نیاز های زندگی امروز و تغییرات سریع اجتماعی، فرهنگی و تغییر در ساختارخانواده انسان هارا با چالش ها، استرس ها و فشارهای متعددی روبه رو کرده است. که مقابله با ان ها نیازمند توانمند ی های روانی اجتماعی است. فقدان مهارت ها و توانایی های عاطفی روانی و اجتماعی افراد را در مواجه با مسائل و مشکلات اسیب پذیر کرده است.
طبق تعریف سازمان بهداشت روانی مهارت های زندگی مهارت هایی هستند که برای افزایش توانایی های روانی اجتماعی به افراد اموزش داده می شود و فرد را قادر می سازند که به طور موثر با چالش ها و مشکلات زندگی مواجه شود.
مهارت های زندگی چیست ؟
توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت فرد درمواجهه باچالش های زندگی است. یعنی ایجاد روابط بین فردی مناسب وموثر انجام مسئولیت های اجتماعی، تصمیم گیری های صحیح و حل تعارض ها و کشمکش ها بدون توسل به اعمالی که به خود و دیگران صدمه می زند.
اهمیت مهارت های زندگی
مهارت به معنای استفاده اگاهانه و توانمندانه از دانش است فرد باید دانش و اگاهی لازم برای زندگی اجتماعی را بدست اورد و ان را در زندگی خود به کار ببرد.
اهداف مهارت های زندگی
تقویت اعتماد به نفس، روحیه مشارکت و همکاری، رشد و تقویت عواطف انسانی، ایجاد روحیه مقاومت دربرابر تبلیغات مسموم، کمک به شناسایی و بیان احساسات، تامین سلامت جسمی و بهداشت روانی، تقویت مهارت های ارتباطی، ساختن یک شهروند متعادل و مقبول اجتماع، تقویت روحیه همزیستی مسالمت امیز، ارتقای سازگاری فرد با خودش، دیگران و محیط زندگی از اهداف مهارت های زندگی است.
انواع مهارت های زندگی
سازمان جهانی بهداشت درسال 1993ده مهارت اصلی را به عنوان مهارت های زندگی معرفی کرد. یادگیری هریک از این مهارت ها فرایندی زمان بر بوده است که نیازمند تلاش و پشتکار افراد است ودر نهایت باعث موفقیت در بسیاری از زمینه های زندگی می شود
1. مهارت خوداگاهی
اولین و مهم ترین مهارت پایه و زیر بنای یادگیری تمام مهارت ها و همچنین داشتن یک زندگی با کیفیت مهارت خوداگاهی می باشد. یعنی که بتوانید به شناخت دقیق و درست از خودمان پیدا کنیم یعنی در فهم صحیح نگرش ها عقاید، اندیشه ها هیجان ها وتوانایی ها مهارت داشته باشیم کمک می کند نقاط ضعف و قوت خود را بشناسیم وبتواند ان را مدیریت کند. با یادگیری مهارت خود اگاهی درمی یابیم که چه شرایط و یا موقعیت هایی برای ما فشار اور و غیر قابل تحمل است.
2. مهارت تفکر خلاقانه
دراین مهارت فرد یاد می گیرد که به شیوه ای متفاوت بیندیشد واز تجربه های متفاوت و معمولی خویش فراتر رفته و راه حل هایی را خلق کند که خاص ویژه خودش است. وقایع را به نوع دیگری ببیند. دراین حالت فرد به این نتیجه می رسد که به یک رویداد با تعبیر و تفسیر متفاوت بنگرد مثل ازادی در ابراز عقیده و دانش مهارت های شخصی و مواجه شدن با موقعیت های چالش برانگیز در ایجاد تفکر خلاق موثر هستند. خیلی مواقع مشکلات با داشتن کمی خلاقیت حل می شود. که در پیشرفت انسان نقش بسزایی دارد.
3. مهارت حل مسئله
شناسایی بررسی راه حل موجود و انتخاب و اجرای راه حل مناسب که فرد دچار استرس و اضطراب نشود.به فرد کمک می کند راه حل موثر و سازگارانه برای مسائل زندگی روزمره خود پیدا کند. این توانایی همچنین فرد را قادر می سازد تا به طور موثراسترس مسائل زندگی را حل کند. مسائل مهم زندگی چنانچه حل نشده باقی بماند استرس روانی ایجاد می کندوبه فشارجسمی منجر می شود. افراد در مواجهه با مسائل به دوشیوه هیجان مدار و مسئله مدار برخورد می کند در رویکرد هیجان مدار بیشتر تمرکز بر هیجانات هستند که برای کاهش احساسات منفی به رفتارهای مخربی نظیر سیگارکشیدن... متوسل می شوند اما مسئله مدار اول می پذیرد که مشکل قابل حل بعد راه حل های ممکن را بررسی با توجه به پیامد بهترین گزینه را برای حل مشکل خود انتخاب می کند.
