخ لطف الله امروز نه فقطمطالبه مردم اصفهان بلکه به یک مطالبه ملی بدل شده است که سازمان‌های مردم نهاد کشور نیز آن را به جد دنبال می‌کنند.

فریدون الهیاری هرچند در سخنرانی خود در گردهمایی سازمان های مردم نهاد میراث فرهنگی کشور اینگونه گفت که به پیشنهاد آقای محبعلی جلوی ترک مرمت‌شده گنبد شیخ لطف‌الله مجدداً داربست می‌زنیم و تا آخرین لحظه با آغوش باز آماده دریافت پیشنهادهای کارشناسانه و مکتوب در حوزه عملکردی این مرمت هستیم، موضوع اساسی این است که ای کاش این سخن زودتر و صحیح تر بیان می‌شد، اما حالا شد، هرچند که داربست های مرمت ترک دیرتر نصب شد، اما شد.

مهدی حجت رئیس کمیته ملی ایکوموس در ایران اما هم حرف حساب می‌زند و هم به شدت انتقاد دارد از آنچه تاکنون روی داده است او می‌گوید: اگر یک صورت‌جلسه دارید که تمام آن‌کسانی که متخصصان این کار هستند، آمده‌اند و نشسته‌اند با یکدیگر صحبت کرده‌اند و یکی گفته ترک را پایین بیاورید و آن یکی گفته ترک را بالا ببرید، یکی گفته شابلون و آن یکی گفته نه، یکی گفته داربست را باز کنید و یکی گفته نه و همۀ این موارد را با هم بحث کردند و به یک جمع‌بندی رسیدند و آن جمع‌بندی را دست آن یکی دادند و گفتند تو برو اجرا کن، بعد او باید برود اجرا کند، نه اینکه خودش دست خودش را در جیبش بکند و بگوید بهترین مرمت دنیا در این گنبد انجام‌شده! آخر تا کِی ما می‌خواهیم کارها را این‌طور انجام دهیم؟

سخنان او به همین جا ختم نشد او خطاب به مدیران میراث فرهنگی اینگونه انتقاد کرد: اگر قرار بوده بر روی گنبد بسیار مهم و جهانی مثل گنبد مسجد شیخ لطف‌الله، حرف بزنند و کار کنند، باید ابتدا هیأتی متخصص و خبره به‌صورت کارشناسی و تخصصی بر روی این موضوع صحبت کرده و از آن‌ها نظرخواهی می‌شد و بعد روش را تائید می‌کردند، اما این کار را نکردند. حالا می‌آیند و حسن را می‌برند و او می‌گوید خوب است، حسین را می‌برند و می‌گوید بد است، یکی می‌گوید داربست را باز کردند، یکی می‌گوید شابلون نبستند، یکی می‌گوید روغن زدند یکی می‌گوید نزدند؛ حرف من این است که این مرمت هزار اشکال دارد.

در این میان علی اصغر مونسان که حالا اولین وزیر وزارت خانه میراث فرهنگی هم به حساب می‌آید ناگهان به اصفهان آمد و قول داد به کنار گنبد برود و بررسی کند، او حضور اساتید فن را در کنار گنبد بلامانع دانست، اما جایی هم گفت که همه ایران نمی توانند بیایند گنبد را بررسی کنند، اما سخنان مونسان آنجا تعجب برانگیز می‌شود که در خصوص آبگریز شدن گنبد می‌گوید: بسیار خوب است که اگر این اتفاق بیفتد. گفتم که اگر ما بتوانیم (گنبد را) آب گریز کنیم، بسیار خوب است. این آب روی آن نفود نمی‌کند، بنابراین طول عمر گنبد زیاد می‌شود. فقط نگران موضوعات دیگری هستیم، مثلا جلوی تنفس بنا را می‌گیرد، پیشنهاد دادم دانشگاه هنر و دانشکده فنی آن‌جا به عنوان یک کار پژوهشی سفارش بگیرند که چطور می‌توان آب گریزی را انجام داد. اگر تا زمان مرمت ترک‌های گنبد رسید که بهتر وگرنه دست‌کم در بناهای دیگر از آن (نتیجه پژوهش) استفاده کنیم.»

اما از همه جذاب تر پر ابهام تر این جمله مونسان بود، مدیر پایگاه میراث فرهنگی میدان نقش جهان، معتقد است حتما بابت (مرمت گنبد مسجد) از یونسکو لوح می‌گیرد .

حالا درست حوالی همین روزها داربست‌هایی اینبار بلندتر از داربست های گذشته برای مرمت دو ترک دیگر از گنبد نصب شده اند، تا کار مرمت شروع شود پس از پایان این دو ترک بی شک تفاوت رنگ آنها با دو ترک دیگر و مابقی گنبد خودش مبین بسیاری از موضوعات خواهد بود و باز از همین امروز به مدیران میراث فرهنگی می‌گوییم آقایان و خانم‌ها این گنبد ارث پدری هیچکسی نیست و مردم اصفهان بر روی آن حساس بوده‌اند و حالا حساس تر شده‌اند اطلاع رسانی در مورد عملیات‌هایی که انجام می دهیم نه تنها اشکالی ندارد بلکه موجب اعتماد و اطمینان مردم می شود. اینکار را بکنید تفاوت رنگ‌ها دلیل دارد پس بهتر از واقعیت‌ها را بگوییم. همه مردم می خواهند به مرمت اصولی تر و به دور از هیاهو به میراث فرهنگی کمک کنند. ما انتظار داریم گنبد مسجد شیخ لطف الله پس از مرمت هم همچنان یکی از مجذوب ترین آثارتاریخی دنیا بماند.

علیرضا پویانسبگنبد مسجد شیخ لطف اللهمرمت گنبدشگفتی در گنبد شگفتی هااصفهان
یک رسانه ای، استراتژیست، یک فعال محیط زیست
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید