کتاب “تاب آوری کودکان: راهکارهای توسعه از طریق ادبیات” نوشته ماری همفری و ترجمه محمدرضا مقدسی، عفت حیدری و بهناز کازرونی زند به بررسی نقش ادبیات در تقویت تاب آوری کودکان می پردازد. این کتاب به عنوان یک منبع آموزشی و عملی، به والدین، معلمان و مشاوران کمک می کند تا با استفاده از داستان ها و ادبیات، مهارت های تاب آوری را در کودکان پرورش دهند.
راهکارهای متفاوتی برای برای ارتقاء تاب آوری در کودکان وجود دارد که یکی از آنها را می توان ادبیات کودکان نام برد.
کتاب حاضر نیز مجموعه داستان هایی را به منظور پرورش تاب آوری در کودکان گرد آورده است. دو بخش اول کتاب شامل نمونه داستان ها برای کودکان سنین مختلف و بخش سوم را برنامه ای تحت عنوان المپیک چالش خواندن تشکیل می دهد. این کتاب شامل ۲۰ درس با استفاده از دو کتاب مصور و دو رمان متوسط برای هر یک از پنج مهارت مقابله ای است.
در این کتاب نقاط قوت شخصی (مهارت های مقابله ای) مرتبط با تاب آوری از طریق بسیاری از نمونه شخصیت ها و کارهای آنها در طیف گسترده ای از داستان های کودکان نشان داده شده است. کودکان می توانند با شخصیت هر داستان همانندسازی کنند و او را به عنوان الگوی نقش قرار دهند. نقاط قوت شخصی شامل:
۱) کار کردن بر روی یک استعداد
۲) پیدا کردن یک قهرمان
۳) درون نگری
۴) نجات خود
۵) کمک به دیگران
در هر یک از داستان ها کودکان باید بررسی کنند که شخصیت اصلی داستان از کدام یک از این ویژگی ها استفاده کرده است.
هم چنین، هر داستان شامل “جعبه ابزاری از مهارت های تاب آوری است”. این جعبه شامل سه بخش (او چه می داند، چه دارد و چکاری از دستش بر می آید) می باشد که برای هر کدام از این سه به تفکیک، کودک باید ویژگی ها و واکنش خود را ذکر کند.
مفهوم تاب آوری
تاب آوری به معنای توانایی انطباق و بازگشت به حالت طبیعی پس از مواجهه با چالش ها و مشکلات است. این مفهوم در سال های اخیر به ویژه در زمینه روانشناسی و تعلیم و تربیت مورد توجه قرار گرفته است. کتاب همفری به خوبی به این نکته اشاره می کند که تاب آوری نه تنها یک ویژگی ذاتی نیست، بلکه می توان آن را آموخت و پرورش داد.
ادبیات به عنوان ابزاری برای توسعه تاب آوری
ادبیات، به ویژه داستان ها، می توانند به عنوان ابزاری قدرتمند برای تقویت مهارت های تاب آوری عمل کنند. در این کتاب، نویسنده به بررسی این موضوع می پردازد که چگونه داستان ها می توانند به کودکان کمک کنند تا:
-شخصیت های قهرمان را الگو قرار دهند:کودکان با شخصیت های داستان ها همذات پنداری می کنند و از تجربیات آن ها درس می گیرند.
-مهارت های حل مسئله را تقویت کنند:داستان ها معمولا شامل چالش ها و راه حل ها هستند که می توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت های حل مسئله را در زندگی واقعی به کار ببرند.
-احساسات خود را مدیریت کنند:ادبیات می تواند به کودکان کمک کند تا احساسات خود را شناسایی و مدیریت کنند و درک بهتری از احساسات دیگران پیدا کنند.
روش های عملی برای استفاده از ادبیات
کتاب “تاب آوری کودکان” شامل راهکارهای عملی برای والدین و معلمان است تا بتوانند از ادبیات به عنوان ابزاری برای توسعه تاب آوری استفاده کنند. برخی از این روش ها عبارتند از:
1. خواندن داستان های الهام بخش:انتخاب داستان هایی که شخصیت های قهرمان در آن ها با چالش ها روبرو می شوند و به موفقیت می رسند.
2. بحث و گفتگو درباره داستان ها: پس از خواندن یک داستان، والدین و معلمان می توانند درباره احساسات و واکنش های شخصیت ها با کودکان صحبت کنند.
3. نوشتن داستان های شخصی: تشویق کودکان به نوشتن داستان های خودشان می تواند به آن ها کمک کند تا تجربیات خود را پردازش کنند و راه حل های خلاقانه ای برای مشکلاتشان پیدا کنند.
4. استفاده از هنر و خلاقیت: کودکان می توانند با استفاده از نقاشی، نمایشنامه یا سایر اشکال هنری، داستان ها را به تصویر بکشند و احساسات خود را بیان کنند.
نتیجه گیری
کتاب “تاب آوری کودکان: راهکارهای توسعه از طریق ادبیات” به خوبی نشان می دهد که چگونه ادبیات می تواند به عنوان ابزاری موثر در پرورش تاب آوری در کودکان عمل کند. با استفاده از داستان ها و گفتگو درباره آن ها، والدین و معلمان می توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت های زندگی را یاد بگیرند و با چالش ها بهتر کنار بیایند. این کتاب نه تنها به عنوان منبعی برای یادگیری، بلکه به عنوان راهنمایی عملی برای توسعه مهارت های تاب آوری در کودکان بسیار ارزشمند است.
دکتر محمدرضا مقدسی علاوه بر اینکه اینترنت فارسی را صاحب آدرس اختصاصی تاب آوری کرده است به اتفاق همکاران خود در خانه تاب آوری ایران بالغ بر 40 عنوان از بهترین کتابهای تاب آوری دینا را ترجمه ومنتشر کرده است .
