پس از کش و قوس‌هایی که میان دولت و بخش خصوصی صورت گرفت و قیمت شیرخام به لیتری ۱۵ هزار تومان رسید، تولیدکنندگان محصولات لبنی هم نرخ خود را متناسب با این افزایش قیمت‌ها کردند. سه ماه از سال می‌گذرد و دولت همچنان تکلیف نرخ اقلام یارانه‌ای را مشخص نکرده است. کارخانه‌های لبنی، قیمت تمام محصولات خارج از شمول نرخ‌گذاری را تا ۳۵ درصد افزایش داده‌اند.
روزنامه «جوان» نوشت: قیمت لبنیات در حالی گران‌شده است که مابه‌ازای افزایش قیمت به جیب تولیدکننده واقعی یعنی کشاورزان و دامداران نمی‌رود بلکه شبکه توزیع برنده اصلی گرانی لبنیات است. از طرفی شرکت‌های لبنیاتی که غالباً شبکه توزیع نیز دارند بخشی از علل این گرانی هستند و از سفره مردم کره می‌گیرند.
اردیبهشت سال گذشته با اعتراضات پیاپی دامداران و تولیدکنندگان دولت اقدام به افزایش قیمت خرید شیرخام کرد. در همان روزها قیمت خرید هر لیتر شیرخام در دامداری از ۶ هزارو ۴۰۰ تومان به ۱۲ هزارو ۸۰۰ تومان افزایش یافت. رشد ۷۰درصدی قیمت تمام اقلام لبنی مهم‌ترین دستاوردی بود که در اولین گام هدفمندسازی یارانه‌ها به دست آمد. پس از این رشد قیمتی بازار در آرامش به سر می‌برد، اما زمستان سال گذشته باز هم قیمت محصولات لبنی کاملاً زیرپوستی افزایش یافت و گاهی هفته به هفته محصولاتی مانند ماست و پنیر بین ۲تا ۳هزار تومان افزایش قیمت پیدا می‌کردند.
سریال اعتراض به قیمت شیرخام از سوی تولیدکنندگان تا اردیبهشت۱۴۰۲ ادامه داشت. در همین زمینه نامه‌نگاری‌های بسیاری از سوی اتحادیه مرکزی دامداران ایران و انجمن صنایع لبنی با وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صمت صورت گرفت. نتایج پیگیری‌های دامداران این بود که قیمت شیرخام از ۱۲هزار تومان به ۱۵هزار تومان رسید و بازهم این افزایش نرخ قیمت لبنیات را تا ۳۰درصد افزایش داد، با این حال بازهم دامداران نسبت به قیمت تعیین‌شده راضی نبودند و آن را نامتناسب با قیمت نهایی تولیدکننده می‌دانستند.
دامداران همچنان ضرر می‌دهند
حجت‌الله حسینی، مالک یک گاوداری در همدان می‌گوید: «در حال حاضر قیمت شیر تنها به نفع تولیدی‌های دولتی است و بخش خصوصی بیشترین آسیب را از سرکوب قیمت‌ها می‌بیند. قیمت آذوقه به قدری در دو سال اخیر گران شده است که بیشتر گاوداری‌های خصوصی تعطیل شده‌اند.»
به گفته وی، سال گذشته به دلیل کاهش بارش‌ها قیمت یونجه تا کیلویی ۱۳هزار تومان هم رفت و دولت تنها به گاوداری‌ها کنجاله و ذرت یارانه‌ای می‌دهد، تصور کنید با این قیمت‌ها شیرخام برای تولیدکننده چقدر هزینه دارد. حسینی که بیش از ۱۰ سال در این حوزه فعالیت دارد، می‌گوید: «حقوق کارگران، افزایش قیمت دستمزد دامپزشکان، افزایش شدید نرخ داروهای مورد نیاز دام و کمبود اقلام دارویی و تقویتی باعث رشد چندین برابر هزینه‌های تولید شده است، اما همه مقصر را تولیدکننده می‌دانند.»
وی در پایان تأکید می‌کند: «تأمین نهاده‌های دامی و با نرخ مصوب، قول بر زمین مانده دولت‌هاست. هر بار که به جهاد استان مراجعه می‌کنیم با این پاسخ روبه‌رو می‌شویم که روند واردات نهاده‌های دام و طیور به‌دلیل مشکلات تأمین ارز، در ماه‌های پایانی سال گذشته مختل شده است و عدم‌دسترسی بخش خصوصی به نهاده‌های دامی میزان زیاندهی را بالا می‌برد.»
بازار محصولات لبنی شبیه بازار ارز شده است؟
پس از کش و قوس‌هایی که میان دولت و بخش خصوصی صورت گرفت و قیمت شیرخام به لیتری ۱۵هزار تومان رسید، تولیدکنندگان محصولات لبنی هم نرخ خود را متناسب با این افزایش قیمت‌ها کردند. سه ماه از سال می‌گذرد و دولت همچنان تکلیف نرخ اقلام یارانه‌ای را مشخص نکرده است و به دلیل همین موضوع کارخانه‌های لبنی، قیمت تمام محصولات خارج از شمول نرخ‌گذاری را تا ۳۵درصد افزایش داده‌اند. سرانه مصرف شیر کشور در سال‌های اخیر به ۶۰لیتر رسیده که یک‌سوم میانگین مصرف دنیاست.
