صفا هراتیان
صفا هراتیان
خواندن ۳ دقیقه·۴ سال پیش

لیکوریش این تلخ‌شیرین دوست‌داشتنی

اولین دور‌ه‌های آموزشی آنالیز حسی قهوه که در ایران برگزار شد، مدرسان خارجی کیت‌هایی آموزشی همراه‌شان داشتند که با روح و روان ما بازی می‌کرد. ۳۶ اسانس عطری قهوه در یک کیت چوبی نفیس که برای تمرین و کالیبراسیون قهوه‌آزمایان مورد استفاده قرار می‌گرفت. نام این کیت، لونه د کافه بود. از بین ۳۶ اسانس روغنی/الکلی این کیت آموزشی، دو عطر برای ما - یا دست‌کم من - ناآشنا بود: یکی بلک‌کارنت و دیگری لیکوریش؛ باقی عطرها را کمابیش می‌شناختیم.

اسانس لیکوریش در کیت بویایی لونه د کافه
اسانس لیکوریش در کیت بویایی لونه د کافه

لیکوریش همان است که از عصاره‌ی ریشه‌ی گیاه شیرین‌بیان می‌گیرندش و نام «شیرین بیان» برای ما ایرانی‌ها شاید آشناتر باشد. خود لیکوریش به دسته‌ای از تنقلات و آب‌نبات‌هایی به شدت تیز و تند و گاه تلخ اشاره دارد که کوچک‌ترین تصوری ندارم چطور برای کودکان می‌‌تواند مطلوب باشد. به هر حال این‌طور که ویکی‌پدیا نوشته، در غرب از ریشه‌ی شیرین‌بیان برای شیرین‌ کردن غذا استفاده می‌شود چرا که از ساکاروز شیرین‌تر است. در بازارچه‌ای محلی در بارسلون غرفه‌ای بود که انواع و اقسام خوراکی‌های جورواجور از لیکوریش را می‌فروخت. فروشنده می‌گفت گیاه شیرین بیان را ما از شیراز ایران می‌آوریم، تو این‌جا کیلومترها دورتر داری از ما لیکوریش می‌خری؟ والا جوابی نداشتم.

آب‌نبات لیکوریش
آب‌نبات لیکوریش

در عطاری‌های ما هم ریشه‌ی شیرین بیان راحت پیدا می‌شود. مثل خیلی دیگر از گیاهان و ریشه‌ها، خواصی دارویی و درمانی برای آن متصورند که ما کاری به آن‌ها نداریم. 

ساقه و ریشه شیرین بیان
ساقه و ریشه شیرین بیان

عطریاد لیکوریش در کیت بویایی لونه د کافه در دسته‌ی عطرهای تقطیر خشک قرار دارد (بر اساس دسته‌بندی انجمن قهوه تخصصی). این‌ها عطرهایی هستند که حاصل واکنش‌هایی در دماهای بالای برشته‌کاری قهوه - حوالی ترق دوم - هستند. اولین مواجهه با عطریاد لیکوریش احتمالا ذهن شما را به سمت شکر سوخته یا کارامل بیش‌ازحد داغ‌دیده یا دوشاب می‌برد. دسته‌‌بندی‌ انجمن قهوه تخصصی برای این ۳۶ عطر، عمدتا به مرحله‌ای از چرخه‌ی محصول قهوه که عطرها در آن شکل می‌گیرند اشاره دارد. حال آن‌که در خود کیت بویایی لونه د کافه، ضابطه‌ی دیگری برای دسته‌بندی عطرها وجود دارد که همانا مشابهت عطرها با یکدیگر است و بر اساس این دسته‌بندی، لیکوریش در گروه عطرهای «چوبی-ادویه‌ای» قرار می‌‌گیرد؛ و نیز در دسته‌بندی دیگری در گروه «توست»ها.

نگاشت تصویری عطریاد لیکوریش در کتابچه راهنمای لونه د کافه
نگاشت تصویری عطریاد لیکوریش در کتابچه راهنمای لونه د کافه

در توضیحات کتابچه‌ی این کیت بویایی آمده: «این بوی ملایم ولی بسیار تیز، یادآور شکر قهوه‌ای و شربت افرا است.» حتا در بعضی از نسخه‌های کیت بویایی لونه د کافه، جلوی شماره‌ی ۲۴ به جای لیکوریش، «شربت افرا» نوشته شده است. شیرینی عطریاد لیکوریش ناشی از سیکلوتن است که عامل کیفیت بالای بسیاری از قهوه‌های تحسین‌شده به حساب می‌آید؛ هم از آن جهت که خود مستقلا کیفیتی مطلوب تلقی می‌شود، و هم آن‌که بر عطرهای دیگر هم تاثیر گذاشته و از این رو مجموعا طعم قهوه را تقویت می‌کند. دریافت این عطر در قهوه مانند دیگر عطریادهای دسته‌ی تقطیر خشک، از طریق بینی چندان ممکن نیست: عطر لیکوریش را اغلب در دهان و در پس‌مزه دریافت می‌‌کنند. لیکوریش با عطر گیاهان معطر که همراه می‌شود، به کمال می‌رسد. در قهوه‌های کونا هاوایی، کاراکولیس کاستاریکا،‌ تولیماس کلمبیا و قهوه کنیا، عطریاد لیکوریش گزارش شده است. قهوه‌دوستانی که اسپرسوی ایتالیایی می‌پسندند، عطر لیکوریش را در دهان به‌راحتی دریافت می‌‌کنند. 


بعدنوشت درباره آب‌نبات شیرین‌بیان؛ وب‌سایت ایندیپندنت فارسی در سپتامبر ۲۰۲۰ نوشت مردی به خاطر مصرف بیش از حد لیکوریش جانش را از دست داد. به گزارش این وب‌‌سایت، لیکوریش می‌تواند پتاسیم خون را از بین می‌برد و کار قلب را مختل می‌کند.
در ویکی‌پدیای فارسی آمده در گویش اصفهان و طب سنتی قدیم به شیرین بیان مجو (mej-jo) می‌گویند.

لیکوریششیرین بیانقهوه تخصصیآنالیز حسیعطر
در تقاطع قهوه و گاسترونومی و آنالیز حسی
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید