روش‌های ناظر بر گزارش فعالیت پژوهشی در رشته‌های مختلف، تقریباً از روش خاصی استفاده می‌نمایند که مبنای همگی «روش علمی» است. انجمن روان شناسان (APA) به‌منظور سهولت و آسانی درزمینهٔ انتقال روش نتایج پژوهش، الگوی استاندارد شده‌ای را در اختیار دانشجویان قرار داده تا در موقع تهیه گزارش پژوهشی خود، آن اصول را به‌کار گیرند و تقریباً اکثریت ژورنال‌های معتبر علوم انسانی در تهیه و تنظیم مقالات و نوشته‌های پژوهش خود از این اصول پیروی می‌کنند که در این مقاله که توسط گروه نویسندگان قدم یار به سرپرستی مهندس فرشاد مارچینی نگاشته شده است به صورت خلاصه به مراحل تولید یک مقاله به روش پژوهش میدانی می‌پردازیم.
عنوان، یا موضوع، مفهوم اصلی مقاله را به نمایش می‌گذارد و باید به‌صورت خلاصه، مفهوم اصلی پژوهش را نشان دهد. دانشجو باید سعی کند عنوان مقاله بسیار جذاب باشد، یعنی به‌گونه‌ای انتخاب شود که نظر خوانندگان را که در ژورنال‌ها و یا جستجوهای اینترنتی به دنبال مقاله خاصی می‌گردند به خود جلب نماید. همچنین عنوان باید کوتاه و گویا باشد و همه متغیرهای اصلی پژوهش را دارا باشد. تعداد کلمات در عنوان حداکثر دوازده واژه می‌باشد.
مواردی که باید یک دانشجو در تعیین عنوان یک مقاله رعایت نماید به شرح زیر است:
1) عنوان مقاله تکراری نباشد
2) تا حد امکان طولانی نباشد
3) ابهام و نارسایی نداشته باشد.
4) خطابی یا شعرگونه نباشد.
5) در عنوان نباید تعبیراتی همچون: "آشنایی با"، "نگاهی به"، "درآمدی بر" و امثال آن‌ها آورده شود.
پس از عنوان پژوهش، نام نویسنده یا نویسندگان ذکر می شود و در سطر زیر آن، نام دانشگاه یا مؤسسه که هر یک از نویسندگان در آن مشغول به فعالیت‌اند، می‌آید. اگر پژوهش توسط دو یا چند نفر صورت پذیرد و همه آن‌ها به یک دانشگاه یا مؤسسه تعلق داشته باشند، نام مؤسسه تنها یک‌مرتبه، آن‌هم به دنبال نام نویسندگان ذکر می‌شود. ولی اگر هر یک از نویسندگان به سازمان و یا دانشگاه خاصی وابسته باشند، باید بعد از نام هر نویسنده، بلافاصله نام سازمانی که به آن وابستهاند، ذکر شود. ترتیب قرار گرفتن نام نویسندگان بر اساس میزان مشارکت آنان در انجام پژوهش است؛ اما اگر همگی به یک‌میزان در اجرای پژوهش مشارکت داشته باشند، اسامی آنان به ترتیب حروف الفبا در دنبال هم قرار می گیرد.
برای دریافت آموزش های بیشتر در رابط با روشها و ترفند های نگارش مقاله لطفا کلیک کنید
در حقیقت چکیده، مهم‌ترین بخش هر مقاله است که خلاصه جامعی از محتوای درون مقاله را بیان می‌نماید. در چکیده، خلاصه اهداف، پرسش‌ها، روشها، یافته‌ها و نتایج پژوهش، به‌صورت بسیار خلاصه‌شده، آورده می‌شود. به‌هیچ‌عنوان از آوردن هرگونه توضیح اضافی در متنِ چکیده باید خودداری شود. مطالب چکیده باید از زبان خود پژوهشگر (نه نقل‌قول) به‌صورت فعل گذشته (ماضی) تهیه شود. دانشجو باید چکیده را پس از پایان پژوهش تهیه نماید و طول آن معمولاً بین 100 تا 150 کلمه می‌باشد.
چکیده به دو دلیل از اهمیت بالایی برخوردار است
1) چکیده در سایت‌های مختلف قرار می‌گیرد تا خواننده را ترغیب به خواندن نماید.
2) چکیده هر مقاله شناسنامه مقاله است.
