همه ما در وقایعی مثل جنگ، زلزله، سیل یا حتی فوت یکی از نزدیکان و دیگر اتفاق‌های خانوادگی یاد گرفته‌ایم با حضور و کمک‌رسانی به افراد آسیب‌دیده دردی از آن‌ها دوا کنیم.
در واقع ماهیت حل یک بحران در ذهن ما یعنی همین دور هم جمع شدن و کمک دادن‌های مالی، روحی و... است.
در این عصر که هر یک از انسان‌ها با مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم می‌کنند، بالطبع هیچ یک حال یکسانی را تجربه نکرده و وضعیت مشابهی ندارند. اما چنانچه انسان‌ها با مسئله مشابهی روبه‌رو شوند، اما واکنش آن‌ها به آن مسئله متفاوت باشد این موضوع به طور مستقیم به دلیل تفاوت در میزان تاب‌آوری‌شان است.
در این نوشته می‌خواهیم ویژگی‌های انسان تاب‌آور را برای شما ترسیم کنیم تا بدانید برای تحمل و پذیرش مشکلات و مسائل زندگی، چه ویژگی‌هایی باید داشته باشید.
شما هم می‌توانید تاب‌آور باشید
از منظر بهداشت روانی، تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشار‌های زندگی روزانه است. تاب‌آوری، استرس را محدود نمی‌کند، مشکلات زندگی را پاک نمی‌کند، بلکه به افراد قدرت می‌دهد تا با مشکلات پیش‌رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختی‌ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند. برخی افراد به طور طبیعی دارای این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده‌ای معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب‌آوری را بیاموزند و آن را ارتقا دهند. به بیان دیگر فرد تاب‌آور یعنی کسی که در برقراری تعادل زیستی - روانی در شرایط دشوار، توانمند است.
پنج ویژگی تاب‌آور‌ها
از دیدگاه روانشناسی، افراد تاب‌آور پنج ویژگی اصلی دارند:
۱) احساس ارزشمندی: پذیرفتن خود به عنوان فردی ارزشمند و احترام قائل شدن برای خود و توانایی‌هایتان.
۲) مهارت حل مسئله: برخورداری از ذهنیتی تحلیلی - انتقادی نسبت به توانایی‌های خود، توانایی در پیدا کردن راه‌حل‌های مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند.
۳) کفایت اجتماعی: مهارت ارتباط با دیگران در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره بردن.
۴) خوش بینی: احساس امید و هدفمندی و باور به اینکه می‌توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی‌تواند آن‌ها را متوقف کند.
۵) همدلی: تاب‌آور‌ها دارای توانایی برقراری رابطه توأم با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه‌ها و نهاد‌های اجتماعی می‌شود.
به طور خلاصه تاب‌آوری در مورد کسانی به کار می‌رود که در معرض خطر قرار می‌گیرند، اما دچار اختلال‌های روانی نمی‌شوند و زندگی‌شان آن چنان مختل نمی‌شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی‌گردند.
باید رنج و درد را بپذیریم
آنچه سختی و درد را به رنج تبدیل می‌کند، عدم پذیرش درد است. زندگی ناگزیر وقایع دردناکی را ایجاد می‌کند و واکنش به چنین رویداد‌هایی با ناراحتی و ترس نیز کاملاً بهنجار است.
مشکل زمانی به وجود می‌آید که حاضر به پذیرش واکنش‌های هیجانی خودمان به مشکلات و درد‌ها نباشیم. اینجاست که درد تبدیل به رنج می‌شود. هنگامی که احساس نگرانی خود را نمی‌پذیریم و در عوض تلاش می‌کنیم نادیده بگیریم، درد اضطراب بهنجار به رنج اختلالات اضطرابی بدل می‌شود. رنج و درد زمانی بروز می‌یابد که ما واقعیت چنین تجاربی را نمی‌پذیریم و درصدد اجتناب یا فرار از آن‌ها برمی‌آییم.
نسبت به خود مشفق باشیم
وقتی از شفقت اصیل صحبت می‌کنیم در تحمل رنج با فرد همراه می‌شویم. مشفق بودن به این معنی است که ما وقتی کسی در حال درد کشیدن است آن را تشخیص می‌دهیم.
ترس یا مقاومت خود را نسبت به آن کنار می‌گذاریم و یک احساس، عشق و مهربانی طبیعی را نسبت به فرد رنج دیده روا می‌داریم. تجربه شفقت به معنی ترک کامل تمایل برای مقاومت در برابر ناراحتی هیجانی است. این تجربه شامل پذیرش کامل این فرد، این درد و واکنش‌های ما نسبت به این درد است. شفقت خود به طور ساده یعنی همان مهربانی را که به دیگران روا می‌داریم در حق خود نیز ادا کنیم.
همه ما از یک غریزه برای شفقت خود برخورداریم که احتمالاً فراموش یا سرکوب شده و حتی از غریزه مقاومت در برابر رنج نیز قوی‌تر است. خوشبختانه شفقت به خود، چیزی است که همه می‌توانند آن را پرورش دهند.
تاب‌آوری سبب می‌شود که افراد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر، از ظرفیت‌های موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردی استفاده کنند، از چالش‌ها و آزمون‌ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آن‌ها سربلند بیرون آیند. بنابراین هر کدام از ما کافی است مقداری بیشتر با خود مهربان بوده، از نشخوار افکار منفی دست برداشته و با پذیرش اینکه رنج هم جزئی از زندگی است به موهبت‌های فعلی خود فکر کرده و شاکر خداوند باشیم.
نوشته سها سپهری