موسی ولی‌پور، مالک یک سوپرمارکت در منطقه تهرانپارس می‌گوید: «بر اساس نرخ مصوب، قیمت شیر بطری ۱۸هزار تومان، ماست دبه‌ای ۵/۲ کیلویی کم‌چرب ۴۹هزارو۸۰۰ تومان، کره حیوانی ۱۰۰گرمی ۲۵هزار تومان و ماست دبه‌ای پرچرب دوکیلویی ۶۰هزار تومان بود.» وی با اشاره به اینکه روزبه‌روز خرید محصولات لبنی از سوی مردم کمتر می‌شود، می‌گوید: «کره ۱۰۰گرمی در حال حاضر ۳۲هزار تومان و بالاتر نرخ‌گذاری شده است. همچنین ماست پرچرب دبه‌ای به ۱۰۰هزار تومان نزدیک شده و بیشتر کارخانه‌ها تلاش می‌کنند با یک فرآوری ساده قیمت را بسیار بالاتر ببرند. فروش کره و ماست نسبت به سال گذشته حدود ۳۰درصد کاهش پیدا کرده است.»
همچنین مجید قیاثی، مالک یک سوپرمارکت در محدوده خیابان سهروردی هم در رابطه با افزایش قیمت محصولات لبنی می‌گوید: «به قدری قیمت پنیر تبریز افزایش یافت که دیگر توزیع‌کنندگان آن را به دست ما نمی‌رسانند.» به گفته وی در هفته پایانی اردیبهشت ماست پرچرب دبه‌ای به یک باره از ۸۵هزار تومان به ۱۱۰هزار تومان افزایش قیمت یافت. همچنین وقتی نسبت به این موضوع معترض می‌شویم، شرکت‌های توزیع‌کننده محصول به دست‌مان نمی‌رسانند.
کاهش محصولات لبنی در سفره خانوار سلامت جامعه را نشانه می‌گیرد. آمارهای غیر رسمی می‌گوید که سرانه مصرف لبنیات در ایران به زیر ۷۰کیلو رسیده، در حالی که در کشورهای پیشرفته جهان سرانه مصرف سالانه شیر نزدیک ۲۰۰کیلو است. عدد استاندارد سند چشم‌انداز که باید محقق می‌شد حدود ۱۶۰کیلوگرم در سال بوده است و چیزی حدود ۱۰۰کیلو نسبت به سند چشم‌انداز عقب‌ماندگی داریم.
حمله به سلامت خانواده با حذف لبنیات
علی باقری، کارشناس حوزه سلامت در این رابطه می‌گوید: «تأمین ویتامین‌ها، املاح و پروتئین‌هایی که لبنیات و فرآورده‌های لبنی دارند، نقش بسزایی در حوزه سلامت ایفا می‌کنند.» وی با اشاره به اینکه کاهش استفاده از لبنیات و فرآورده‌های لبنی به خصوص شیر عوارض جدی برای کودکان و سالخوردگان دارد، اظهار داشت: «برای این دو گروه دریافت کلسیم بسیار مهم است و اگر مصرف محصولات لبنی کاهش پیدا کند، سلامت جامعه به خطر می‌افتد.» وی با بیان اینکه گرانی محصولات غذایی باعث می‌شود مردم از سرانه غذایی عقب بمانند، گفت: «مسئول مستقیم مدیریت این موضوعات دولت به خصوص وزارت جهادکشاورزی، وزارت صمت و وزارت بهداشت است. باید سیاست کلانی در این زمینه تدوین شود، حذف شیر از سبد خانوار غیرممکن است، از سوی دیگر رشد ۵۰درصدی محصولات لبنی در یک ماه بار مضاعفی بر دوش خانواده می‌گذارد. حذف لبنیات ضربه جدی به سلامت خانواده می‌زند.»
در چند روز گذشته افزایش قیمت ماست دبه‌ای دوکیلویی از ۵۹هزار تومان به ۹۰هزار تومان به یک بحث جدی در محافل و فضای مجازی تبدیل شده است. همچنین افزایش قیمت محصولات لبنی در سه ماهه اول سال به خصوص در مورد کالاهایی مثل ماست و کره بسیار پرسر و صدا بود.
تولید هم به‌صرفه نیست
سیدمهدی افخمی، رئیس انجمن صنایع لبنی استان کرمانشاه در این رابطه می‌گوید: «وقتی صحبت از جراحی اقتصادی می‌شد، باید در مورد کالاهایی که به صورت مستقیم بر سلامت جامعه تأثیر دارند، استثنایی قائل می‌شدند. حذف یارانه‌های شیر همین نتایج را به دنبال دارد.» به گفته وی در حال حاضر قیمت محصولات لبنی برای تولیدکننده هم به صرفه نیست، افزایش نرخ شیرخام، افزایش دستمزدها، افزایش قیمت مواد اولیه و محصولات بسته‌بندی افزایش قیمت حامل‌های انرژی و امثالهم به صورت مستقیم بر قیمت تمام‌شده محصولات لبنی تأثیر می‌گذارد، در نتیجه نمی‌توان از تولیدکننده انتظار داشت محصول خود را زیر قیمت بفروشد.» وی در پایان تأکید کرد: «وضعیت به گونه‌ای است که کارخانه‌های کوچک تولیدکننده محصولات لبنی در استان‌ها رو به تعطیلی می‌گذارند. در این شرایط تولید هم به صرفه نیست.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد ناراضی کردن همزمان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان هنر خاصی است که فقط برخی مسئولان اجرایی بی‌تدبیر از عهده آن برمی‌آیند که شوربختانه چنین هنرمندانی کم نیستند. امید می‌رود دولت با تدبیر و عقلانیت، ضمن حمایت از تولیدکننده به فکر مصرف‌کننده هم باشد و یک بار برای همیشه شبکه ناسالم توزیع را پاکسازی کند.
