با روی کار آمدن دولت فعلی ایالات متحده آمریکا و جو بایدن، جریان اصلاحات و شمار قابل توجهی از مردم ایران به رفع تنش و لغو تحریم ها برای بار دوم امیدوار شدند. علی رغم همه ی درگیری های انتخاباتی و آشوب های دونالد ترامپ، چند هفته قبل بایدن به عنوان رئیس جمهور وارد کاخ سفید شد. در این مقاله قصد داریم مسئله ی رفع تحریم و احتمال بازگشت آمریکا به برجام را بر اساس واقعیات بررسی کنیم.
پیشواز رئیس جمهور منتخب در ایران
از ماه ها قبل از مشخص شدن رئیس جمهور آینده ی آمریکا رسانه ها و روزنامه های طیف اصلاحات و جریان سیاسی متمایل به غرب در داخل کشور پیروزی بایدن را جشن گرفته بودند. پس از اعلام رسمی بایدن مبنی بر پیروزی در انتخابات شور و شادی بین اصلاح طلبان بالا گرفته و بساط کنایه و طلبکاری شان دوباره پهن شد.
برجام
5 سال پیش دولت حسن روحانی با وعده ی مذاکره و رفع تنش با آمریکا و ارائه ی برنامه ای به نام برجام که به گفته ی حسن روحانی و جواد ظریف محتوای آن محدود کردن برنامه ی هسته ای در ازای لغو همه ی تحریم های ایالات متحده و اتحادیه اروپا بود پای میز مذاکره رفت.
مذاکره ای که موافقان و مخالف بسیاری داشت. چه بسا روزنامه های جریان اصلاحات رپورتاژ های حسابی برای آن رفته و حتی در روزنامه شرق مقاله ای با تیتر "امضای کری تضمین اجرای برجام است" منتشر شد.
پس از امضای توافق بخشی از مردم ایران به امید روزهای بهتر به خیابان ها ریخته و شادی و رضایت خود را از برجام اعلام کردند.
اما آن روزهای خوب و سخنرانی های مقتدرانه رئیس جمهور مبنی بر لغو همه ی تحریم ها زیاد پایدار نبود. در همان ابتدای توافق دولت اوباما که امضای وزیر خارجه اش پای برجام بود تقریبا به هیچ یک از تعهداتش عمل نکرد. مبالغ بلوکه شده ی دارایی های ایران در سراسر دنیا آزاد نشد و آمریکایی ها علاوه بر لغو نکردن تحریم های جدیدی را نیز اعمال کردند. (به مانند تمدید ده ساله ی تحریم های ایسا در دوران دولت اوباما)
اساس مکانیزم برجام بر این اساس بود که ابتدا ایران می بایست به تعهداتش عمل می کرد و پس از آن آمریکا با راستی آزمایی متعهد می شد که تحریم ها را لغو کند.
در واقع به زبان ساده تر این بود: "نقد از شما می خواهیم در ازایش به شما قول نسیه می دهیم"
پس از بدعهدی های دولت اوباما با روی کار آمدن دونالد ترامپ، آمریکا رسما از برجام خارج شد و آنجا شروع تعهدات یک طرفه ی ایران بود.
چند ماه پیش مجلس جدید شروع غنی سازی 20 درصد را تصویب کرد و چند روز پیش محمد باقر قالیباف رئیس مجلس با بازدید از تاسیسات هسته ای فردو پیش رفتن برنامه طبق انتظارات را اعلام کرد. البته ناگفته نماند که سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا در زمان تصویب این قانون در بیانیه ای مشترک این کار را محکوم کرده و حرف های تکراری و طلبکارانه خود را دوباره بازگو کردند.
تکلیف برجام چه خواهد شد؟؟!
حال نوبت به این موضوع می رسد که تکلیف برجام چه می شود؟ آیا به برگشتن آمریکا به برجام و لغو تحریم ها می توان خوشبین بود؟ برای فهمیدن پاسخ این سوال بهترین راه شنیدن مواضع بایدن و منصوبانش در قبال ایران است.
علی رغم انتظارات فراوان از بایدن برای برگشت به برجام، او در سایت CNN از تصمیم دولت خود یادداشتی منتشر کرد که تکلیف سیاست دولتش را در برابر ایران روشن کرد. (در این لینک می توانید بخوانید)
بخش هایی از این یادداشت را می خوانیم. بایدن در این یادداشت می گوید:
هنگامی که دونالد ترامپ کاندیدای ریاست جمهوری شد ، وی قول معامله بهتر برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران را داد و متعهد شد که تهران را تحت فشار قرار دهد تا رفتارهای تهاجمی خود را در سراسر خاورمیانه مهار کند. مثل بسیاری از وعده های رئیس جمهور ترامپ ، اینها فقط کلمات پوچ بودند
این ماه گذشته ثابت کرد که سیاست ترامپ در ایران یک شکست خطرناک است. در سازمان ملل ، ترامپ نمی توانست یکی از نزدیکترین متحدان آمریکا را برای تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل متحد علیه ایران جمع کند
من هیچ توهمی در مورد چالشهایی که رژیم در ایران برای منافع امنیتی آمریکا ، دوستان و شرکای ما و مردم خود ایجاد می کند ندارم. اما یک راه هوشمندانه برای سخت گیری در برابر ایران وجود دارد.
