بسیاری از مدیران تلاشگر و زحمتکش کوشش می کنند تا با یکپارچه سازی فرایندهای سازمانی ، سودآوری و رونق را به کسب و کار خود بازگردانند. آنان معتقدند درگیر شدن در جزئیات و بهبود فرایندهای عملیاتی کلید بهبود اوضاع و درخشش در بازار است. منظور از فرایندهای کسب و کار همان فرایندهای سازمانی است، یعنی مجموعه ای از فعالیت ها که یک یا چند ورودی را دریافت کرده و یک خروجی که برای مشتری ارزشمند است تولید می کند.
از دیدگاه مدیریتی برای ارتقا عملکرد بنگاه، بهبود عملیاتی از اهمیت بالایی برخوردار است اما موتور محرکه انفجاری چیزی نیست جز استراتژی که در ادبیات حوزه تجارت الکترونیک به " مدل کسب و کار" مشهور است. مدل های کسب و کار از دهه 70 میلادی بر سر زبان ها افتاد. در دهه نود میلادی و رشد شرکت های مبتنی بر فناوری اطلاعات و در بحبوحه بحران دات کام بالغ گردید و طی دهه های اخیر به دغدغه اصلی شرکت های دانش بنیان و آی تی مبدل گشت.
مدل های کسب و کار انتزاعی از فرانیدهای کسب و کار است با این تفاوت که از دید استراتژیک به موضوع نگریسته، شایستگی های کلیدی سازمان را دریافته، محیط بازار و صنعت را به خوبی درک کرده و با خلق یک مدل درآمدی منحصر به فرد با بهره گیری از دانش، امکانات موجود و سرمایه های انسانی به خلق ارزش می پردازد.
در طراحی مدل کسب و کار مزیت رقابتی اصلی سازمان، محصول آن و ویژگی خاص مشتریان هدف با دقت بالا ارزیابی و تحلیل می گردد. در این دیدگاه تمرکز اصلی یا بر تولید محصول و خدمتی مشابه به روشی کاملا خلاقانه، مقرون به صرفه و مقیاس پذیر است یا تولید محصولی نوآورانه که طیف جدیدی از نیازهای پنهان مشتریان را پوشش می دهد یا خلق یک مدل درآمدی جدید و متمایز از دیگر رقبا که تمامی فرایندهای تولید محصول، خدمت، توزیع و ترویج را به کلی دگرگون می سازد.
در این نگرش تفاوتی میان شرکت های نوپا یا استارتاپی و شرکت های جاافتاده و بالغ نیست به جز دانش، منابع و تجربه رفتار مشتریان که ریسک تکنولوژیک و ریسک بازار شرکت های نوپا را افزایش می دهد. اما شرکت های بالغ نیز ناگزیر از به روز رسانی مدل کسب و کار خویشند وگرنه از رقبای خود و از بازار پیچیده امروزی باز خواهند ماند.
امروزه با گسترش ارتباطات و بسترهای تراکنشی، صرف بهبود عملیات بقای سازمان ها را تضمین نمی کند. تکنولوژی های جدید مرز میان صنایع را درنوردیده است. چرخه عمر محصولات به شدت کاهش یافته است. استارتاپ های کوچک با سرعت و رشد بسیار بالا بر رقبای سنتی و بزرگ خود چیره می شوند و بدون یک مدل کسب و کار خلاقانه و منحصر به فرد که همه سرمایه های مادی و معنوی سازمان را در یک کل سیستماتیک در هم آمیخته و به خلق ارزشی پایدار می پردازد نمی توان گامی به پیش نهاد. بیشتر سازمان های ایرانی با این چالش بزرگ مواجه گشته اند. الگوبرداری از نمونه های موفق بین المللی و بومی سازی صحیح آن، ایجاد فرهنگ سازمانی مدرن و غیر وظیفه ای، استخدام شیوه های مدرن تصمیم گیری، ایجاد اتحادهای استراتژیک و ادغام ها و سرمایه گذاری های جسورانه تنها راه بقای سازمان های آینده است.
