در صورتی که قصد خواندن مجموعه‌ی هری پاتر (Harry Potter) اثر جی.کی. رولینگ (J. K. Rowling) را دارید، گزیده‌نکاتی از تجربه‌ی شخصی من ممکن است بتواند خوانش لذّت‌بخش‌تر و پربارتری برای شما به همراه داشته باشد.
سال پیش (از نوشتن این مطلب) با هدف افزایش سرعت و تقویت مهارت خواندن به زبان انگلیسی، تصمیم گرفتم به سراغ مجموعه‌ی هری پاتر بروم. شخصاً چندان گرایشی به رمان و کتاب‌های داستانی ندارم و تا پیش از آن نیز در تمام عمرم فقط پنج رمان خوانده بودم. امّا به هر حال برای تقویت خواندن انگلیسی تصمیم گرفتم به سراغ یک مجموعه‌ی داستانی بروم. در نهایت مجموعه‌ی هری پاتر را انتخاب کردم و در طی کمی بیشتر از دو ماه آن را به طور کامل خواندم. اخیراً نیز برای تقویت زبان آلمانی شروع به خوانش ترجمه‌ی آلمانیِ کتابِ نخست این مجموعه کرده‌ام. هم‌اکنون برآن شده‌ام تا نکته‌هایی از این تجربه را در مطلب پیش رو بازتاب دهم.
نخستین پرسشی که ممکن است برای بسیاری پیش بیاید (و برای خود من نیز پیش از شروع پیش آمده بود) این است که در صورت تماشای سری فیلم‌های هری پاتر، آیا باز هم خواندن کتاب‌ها ارزشی دارد؟
پاسخ یک بلی محکم است! با شروع خواندن کتاب‌ها و همچنین البته زمانی که به جلدهای پنجم به بعد برسید، متوجّه خواهید شد که داستان روایت‌شده در فیلم‌ها فقط یک اسکلت از داستان روایت‌شده در کتاب‌ها هست. تهیه‌کنندگان فیلم‌های هری پاتر از جزئیات بسیار بسیار زیادی (حتّی خیلی از جزئیات کلیدی که در تعیین مسیر داستان نقش بسیار مهمّی داشتند) در کتاب‌ها کاملاً صرف‌نظر کرده‌اند. علاوه بر آن، در مواردی نیز دست به تغییر در روند داستان زده‌اند.
نتیجه آن که حتّی اگر مثل من فیلم‌ها را نیز پیش‌تر دیده باشید، نه تنها همچنان خواندن کتاب‌ها برایتان جذّاب خواهد بود، بلکه همچنان بخش‌هایی از داستان می‌تواند شما را بسیار غافل‌گیر کند.
من نخست تمامی فیلم‌های هری پاتر را دیده بودم (سال‌ها پیش) و سپس به خوانش کتاب‌ها مشغول شدم، و به هر حال تجربه‌ی رضایت‌بخشی داشتم. اما نمی‌دانم که اگر برعکس بود و نخست کتاب‌ها را خوانده بودم و بعد فیلم‌ها را تماشا می‌کردم، میزان رضایتم چقدر بیشتر یا کمتر بود. در نتیجه پاسخی برای این پرسش هم ندارم.
مخاطب نسخه‌ی اصلی این کتاب‌ها، سخنوران محلّی زبان انگلیسی است و نه زبان‌آموزان. لذا اگر زبان‌آموز انگلیسی با سطح پایین‌تر از Intermediate یا B1 (استاندارد CEFR) هستید، توصیه می‌شود که فعلاً به سراغ کتاب‌های داستانی ساده‌تری که ویژه‌ی زبان‌آموزان نوشته شده‌اند بروید. امّا برای سطوح بالاتر مشکل چندانی نخواهید داشت. برای سنجش می‌توانید نسخه‌ی الکترونیکی جلد نخست را از اینترنت دریافت کرده و تلاش کنید فصل آغازین آن (که از فیلم نیز به طور کامل حذف شده است) را بخوانید و ببینید که تا چه حدودی از آن را می‌توانید درک کنید (فقط توجّه داشته باشید که هدف شما ترجمه نیست و نیازی به فهم واژه‌به‌واژه ندارید).
