۱- وجه یعنی جهت، همچون وصف و صفت. عرب چهره را به آن سبب وجه مینامد که جهت توجه انسان را نشان میدهد. سؤال این یادداشت آن است که وجه الله چیست؟ جهت خداوند کدام است؟ چه کسانی رو به سوی او دارند؟ او رو به سوی چه کسانی دارد؟
۲- «وجه الله» و «وجه رَبّ» در ۸ سورهی قرآن ۱۳ بار استعمال شده است. این عبارت در ۵ سوره با قرینه و در ۳ سوره بدون هیچ قرینهای است.
۳- در تمام مواردی که قرینهای در کنار وجه الله ذکر شده، آن قرینه از جنس انفاق است؛ که عبارتاند از:
الف) «حق نزدیکان و زمینگیران و در راه ماندگان را بده که این برای آنان که در طلب روی خدا هستند بهتر است و آنان همان رستگاراناند و آنچه زیادت دادهايد تا در میان اموال مردم زیاد شود، نزد خدا زیاد نمىشود، ولى آنچه از پاکیبخشها در طلب روی خدا مىدهيد، آناناند كه چند برابر مىشوند.- فَآتِ ذَا الْقُرْبَىٰ حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ ۚ ذَٰلِكَ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ يُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ ۖ وَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَمَا آتَيْتُم مِّن رِّبًا لِّيَرْبُوَ فِي أَمْوَالِ النَّاسِ فَلَا يَرْبُو عِندَ اللَّهِ ۖ وَمَا آتَيْتُم مِّن زَكَاةٍ تُرِيدُونَ وَجْهَ اللَّهِ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْمُضْعِفُونَ (۳۰:۳۸-۳۹)»
ب) «آن كه مال خويش مىبخشايد و پاكى مىجويد در حالی که هیچکس را توان پاداش دادن او نباشد. و این کار را جز در طلب روی والاى کردگار خويش انجام نمیدهد.- الَّذِي يُؤْتِي مَالَهُ يَتَزَكَّىٰ وَمَا لِأَحَدٍ عِندَهُ مِن نِّعْمَةٍ تُجْزَىٰ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِ الْأَعْلَىٰ (۹۰:۱۸-۲۰)»
ج) «هدايت آنان بر عهدهى تو نيست، بلكه الله هر كه را بخواهد هدايت مىكند و هر مالى كه ببخشید به سود خود شماست و جز در طلب روی خدا انفاق نكنيد و هر مالى كه میبخشید به تمامى به شما داده خواهد شد و بر شما ستمى نخواهد رفت.- لَّيْسَ عَلَيْكَ هُدَاهُمْ وَلَٰكِنَّ اللَّهَ يَهْدِي مَن يَشَاءُ ۗ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَلِأَنفُسِكُمْ ۚ وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ ۚ وَمَا تُنفِقُوا مِنْ خَيْرٍ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَأَنتُمْ لَا تُظْلَمُونَ (۲:۲۷۲)»
د) «ما شما را فقط در طلب روی خدا اطعام میکنیم و انتظار هیچ پاداش و سپاسی را از شما نداریم.- إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاءً وَلَا شُكُورًا (۷۶:۹)»
هـ) «آنان كه در طلب روی کردگار خويش صبر پيشه كردند و با او با به سخن برخاستند و در نهان و آشكار از آنچه به ایشان دادهايم بخشیدند و بدى را با نيكى دور مىكنند. سرانجامِ این سرا از آنِ آنان است.- وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ (۱۳:۲۲)»
۴- از آیات فوق و همنشینی انحصاری «وجه الله» و «وجه ربّ» با انفاق و اطعام، مشخص میشود در ادبیات قرآن، دروازهی طلبِ روی خداوند، انفاق مال و حال به انسانها و دستگیری خوشبینانه از آنان است. حتی اگر همچون گفتهی قرآن این بخشش، هیچ پاداش درخوری نیابد. انفاق مال و حال نباید با چشمداشت پاداش و سرانجام صورت گیرد. نباید به کالبد خاکی انسان نگاه کنیم، باید به «وجه ربّ» و به روی کردگار او چشم بدوزیم. آفرینندهی این انسان معلول و پرنقص با هزینههای گزاف، او را شایستهی جانبخشی دانسته و خانهی خاکی تن او را بیت روح خویش برگزیده است. باید به روی خدا چشم بدوزیم و بر هزینههای انسان خاکی خطاکار صبر کنیم که فرمود:«صبر پیشه ساز و صبرت جز به واسطهی الله نباشد.- وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ (۱۶:۱۲۷)»