راه‌آهن ماوراءالنهر مسیر طولانی است که دریای خزر را از شمال به خلیج فارس و دریای عمان از جنوب
( بندر ترکمان در شمال شرقی به بندر امام خمینی در جنوب غربی ایران) متصل میکند مساحت پیشنهادی ۵۷۸۴ هکتار، به طول بیش از ۱۳۹۴ کیلومتر و عرض ۱۴۳۵میلی متر، شامل کلیه زیرساخت‌های مرتبط از قبیل پل‌ها، تونل، ایستگاه‌های قطار و راه‌های دسترسی میباشد. راه‌آهن کراس کانتری ایران شاهکار بزرگ صنعتی و ساختمانی اوایل قرن بیستم است.
شعبه شمال راه‌آهن سراسری ایران
راه‌آهن سراسری در شمال خود، در مسیر 10 ساعته بین تهران و گرگان، از مناطق مختلف عبور میکند.
این خط راه آهن از آنجا که جز اصلی خط حمل و نقل نیست ترافیک کمتری را تجربه میکند. نکته قابل توجه آنجاست که بیشتر ساختارهای ایستگاه و تجهیزات اتصال آن هنوز هم مربوط به ۸۰ سال پیش میباشد. قابل توجه‌ترین مناظر شعبه شمال به شرح زیر است:
گرمسار به شیرگاه
این بخش از بیابانهای استان سمنان آغاز میشود و از میان طبیعت خشن صخره‌های غول‌آسا و مهیب عبور میکند که منجر به معادن متعدد نمک، سنگ‌آهک و گچ درمنطقه گرمسار شده است. هودوهای شبح‌وار و سوراخ‌های خالی در سنگ‌های رسوبی صداهای وحشتناکی را در اثر باد ایجاد میکند و از این رو آن ها را دودکش جن می‌نامند! پس از اینکه قطار از این صخره‌های عجیب عبور میکند وارد دو منطقه حاصلخیز زرین‌دشت (دشت طلائی) و سیمین‌دشت (دشت نقره‌ای) میشود جایی که در مسیر آن باغ‌های درختان گردو،آلو،انار،زردآلو و سیب با پس زمینه تپه‌های سنگی به چشم میخورد. پس از عبور از ایستگاه فیروزکوه قطار وارد یک تونل طولانی( تقریبا ۳ کیلومتر) میرود تا وارد منطقه توپوگرافی کاملا متفاوتی شود اینجا همان کوه‌های باشکوه البرز میباشد.
ایستگاه گدوک با ارتفاع بیش از ۲۱۰۰ متر از سطح دریا بلندترین نقطه این مسیر به شمار میرود. در پاییز و زمستان مه غلیظی این منطقه را در آغوش می‌گیرد .
سه خط طلا که به سه خط راه‌آهن در کناره‌ی کوهی سرسبز اشاره دارد، مسافران را به وجد می‌آورد این بخش چالش‌برانگیز ترین و پرهزینه‌ترین قسمت شعبه شمال راه‌آهن ترانس ایران بوده است می‌گویم چالش‌برانگیز چون یک قطار باید سه بار از این بخش عبور کند و از شیب تند بالا و پایین کند در حالی که در تونل‌ها پیج میخورد. صادقانه می‌توان گفت بهترین تجربه در جاده فیروزکوه میباشد چون مردم دوست دارند قطاری را ببینند که در این کوه به این طرف و آن طرف میرود.اما.....
معروف ترین سازه راه‌آهن ایران پل‌ورسک است. این پل، قوسی زیبا دارای ارتفاع ۱۱۰ متر با عرض ۶۶ متر است که قطارهای نسبتا سریعی از روی این پل عبور می‌کنند. این پل در زمان جنگ جهانی دوم پل پیروزی نامیده می‌شد و داستانها و افسانه‌های زیادی را در خود جای داده است که ایرانیان دوست دارند درباره‌شان صحبت کنند .در ادامه این سفر قطار منطقه کوهستانی را ترک کرده و وارد شیرگاه،متراکم‌ترین جنگل هیرکانی ایران میشود بهترین زمان برای لذت بردن از این منطقه فصل بهار و پاییز میباشد. پس از ایستگاه شیرگاه قطار با عبور از شهرها، روستاها و مزارع متعدد وارد دشت مازندران میشود.
از جذابیت شاخه شمال گفتیم حال نوبت رقیب افسونگر شاخه شمال میباشد.
شاخه جنوبی از تهران خارج میشود از مناطق نیمه بیابانی مرکز ایران هم میگذرد از ۱۲ دره بزرک کوهای باشکوه زاگرس هم میگذرد و در جنوب غربی وارد دشت حاصلخیز خوزستان میشود. سفر تهران به اهواز به طور متوسط حدود ۱۵ ساعت به طول می‌انجامد و اما بیشتر قطارهای مسافربری این منطقه شبانه هستند.
مسیر دورود به اندیمشک
دورود در لغت به معنای (دو رود) ابتدای رشته‌کوه زاگرس در این مسیر است، قبل از رسیدن به درود قطار از دامنه‌های اشتران کوه می‌گذشت که سرچشمه‌های رودخانه سزار از آنجا بیرون می‌آید. از دورود رقص خیره‌کننده راه‌آهن و رودخانه سزار آغاز میشود قطار به سمت جلو حرکت میکند و چندین بار از پل‌ها میگذرد تا طرف رودخانه را تغییر دهد در حالی که رودخانه سزار پذیرای نهرهای کوچک است تا در هر پیچ بزرگتر شوند.
از قارون ،جنگل معروف بلوط آغاز میشود و این سفر با زیباییهای طبیعی خیره‌کننده به معروف‌ترین ایستگاه قطار ایران یعنی ایستگاه بیشه میرسد که بر فراز یکی از چشمگیرترین آبشارهای ایران یعنی آبشار بیشه واقع شده است. چون آبشار از قطار قابل دیدن نیست بسیاری از مسافران برای دیدن آبشار از قطار پیاده میشوند و برای گشت و گذار با پیاده‌روی سبک به دیدن آبشار میروند و حدود ۸ ساعت بعد سوار قطار بعدی میشوند.
بعد از ایستگاه بیشه در مسیر سپید‌داش(دشت‌سفید) جنگل انبوه بلوط ادامه دارد. از اینجا راه‌آهن باید به ارتفالات پایبن‌تر فرود آید و اینکار را با پیچ‌های متعدد روی کوه انجام می‌دهد. از ایستگاه کشور تا تنگ هفت (دره هفتم) فطار از تونل‌های متعددی عبور میکند.
حرکت به سمت تنگ پنج( کانیون پنجم) یکی از چالش برانگیزترین ساخت و سازهای راه‌آهن ترانس ایران آغاز میشود. اندکی بعد از تنگ‌پنج، آبهای بلند رودخانه سزار و بختیاری بهم می‌پیوندند که رودخانه وحشی و خروشان دز را تشکیل میدهند. کوه‌های ناهموار فوق‌العاده‌ای اینجا هستند و بلندترین پل‌ها و طولانی‌ترین تونل‌های ترانس راه‌آهن ایران در اینجا ساخته شده‌اند.
پس از عبور از این منطقه کوهستانی قطار به ایستگاه شهبازان میرسد و وارد دشت سرسبز خوزستان میشود.
تبریز به نقطه مرزی رازی
ایستگاه رازی اصلی‌ترین نقطه مرزی ایران و ترکیه است که بیشتر مسافران زمینی برای ورود و خروج از کشور از آن عبور می‌کنند. قطار با خروج از تبریز به سمت دریاچه ارومیه وارد دشت مرتفع میشود.
در حدود ۸ کیلومتری بندر شرفخانه دریاچه در سمت چپ قطار بیرون می‌آید ریل قطار در ساحل شمالی دریاچه ارومیه حدود ۵۰ کیلومتر ادامه دارد اگر در فصل‌های بارانی سفر کنید ، دریاچه در سمت چپ قابل مشاهده‌است، در غیر این صورت در فصل‌های خشک بیشتر شبیه یک دشت نمک است. اسکله قدیمی شرفخانه و کشتی‌های زمین‌گیر شده آن در سمت چپ که به ایستگاه شرفخانه می‌رسید قابل مشاهده است.
بزرگترین پل قوسی ایران بنام پل قطور در این خط که از روی رودخانه قطور عبور میکند قرار دارد . این پل در زمان جنگ ایران و عراق از شش بمباران جان سالم بدر برده اما تا حدودی آسیب دیده است که قطارها مجبور شدند با موتور خاموش از روی آن عبور کنند.
مهندسان با ساختن پل انحرافی دیگر سبب تقویت پل قطور شدند تا دوباره به مسیر ترانزیتی ایران و ترکیه خدمت کنند.
قزوین به رشت
این سفر از شهر زیبای قزوین به شهر سرسبز گیلان یک سفر خاطره‌انگیز است. ایستگاه کوهین که در میان فلات‌های مرتفع قرار دارد در زمستان صحنه‌های برفی خیره‌کننده و در بهار مزارع سبز مخملی ایجاد میکند. راه‌آهن به سدسفیدرود و مخزن آن میرسد جایی که آسیاب‌های بادی متعددی از روی زمین برافراشته بودند تا بادهای سرکش منجیل را رام کنند!
مسیرهای ریلی شش‌بار از روی رودخانه سفیدرود میگذرد و چشم‌اندازی زیبا در مسیر جنگل‌های گیلان آمیخته با مزارع برنج تا رسیدن به شهر زیبای رشت ایجاد میکند.
تهران به تبریز
یک واقعیت جالب در مورد راه‌آهن تهران-تبریز این است که ساختمانهای ایستگاه و سایر سازه‌ها از سبکی متفاوت از راه‌آهن ترانس ایران پیروی می‌کنند. این ساختمانهای سنگی تقریبا در تمام ایستگاه‌ها به چشم میخورد در حالی که نمونه بارز این بناهای قدیمی در ایستگاه سرچم قرار دارد.
یکی دیگر از بناهای قابل توجه ایستگاه، ایستگاه مراغه است که به عنوان میراث ملی ایران نیز به ثبت رسیده است.
بعد از ایستگاه سرچم قطار وارد منطقه کوهستانی میشود با عبور از ایستگاه رجعین،رودخانه قزل اوزن در سمت چپ نمایان میشود. وقتی بزرگراه شکافته میشود و به سمت دیگر رودخانه میرود به سمت چپ مسیرها توجه کنید که میتوانید در این مسیر پل تاریخی پلدختر را ببینید . در زمان‌های قدیم اعتقاد براین بود که نامیدن دختر یا دختر پل یا قلعه، آناهیتا الهه باروری و آب ایران راخوشحال میکند.
این پل توسط رضا شاه مرمت شد اما در سال ۱۹۴۶ طاق اصلی توسط حزب دمکرات آذربایجان منفجر شد تا جلوی پیشروی ارتش ایران به آذربایجان گرفته شود.
به همراه پل دختر دو سازه دیگر پل جاده آسفالته و پل راه‌آهن نیز منفجر شدند.
پس از میانه، مسیر قدیم با دورزدن چشم‌اندازهای رودخانه و باغ‌ها ادامه می‌یابد تا به شهر مراغه برسد و به سمت تبریز ادامه می‌یابد.
سپاس از شما که با روزتا همراه بوده‌اید.