البته حتّی اگر زبان‌آموز پیشرفته هستید نیز انتظار نداشته باشید که ۱۰۰٪ واژگان موجود در کتاب‌ها را متوجّه شوید. نخست آن که هم نویسنده‌‌ی این مجموعه زاده‌ی انگلستان بوده و هم تمامی داستان در بریتانیا (به طور خاص: انگلستان و بخش‌هایی از اسکاتلند) در جریان است. لذا کتاب پر از اصطلاحات رایج انگلیسی بریتانیایی بوده که ممکن است برای کسانی که انگلیسی آمریکایی فرا گرفته‌اند تا حدودی ناآشنا باشد. من شخصاً از واژه‌نامه‌ی Oxford و گاهی نیز Urban – که برای استفاده از آن به فیلترشکن نیاز دارید! – برای یافتن مفهوم این اصطلاحات استفاده می‌کردم.
علاوه بر اصطلاحات بریتانیایی، در جای‌جای کتاب نیز ممکن است به اصطلاحات خاصی برگرفته از اساطیر (مثلاً centaur یا hippogriff)، واژگان مرتبط با افسانه‌های جادوگری (مثل arithmancy یا veritaserum) و همچنین واژگانی ابداعی از خود نویسنده (مثل animagus یا horcrux) روبه‌رو شوید. در این خصوص عمدتاً جای نگرانی نیست و مفهوم این واژگان در خود کتاب‌ها توضیح داده می‌شوند. امّا به هر حال اگر برخی از آن‌ها را متوجّه نشدید، می‌توانید با جستجو در اینترنت (مثلاً جستجوی عبارت: «harry potter veritaserum») معنایشان را دریابید.
در خصوص ترجمه لازم است بدانید که تمامی ترجمه‌های رایج در ایران سانسور و از میان آنان نیز برخی به طرز مسخره‌ای تحریف شده و مترجمان دست به تغییر در محتوای داستان زده‌اند. مثلاً در جایی دو شخصیت باهم می‌رقصند؛ امّا در ترجمه‌ی فارسی، فعل «رقصیدن» به «گپ‌زدن» ترجمه شده است! البته عمده‌ی این دستکاری‌ها یا حذفیات ضرر چندانی به داستان نزده‌اند؛ امّا شماری نیز درک خواننده از روابطی که میان شخصیت‌ها شکل گرفته است را تغییر می‌دهند (لیست تعدادی از این موارد در سایت جادوگران موجود است).
کتاب‌های هری پاتر در ابتدا توسّط انتشارات Bloomsbury در بریتانیا منتشر شدند و سپس انتشارات Scholastic نشر آن‌ها در ایالات متّحده را به عهده گرفت. نکته‌ی جالب توجّه این است که متن نسخه‌های این دو ناشر کمی با یک‌دیگر تفاوت دارند.
در نسخه‌ی آمریکایی (نشر Scholastic)، برخی (تنها برخی) از اصطلاحات رایج در انگلیسی بریتانیایی، به برابر آن‌ها در انگلیسی آمریکایی تغییر یافته‌اند؛ مثلاً cupboard با closet یا mum با mom جایگزین شده است. همچنین اصلاحاتی نگارشی و نحوی نیز در این نسخه دیده می‌شود؛ به عنوان نمونه، had got به had gotten یا the prefect carriage به the prefects’ carriage تغییر یافته‌اند. چشم‌گیرترین تغییر در عنوان کتاب نخست است که از Philosopher’s Stone به Sorcerer's Stone تغییر کرده است.
تغییرات میان دو نسخه چندان محسوس نیست و لزومی ندارد که روی این موضوع حسّاسیتی به خرج دهید. چند جلد از کتاب‌هایی که من خواندم نسخه‌ی Scholastic و چند جلد نیز از نسخه‌ی Bloomsbury بودند و با هیچ یک مشکلی نداشتم. می‌توانید لیستی از تفاوت‌های میان دو نسخه را در سایت The Harry Potter Lexicon مشاهده کنید.