4. مهارت تفکر نقادانه
این مهارت به ما کمک می کند که در کمترین زمان بهترین تصمیم را بگیریم در واقع منطقی فکر کنیم هر حرف و سخنی و تبلیغی را سریع قبول نکنیم. قبل از رد یا قبول یک پیشنهاد یا موضوع ان را سبک و سنگین کنیم از چند زاویه به موضوع نگاه کنیم بعد از فکر کردن و بررسی کردن از هر نظر با تمام جوانب و در اخر اگر مناسب بود در عمل انجام دهیم.
5.مهارت ارتباطی
مهارت های ارتباطی در انواع موقعیت های اجتماعی به فرد کمک می کند که بهترین عملکرد را داشته باشد چگونه با دیگران تعامل کنند و روابط بین فردی را گسترش دهد. ارتباط کلامی و گوش دادن به مذاکره این مهارت به ما کمک می کند چگونه به سخنان انان گوش دهیم چگونه دیگران را از احساس و نیاز های خود اگاه نماییم تا ضمن بدست اوردن خواسته های خود، طرف مقابل نیز احساس رضایت نماید. مهارت های کلامی گوش دادن کامل و بیان موثر و مهارت غیرکلامی زبان بدن را شامل می شود که اهمیت بیشتری پیدا می کند.
6.مهارت مقابله با استرس
به فرد کمک می کند که چگونه با فشار ها و تنش های ناشی از زندگی مقابله کند. استرس بخش جدایی ناپذیر زندگی است و لذا باید ان را کنترل و مدیریت کنیم. زیرا استرس بیش از حد تاثیرات مخربی به کیفیت زندگی وارد می کند. افراد مقاوم در برابر استرس ویژگی هایی نظیر متعهد و مسئول بودن، مبارزه طلبی، چالش جو بودن و توانمندی در زمینه ابراز وجود دارد که در مقابله با استرس به ان ها کمک زیادی می کند.
7. مهارت همدلی
توانایی شناخت و درک و پذیرش احساسات ونیاز های دیگران است افراد با هوش هیجانی مناسب درک بهتری از دیگران دارند و این مسئله باعث می شود دوستان بیشتر وبهتری داشته باشند. احساسات افراد را درشرایط مختلف درک کنند. تفاوت های فردی را بپذیرند و روابط بین فردی را با افراد مختلف بهبود ببخشند.
8.مهارت تصمیم گیری
به ما کمک می کند تا با اطلاعات و اگاهی کافی با توجه به اهداف واقع بینانه خود ازبین راه های مختلف بهترین راه را انتخاب کرده و به کار بگیریم و پذیرای پیامد های ان نیز باشیم این توانایی به فرد کمک می کند تا به نحو موثری در مورد مسائل تصمیم گیری کنیم.برمبنای ارزیابی دقیق موقعیت ها در عمل انتخاب بین دویا چند اقدام تصمیم های مناسبی در طول زندگی بگیریم.
9.مهارت مقابله با هیجان های منفی
هیجان به احساسات درونی گفته می شود که میتواند بررفتار و نحوه تصمیم گیری و حل مسئله فرد تاثیر بگذارد.این توانایی فرد را قادر می سازد تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهیم، نحوه تاثیر هیجان ها بر رفتار را بدانیم و بتوانیم واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان دهیم اگر با حالات هیجانی مثل غم و خشم یا اضطراب درست برخورد نشود این هیجان ها اثر منفی بر سلامت جسمی و روانی خواهد گذاشت و پیامد های منفی به دنبال خواهد داشت.
10.مهارت ارتباط موثر
داشتن مهارت ارتباط موثر به افراد کمک می کند که صحبت کردن ابراز وجود و بیان کردن عقاید و نظرات به راحتی انجام شود و رابطه سالم و موثری با دیگر افراد جامعه برقرار گردد. فردی که توانایی برقراری ارتباط موثر دارد در درخواست کمک و راهنمایی گرفتن از دیگران مشکلی ندارد و به راحتی می تواند احساسات و هیجانات خود را نشان دهد.
همانطور که گفته شد کسب مهارت های زندگی یک امر ضروری در زندگی برای تمام افراد است که برای اینکه این مهارت ها را بدست اوریم باید تلاش زیادی در این راستا داشته باشیم.