با هر معیار عینی ، فشار حداکثری ترامپ یک مزیت برای رژیم ایران و یک ضربه به منافع آمریکا بوده است.
اول ، من تعهدی تزلزل ناپذیر خواهم داد تا از دستیابی ایران به سلاح هسته ای جلوگیری کنم
دوم ، من به تهران راهی معتبر برای بازگشت به دیپلماسی خواهم داد. اگر ایران به پیروی دقیق از توافق هسته ای برگردد ، ایالات متحده مجدداً به توافق می پیوندد و به عنوان نقطه آغاز مذاکرات بعدی است
سوم ، ما همچنان به فعالیتهای بی ثبات کننده ایران ، که دوستان و شرکای ما در منطقه را تهدید می کند ، عقب نخواهیم نشست. با استفاده از توافق نامه کمک امنیتی امریکا و اسرائیل ، آمریکا همچنین با اسرائیل همکاری نزدیکی خواهد داشت تا اطمینان حاصل کند که می تواند از خود در برابر ایران و نمایندگانش دفاع کند. ما به استفاده از تحریم های هدفمند علیه نقض حقوق بشر در ایران ، حمایت از تروریسم و برنامه موشک های بالستیک ادامه خواهیم داد
همچنین وزیر خارجه بایدن، آنتونی بلینکن در سخنانی گفته است:
ایالات متحده زمانی به توافق هسته ای ایران، برجام، بازخواهد گشت که تهران به تعهداتش در قبال توافق سال ۲۰۱۵ عمل کند.
اگر ایران به توافق برگردد واشنگتن به دنبال توافقی بلندمدت‌تر و مستحکم‌تر خواهد بود که به سایر مسائل عمیقا دردسرآفرین می پردازد.
ایران در زمینه های مختلف از تعهداتش دست کشیده و اگر تصمیم به اجرای دوباره تعهداتش بگیرد، این فرآیند زمان خواهد برد و ما هم برای ارزیابی اینکه آیا ایران به مسئولیت هایش عمل کرده یا نه وقت می خواهیم. روشن است که ما هنوز به آن نقطه نرسیده ایم
همچنین در ویدئوی زیر پاسخ بلینکن در جلسه ی پرسش و پاسخ در سنا را می بینید که ایران را بزرگترین حامی تروریسم می داند.
صحبت های بایدن و بلینکن روشن می کند که مشکل اساسی آمریکا با ایران علاوه بر برنامه هسته ای، فعالیت های منطقه ای و موشکی را نیز در بر می گیرد. این صحبت ها دقیقا مطابق با سخنان ترامپ و پمپئو است که ایران را حامی تروریسم می نامیدند.
ترامپ هم قصد داشت تا با خروج از برجام به توافق جامع تری با ایران که شامل برنامه هسته ای، موشکی و منطقه ای ایران می باشد برسد که طبق گفته های بایدن تنها دستاورد دولتش در برابر ایران یک شکست حداکثری بود.
بایدن هم همین هدف را دنبال می کند منتها مسیری که قصد دارد در پیش بگیرد با ترامپ متفاوت است. در واقع بایدن و تیمش قصد دارند مرحله به مرحله ابتدا با بازگشت به برجام و سپس مذاکره بر سر توان موشکی و منطقه ای دست ایران را در برابر آمریکا خالی کنند.
دولت آمریکا اولین نقض کننده برجام بود و اکنون به جای بازگشت و پایبندی به تعهدات خود برای برگشتن دوباره به برجام در مقابل ایران شرط می گذارد. پس از آن از توافقی بهتر و طولانی تر با ایران صحبت می کنند که برنامه موشکی و منطقه ای ایران را محدود کنند.
سران جمهوری اسلامی برنامه موشکی و عمق استراتژیک خود در منطقه را پیش نیازات امنیت ملی و عامل دفاع از کشور دانسته و تاکید می کنند هرگونه توافق درباره ی این مسائل منتفی است.
پیش از این مقاله ای درباره ارزش عمق استراتژیک در منطقه برای ایران نوشته ام که خوب است در این لینک بخوانید.
اما واکنش مقامات ایران به پیش شرط بلینکن برای بازگشت به برجام و توافق بر سر مسائل حیاتی کشور در آینده چه بوده است؟
همان طور که در اظهارات مقامات وزارت خارجه می بینیم شروط دولت بایدن برای بازگشت به برجام حداقل در ظاهر مورد پذیرش دولت غرب گرای حسن روحانی نیز نشده است. (البته اگر بعدا تغییر عقیده ندهند)
آقای خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی که اجازه هرگونه توافق و مذاکره ای با اوست نیز بارها ذکر کرده است مذاکره ای درباره مسائل منطقه و موشکی ایران رخ نخواهد داد.
با توجه به این پیشفرض ها چشم انداز هیچ گونه مذاکره ای یا لغو تحریمی وجود نخواهد داشت و صحبت های درباره آن صرفا یک توهم ساده لوحانه است. باید منتظر ماند تا دید آینده ی روابط ایران و آمریکا به کجا خواهد رسید...
«محسن رفیعی»
"بازنشر مقاله بدون لینک مستقیم و ذکر نام نویسنده مورد رضایت بنده نیست"