توصیه‌ی شخصی من این است که اهمّیّت چندانی به این موضوع ندهید و هر نسخه‌ای که در دسترس بود (و یا از عکس‌ها و طرح جلدش بیشتر خوشتان می‌آمد!) را تهیه کنید.
مجموعه‌ی هری پاتر شامل هفت کتاب شده که از نظر حجم و تعداد فصل‌ها نیز یکسان نیستند. عنوان هر جلد، نشان اختصاری هر عنوان، شمار فصل‌ها، شمار صفحات و شمار تخمینی واژگان (بر اساس نسخه‌ی چاپی نشر Bloomsbury) به ترتیب از قرار زیر هستند:
title | acronym | chapters | pages | words ---------------------- Harry Potter and the Philosopher’s Stone | PS | 17 | 223 | 76,944 Harry Potter and the Chamber of Secrets | CS | 18 | 251 | 85,141 Harry Potter and the Prisoner of Azkaban | PA | 22 | 317 | 107,253 Harry Potter and the Goblet of Fire | GF | 37 | 636 | 190,637 Harry Potter and the Order of the Phoenix | OP | 38 | 766 | 257,045 Harry Potter and the Half-Blood Prince | HBP | 30 | 607 | 168,923 Harry Potter and the Deathly Hallows | DH | 36+1 | 607 | 198,227 ---------------------- Σ(chapters) = 199 Σ(pages) = 3,407 Σ(words) ≈ 1,084,170
برای قیاس شهودی بهتر، داده‌های بالا را در قالب نمودار نمایش داده‌ام.
همان‌گونه که در نمودار ۱ مشاهده می‌کنید، حجم کتاب‌ها کاملاً با یک‌دیگر متفاوت است؛ به طوری که سه جلد نخست، هر یک تقریباً به اندازه‌ی نصف هر کدام از چهار جلد دوّم است (Philosopher’s Stone کوتاه‌ترین داستان و Order of the Phoenix بلندترین می‌باشد).
مثلاً با خواندن تنها ۲۰ صفحه در روز، می‌توانید تمام مجموعه را در حدود ۶ ماه بخوانید. همچنین می‌توانید مدّت‌زمان خواندنتان در هر روز را اندازه‌گیری و یادداشت کرده، تا بتوانید از روند پیشرفت سرعت خواندن خود نیز برآورد دقیقی داشته باشید.
امّا توصیه‌ی شخصی من این است که بجای برنامه‌ریزی بر اساس تعداد صفحه، بر اساس فصل برنامه‌ریزی کنید – برای مثال روزی یک فصل بخوانید که در این صورت نیز کل مجموعه را در تقریباً همان ۶ ماه به پایان خواهید رساند (هر فصل به طور میانگین برابر ۱۷ صفحه است). و یا خودِ من هر روز ۳ فصل (و گاهی نیز ۴ فصل) می‌خواندم و به این ترتیب تمامی هفت جلد را در حدود ۲ ماه به پایان رساندم. نمودار ۲، تعداد فصول هر کتاب را نشان می‌دهد.
البته اشکال برنامه‌ریزی بر اساس فصل این است که حجم فصول لزوماً یکسان نیست؛ برخی زیر ده صفحه بوده و برخی نیز دو برابر معمول حجم دارند (مثلاً می‌بینید که با وجود تعداد صفحات برابر Half-Blood Prince و Deathly Hallows، شمار فصل‌های دوّمی ۲۳٪ بیشتر است). لذا برای برخی که عادت به برنامه‌ریزی‌های بسیار تنگ و با کم‌ترین فضای اضافه برای مانوردهی دارند، شاید بهتر باشد که بر اساس صفحه برنامه‌ریزی کنند. امّا از سوی دیگر، اشکال برنامه‌ریزی صفحه-محور این است که گاه ممکن است بخش حسّاسی از داستان، درست میان دو صفحه‌ای قرار گیرد که اصولاً قرار بوده است در دو روز مجزّا خوانده شوند؛ درحالی که در پایان هر فصل، معمولاً روند داستان به وضعیت متعادلی رسیده و می‌توانید با خیال راحت‌تری کتاب را کنار بگذارید.