در انتهای چکیده، واژگان کلیدی پژوهش معرفی می‌شوند تا به خواننده کمک تا متوجه شود چه مفاهیم و موضوعاتی در این مقاله بیشتر اهمیت دارد. معمولاً بر اساس حجم و محتوای مقاله، پنج‌تا هفت واژه کلیدی در هر مقاله قرار می‌گیرد.
مقدمه اولین قسمت هر مقاله علمی است و آن، به‌صورت خلاصهای از فصول اول و دوم پایان‌نامه‌ها و مقالاتی است که به‌طور خلاصه‌شده به بیان کلیات تحقیق و بررسی بسیار مختصری از پیشینه انجام آن تحقیق می‌باشد میپردازد؛ بنابراین در مقدمه مقاله، مسئله اصلی تحقیق و ضرورت و اهمیت انجام آن و اهداف موردنظر بنیادی و کاربردی به‌صورت خلاصه بیان می‌گردد آنگاه به بررسی سوابق و پیشینه پژوهشی با استفاده از مقالات و پایان‌نامه‌هایی که در این زمینه نگاشته شده‌اند می‌پردازیم.
مهم‌ترین مسئله‌ای که دانشجو باید در هنگام نگاشتن مقدمه به آن توجه نماید این است که مقدمه باید به خواننده نشان دهد که چرا این تحقیق ادامه منطقی گزارش‌های پیشین است. در این بخش دانشجو باید پس از نتیجه‌گیری از مقالات و پایان‌نامه‌هایی که در این زمینه بررسی نموده است، باید پرسشهای پژوهش خود را با استفاده از لغات استفهامی همچون آیا، چگونه، چرا و ... بیان کرده و متغیرهای تحقیق را به‌صورت عملیاتی تعریف نماید.
1. مسئله اصلی پژوهش موردمطالعه چیست باید آن را تعریف کنید و به‌صورت ریزتر آن را تقسیم کنید و بیان نمایید.
2. در پاراگراف دوم طرح مسئله، پیشینه و اهمیت و ضرورت مسئله بیان می‌شود و نوآوری مدنظر خود را بنویسید.
3. پاراگراف سوم تشکیل‌شده از روش مطالعه، فرضیه و پیش‌فرض‌هاست. مثلاً روش مطالعه روش تجربی است یا تاریخی یا تطبیقی یا درون دینی یا ... اگر پیش‌فرض‌ها مفصل هستند، بعد از طرح، باید اولین عنوان فرعی را عبارت "پیش‌فرض‌ها" قرار دهید.
4. در طرح مسئله، باید ساختار و بخش‌های مقاله مشخص شود اینکه مقاله چند بخش یا فصل دارد.
دانشجو در هنگام نگاشتن روش تحقیق باید به‌گونه‌ای آن را بنویسد که خواننده بتواند آن را تکرار نماید و همچنین، باید همه مراحل اجرا، ازجمله آزمودنی‌ها، ابزارهای پژوهش، طرح پژوهش، روش اجرا و روش تحلیل داده‌ها را به‌صورت خلاصه ولی رسا و قابل‌فهم بیان کند.
جامعه‌ی موردمطالعه، نمونه‌های موردی و مشخصات آن‌ها ازنظر تعداد، سن، جنسیت، میزان تحصیلات و... همچنین چگونگی انتخاب آن‌ها و در صورت گروهبندی شدن تعداد گروهها و مقدار افراد هر گروه به‌صورت دقیق بیان می‌شود.
ابزارهای آزمایش، مثل پرسشنامه، آزمون و ... پس از قسمت آزمودنی‌ها بیان می‌گردد. چنانچه ابزار آزمون، پرسشنامه‌ای مشهور و استانداردشده باشد، ذکر نام آن کافی است، ولی اگر یک آزمون خودساخته باشد، باید روش طراحی و تهیه آن و شواهد مربوط به اعتبار و روایی بودن آن کاملاً بیان گردد.
طرح پژوهش در حقیقت نقشه‌ای است که پژوهشگر برای حل مسئله پژوهش، در نظر می‌گیرد. در این طرح ابتدا متغیرهای مستقل، وابسته و تعدیل‌کننده و ... معرفی می‌شوند، آنگاه طرحهای پژوهشی، مثل طرح تک آزمودنیِ پیشتست- پستست، تحلیل واریانس عاملی و ... که درروش تحقیق استفاده‌شده، معرفی می‌شوند. همچنین تکنیکهای کنترل متغیرهای نامربوط و ناخواسته، مانند تصادفی ساختن، همتاسازی و غیره به‌اختصار معرفی می‌شوند.
