رسانه‌ها به عنوان یکی از ارکان اصلی زندگی روزمره، تأثیرات عمیقی بر تاب‌آوری و سلامت روان نوجوانان دارند.
در این متن، مریم فرجی به بررسی نقش رسانه‌ها در این زمینه، مزایا و معایب آن‌ها، و راهکارهای بهبود وضعیت سلامت روان نوجوانان پرداخته است .
مفهوم تاب‌آوری و رسانه
تاب‌آوری به توانایی فرد در مواجهه با چالش‌ها و فشارهای روانی اشاره دارد. این مفهوم به ویژه در دوران نوجوانی که تغییرات هورمونی، اجتماعی و روانی به اوج خود می‌رسد، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. رسانه‌ها، به ویژه رسانه‌های اجتماعی، می‌توانند به عنوان ابزاری برای تقویت تاب‌آوری عمل کنند، اما در عین حال ممکن است تهدیداتی نیز برای سلامت روان نوجوانان ایجاد کنند.
تقویت ارتباطات اجتماعی
رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به تقویت ارتباطات و پیوندهای اجتماعی کمک کنند. نوجوانان از طریق این پلتفرم‌ها می‌توانند با دوستان و خانواده در ارتباط باشند، احساس تعلق و انسجام اجتماعی را تجربه کنند و از حمایت‌های اجتماعی بهره‌مند شوند. این نوع ارتباطات می‌تواند به افزایش عزت نفس و کاهش احساس تنهایی کمک کند.
تبادل تجربیات
رسانه‌ها فضایی را برای تبادل تجربیات فراهم می‌کنند. نوجوانان می‌توانند داستان‌ها و تجربیات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند، که این امر می‌تواند به افزایش قدرت مقابله آن‌ها در مواجهه با مشکلات کمک کند. این تبادل تجربیات می‌تواند به نوجوانان احساس کندی و همدلی بدهد و آن‌ها را در مواجهه با چالش‌ها یاری کند.
دسترسی به اطلاعات
رسانه‌ها به عنوان منبعی برای دسترسی به اطلاعات مفید در زمینه سلامت روان و سبک زندگی سالم عمل می‌کنند. نوجوانان می‌توانند از طریق رسانه‌ها به منابع آموزشی و مشاوره‌ای دسترسی پیدا کنند که به آن‌ها در مدیریت استرس و بهبود سلامت روان کمک می‌کند.
افزایش احساس نگرانی و تنهایی
با وجود مزایای رسانه‌ها، آن‌ها همچنین می‌توانند تأثیرات منفی بر سلامت روان نوجوانان داشته باشند. یکی از این تأثیرات، افزایش احساس نگرانی و تنهایی است. نوجوانانی که بیش از حد در رسانه‌های اجتماعی فعال هستند، ممکن است احساس کنند که ارتباطات آفلاین آن‌ها کاهش یافته و در نتیجه، احساس تنهایی بیشتری را تجربه کنند.
مقایسه اجتماعی
رسانه‌های اجتماعی به طور مداوم نوجوانان را در معرض مقایسه با دیگران قرار می‌دهند. این مقایسه‌ها می‌تواند به کاهش عزت نفس و افزایش حسادت منجر شود. نوجوانانی که خود را با دیگران مقایسه می‌کنند، ممکن است احساس کنند که از دیگران کمتر هستند و این امر می‌تواند به بروز مشکلات روانی منجر شود.
رفتارهای مخاطره‌آمیز
استفاده نادرست از رسانه‌ها می‌تواند به رفتارهای مخاطره‌آمیز منجر شود. نوجوانان ممکن است به اشتراک‌گذاری اطلاعات شخصی یا محتوای نامناسب در رسانه‌های اجتماعی بپردازند، که این امر آن‌ها را در معرض خطرات مختلفی قرار می‌دهد. این رفتارها می‌تواند به افزایش آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر قربانی شدن و آسیب‌های اجتماعی منجر شود.
راهکارهای بهبود وضعیت
برای کاهش تأثیرات منفی رسانه‌ها بر سلامت روان نوجوانان، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
تعیین قوانین استفاده از رسانه
والدین و مربیان باید قوانین روشنی در مورد استفاده از رسانه‌ها تعیین کنند. این قوانین می‌توانند شامل محدودیت‌های زمانی و نوع محتوایی باشند که نوجوانان می‌توانند مشاهده کنند. این امر می‌تواند به کاهش استفاده نادرست از رسانه‌ها و افزایش تاب‌آوری نوجوانان کمک کند.
تشویق فعالیت‌های اجتماعی آفلاین
تشویق نوجوانان به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی آفلاین می‌تواند به تقویت ارتباطات واقعی و کاهش احساس تنهایی کمک کند. فعالیت‌هایی مانند ورزش، هنر و مشارکت در گروه‌های اجتماعی می‌تواند به افزایش تاب‌آوری آن‌ها کمک کند.
تقویت ارتباطات باز
ایجاد فضایی برای ارتباطات باز و صادقانه بین نوجوانان و والدین یا مربیان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا احساسات و نگرانی‌های خود را به راحتی بیان کنند. این نوع ارتباطات می‌تواند به کاهش استرس و افزایش تاب‌آوری کمک کند.
رسانه‌ها به عنوان ابزاری قدرتمند می‌توانند تأثیرات مثبت و منفی بر تاب‌آوری و سلامت روان نوجوانان داشته باشند. در حالی که آن‌ها می‌توانند به تقویت ارتباطات اجتماعی و تبادل تجربیات کمک کنند، اما همچنین ممکن است به افزایش احساس تنهایی و کاهش عزت نفس منجر شوند. بنابراین، توجه به نحوه استفاده از رسانه‌ها و ایجاد راهکارهای مناسب برای مدیریت این تأثیرات ضروری است