سلب مسئولیت: من مدرّس زبان‌های خارجه نیستم و تجربه‌ی بسیار ناچیزی در این زمینه دارم. آن‌چه در این نوشته آمده است، تماماً حاصل تجربیات شخصی من به عنوان یک زبان‌آموز بوده و ممکن است لزوماً بهترین روش زبان‌آموزی نبوده و یا برای همگان قابل تعمیم و استفاده نباشد.
این که صرفاً زبانی را بدانید یا حتی بتوانید مکالماتی به آن زبان داشته باشید، لزوماً به این معنا نیست که درک مطلب قوی‌ای نیز به هنگام خواندن متون آن زبان دارید. درک مطلب (چه برای زبان‌های دیگر و چه حتی برای زبان مادری خودتان) خود مهارتی است که نیاز به تمرین و تجربه دارد.
من هنگام تمرین برای بخش reading آزمون تافل متوجه شدم که اوّلاً سرعت خواندنم در زبان انگلیسی حدود نصف فارسی است، و ثانیاً گاه اگر جملات و/یا پاراگراف‌ها بسیار طولانی می‌شد، سررشته‌ی کلام را گم می‌کردم و ناچار بودم برگردم و از نو بخوانم (که بسیار زمان‌بر است). جالب این که در listening هیچ مشکلی نداشتم (احتمالاً به علت تمام تمام پادکست‌های انگلیسی‌زبانی که هر روز گوش داده‌ام، و دوره‌های آموزشی و فیلم‌های سینمایی انگلیسی‌زبانی که دنبال می‌کنم)؛ به شکلی که lectureهای پنج‌دقیقه‌ای آزمون‌های آزمایشی تافل را بدون نیاز یادداشت هیچ‌چیز گوش می‌دادم و معمولاً نمره‌ی کامل را نیز کسب می‌کردم. با این حال در reading ضعف داشتم: نمی‌توانستم تمرکز کنم، کند بودم، سررشته را گم می‌کردم، و گاه حتّی درست نمی‌فهمیدم که مطلب راجع به چیست! همین موضوع انگیزه‌ای بود تا تصمیم به خوانش پیوسته‌ی تمام مجموعه‌ی هری پاتر به انگلیسی بگیرم؛ چه گزینه ای بهتر از یک میلیون واژه در ۳/۴ هزار صفحه، که داستانی بسیار جذّاب را تشکیل می‌دهند؟!
چند تکنیک در هنگام خواندن به من کمک شایانی کرد که مهارت درک مطلب خود را بهبود ببخشم:
اگر علاقه‌مندید که سرعت خوانش متون انگلیسی و همچنین توانایی درک مطلب خود در این زبان را افزایش دهید، مشروط بر این که دارای سطحی متوسط رو به بالا در انگلیسی باشید، پیشنهاد می‌کنم به سراغ مجموعه‌ی بسیار جذاب هری پاتر بروید. و از آن‌جایی که این مجموعه به زبان‌های بسیار زیاد دیگری نیز ترجمه شده است، احتمالاً بتوانید از ترجمه‌های آن برای تقویت دیگرزبان‌ها نیز استفاده کنید (حداقل من که تا این لحظه مشکلی با ترجمه‌ی آلمانی هری پاتر نداشتم و به همان اندازه‌ی متن انگلیسی آن برایم مفید بوده است).
محتوای کتاب‌ها (به ویژه چهار کتاب آخر) نیز بسیار عمیق‌تر از داستان روایت‌شده در فیلم‌ها بوده و حتی اگر تمامی فیلم‌های هری پاتر را دیده باشید، همچنان ارزشش را دارد که کتاب‌های این مجموعه را نیز کامل بخوانید.
