درختی که بیخش بود برقرار / بپرور، که روزی دهد میوه بار
واژه هایی به طور روزمره توسط مردم، مورد استفاده قرار می گیرند که، ریشه در دانش و تجربه عمومی جامعه دارد و به عبارتی در حافظه تاریخی جامعه جایی دارد. مانند:
نظارت چیست؟ مراقبت در اجرای امری را نظارت گویند.
ناظر کیست؟ کسی که برای نظارت و رسیدگی به امری معین می شود.
اندازه گیری چیست؟ فرایند کَمَیِ کردن (عددی کردن) است. به طور مثال، می پرسند اندازه فرش چقدر است؟ متر می کنند و پاسخ می دهند 9 متر یا 12 متر.
عملكرد چیست؟ نتايج بدست آمده از صرف منابع است.
منابع چیست؟ دارایی و حاصل عمر یک ملت است که از پیشینیان به ارث رسیده است و قرار است با افزایش ارزش آن به آیندگان انتقال یابد.
اندازه‌گيري عملكرد چیست؟ مراحل كمي كردن سودآوري و بهره‌وري پديده‌ها درقالب مشخص و در محدوده زماني معين و مقايسـه آن با منابع صرف شده است.
همان طوری که قبلا در مقاله سیستم گرایی تاریخ 3 دیماه 1402 عناصر دیدگاه سیستمی در مدیریت تبیین شد، در ادامه به معادل سازی نظارت در دیدگاه سیستمی پرداخته می شود.
تا زمانی که کارهای جاری جامعه به عبارتی فرایند خدمات رسانی مربوط به عموم مردم ، قابل اندازه گیری نباشد، شاخص ها مشخص نگردد و سامانه اندازه گیری طراحی نشود، نمی توان بر آن نظارت نمود. لذا سیستم گرایی یا طراحان سیستم باید بدانند که چه مولفه ای را با چه معیاری اندازه گیری نمایند تا نتایج و پاسخ درست ارائه گردد.
اگر در مثال بالا برای اندازه گیری یک تخته فرش، پاسخ دهند اندازه فرش 30 کیلو یا نیم تن است همگان از پاسخ شگفت زده خواهند شد. چون موضوع از اساس و پایه دچار نابسامانی است.
خوانندگان مقالات این سایت اگر توجه کرده باشند بارها نویسنده این موضوع را در مقالات مختلف تکرار نموده است که:
یعنی کسی که ندای رشد، توسعه و پیشرفت سر می دهد،
ره به جای نخواهد برد و همچنان در دور تسلسل باقی می ماند.
یافته ها و سه دهه فعالیت در نظام اداری کشور حاکی از آن است که، هرگاه صاحب فرایند یا کارفرما یا مسوول مربوط در محل انجام فرایند یا پروژه (میدان) حضور به هم رساند، حدود 30% مشکلات خود به خود حل خواهد شد. زیرا کارگزاران سایه سنگین کارفرما و ناظر را بالای سر خود احساس می کنند.
نظارت امری فنی است. چنانچه صحیح اعمال شود نتیجه آن پیشرفت است.
لذا برای نظارت صحیح و پیشرفت هر امری، ضرورت دارد تا مقدماتی همچون: مستند سازی فرایندها، جاری سازی فرایندها، تعیین شاخص، اندازه گیری عملکرد، داشبورد، طراحی سیستم اندازه گیری و غیره صورت گیرد.
بر این اساس شاعر می فرماید:
حاصل عمر تلف کرده و ایام به لغو / گذرانیده، به جز حیف و پشیمانی نیست
سعدیا گرچه سخندان و مصالح گویی / به عمل کار برآید به سخندانی نیست
تا به خرمن برسد کشت امیدی که تراست / چاره کار به جز دیده بارانی نیست!
در زمان مظفرالدین شاه قاجار ماست گران شد. مردم به گرانی ماست که غذای اصلی شان بود و قاتق نانشان اعتراض کردند. شاه دستور داد تا ماست را ارزان کنند و به قیمت قبل بفروشند. اما ماست بندها به دستور شاه توجه نکردند و در نهایت ماست ارزان نشد.
آن زمان فرد مقتدری به نام مختارالسلطنه برای سر و سامان دادن به اوضاع آشفته پایتخت رییس نظمیه تهران شده بود. وی به دستور شاه تصمیم گرفت تا قیمت ماست را تثبیت کند.
مدتی گذشت اوضاع کمی آرام شد. مختار السلطنه که انسان دقیق و پیگیری بود، به این آرامش و ثبات مشکوک شد و تصمیم گرفت تا به صورت ضربتی و با لباس مبدل به ماست بندی ها برود و ببیند ماست را با چه قیمتی به رعیت می‌فروشند.
وارد یک دکان ماست بندی شد پرسید: ماست داری؟
ماست بند گفت: ماست خوب می‌خواهی یا ماست مختارالسلطنه؟
وی که از شنیدن اسمش شگفت زده شده بود، پرسید: یعنی چه؟
ماست بند گفت: ماست خوب همان ماست سفت و بدون آب است که ما با قیمت گران می‌فروشیم و ماست مختارالسلطنه همان تغار جلوی دکان است که نیمی از آن آب است و به قیمت مصوب حکومت می‌فروشیم.
مختارالسلطنه که از این همه دغل کاری و حیله بازی خشمگین شده بود، دستور داد تا ماست بند را جلوی دکانش سر و ته آویزان کنند، بند شلوارش را سفت ببنندند و تغار ماست مختارالسلطنه را توی پاچه‌های شلوارش بریزند و آنقدر آویزان نگه دارند تا هرچه آب اضافه داخل تغار ماست ریخته بود، از پاچه‌های شلوارش بیرون برود.
خبر در شهر و بین اهالی بازار پیچید، همه ماست بندهای گران فروش ترسیدند و فورا ماست‌های معروف به مختارالسطنه را داخل کیسه ریختند تا آب اضافه ماست خارج شود.
پس از آن این ضرب المثل بر سر زبان‌ها افتاد که هرکس از چیزی بترسد، می گویند: «ماستش را کیسه کرده»