در این بخش کلیه مراحلی که آزمودنی و آزماینده در طول انجام پژوهش انجام‌شده است، به‌صورت قدم به توصیف می‌گردد. گردآوری داده‌ها، دستورالعمل‌های اجرای پژوهش، چگونگی تشکیل گروه‌های آزمایشی و کنترل، چگونگی اجرای آزمایش و شیوه ثبت پاسخ‌ها و امثال آن، به‌طور موجز و دقیق بیان می‌شوند.
در این بخش که در حقیقت قسمت عملی مقاله را توصیف می‌نماید، چگونگی طبقه‌بندی، مرتب کردن، خلاصه کردن و تحلیل کردن داده‌ها بیان می‌شود؛ همچنین روش‌های آماری توصیفی که در مقاله به کار گرفته‌شده مثل فراوانی‌ها، درصدها، نمودارها، مقادیر مرکزی و پراکندگی؛ و روش‌های آماری استنباطی، مثل اجرای آزمون t، z یا f که توسط دانشجو در نگارش مقاله استفاده‌شده معرفی می‌شوند.
در این قسمت، به‌صورت مختصر و مفید ازآنچه به‌دست‌آمده، توضیحاتی ارائه می‌گردد. این توضیحات کلامی با استفاده از اطلاعات آماری مورداستفاده، کامل می‌شود. جهت افزایش کیفیت کار بهترین روش آن است که داده‌ها از طریق شکل و نمودار یا جدول، نمایش داده شوند. برای اینکه بخش نتایج به‌صورت کامل خواننده را اقناع نماید، در ابتدا پرسش‌ها یا فرضیه‌ها برحسب ترتیب تنظیم سؤالات یا فرضیه‌های مقاله بیان می‌شود و آنگاه مهم‌ترین و جالبترین یافته‌ها و سپس به ترتیب، یافته‌های کم‌اهمیت‌تر ارائه می‌شود.
در حقیقت نتیجه، پاسخی است که به مسئله مطرح‌شده داده‌ایم. پس از هرگونه مقدمه‌چینی در بیان نتیجه خودداری می‌کنیم. برخی داورها چکیده و نتیجه را چک می‌کنند و درصورتی‌که آن را چیز به‌دردبخوری ببینند به سراغ بدنه اصلی مقاله می‌روند.
این قسمت مهم‌ترین بخش مقاله و پژوهش است چراکه تمام اجزای مقاله به هم ربط داده می‌شوند و دانشجو با ترکیب و پیوند قسمت‌های مختلف، خواننده را به سمت یک نتیجه‌گیری کلی هدایت می‌کند. یکی از مهم‌ترین مواردی که باید در این زمینه رعایت گردد این است که باید شباهت‌ها و تفاوت‌های نتایج این مقاله با دیگر مقالاتی که به عنوان پیشینه مورد استفاده قرار گرفته‌اند مشخص شود و بیان شود که نتیجه‌های به دست آمده از این پژوهش چه کمکی به روشن شدن مسئله مورد بررسی و افزایش دانش مربوط به آن نموده است.
پس باید دانشجو در این قسمت، پس از توضیح مختصری درباره مسئله اصلی پژوهش و بیان نتایج تحقیق، تفاسیر نتایج را نیز ارائه دهد. بدین منظور باید این نتایج با یافته‌های پیشینه‌های مورد بررسی مقایسه گردد و سپس توضیحاتی مبنی بر این که مقاله نوشته‌شده، چه کاربردهایی دارد و به گسترش علم و دانش مربوط به مقاله چه کمکی کرده است، آنگاه نقاط ضعف پژوهش را همراه با پیشنهادهایی برای افراد و دیگر دانشجویانی که قصد دارند در این زمینه کار کنند بیان می‌نماییم.
تقدیر و تشکر
در صورت تمایل می‌توانیم نسبت به تقدیر و تشکر از افراد یا مؤسساتی که ما را در انجام مقاله یاری داده‌اند در پایان مقاله اقدام نماییم..
نویسنده: مهندس فرشاد مارچینی
