بسیار دیدیم که وقتی فردی خودکشی میکند و خبر خودکشی وی پخش میشود، مخصوصا اگر عنوانی یا شغلی و یا شهرتی در فضای مجازی داشته باشد، سیل عظیم سوگواری و بهت از اقدام وی برای خودکشی روانه فضای مجازی میشود. معمولا این محتوای سوگوارانه که شکایت از زمین و زمان و عرصه و اعیان و رفتار و کردار و ... را در خود دارند توسط اطرافیان، که بظاهر نزدیکان فردی که تصمیم گرفته به عمر خویش پایان دهد هستند، تولید و عرضه میگردد.
خودکشی قطعا پدیده ای خلق الساعه نیست، هرچند تصمیم و اجرای آن میتواند در لحظه رخ دهد، اما ماشه این اقدام بدون خشابی مملو از فشارهای روانی ریز و درشت کشیده نمیشود. طول زمان و اتفاقات متفاوت سبب میشوند تا خشاب فرد پر و متراکم گردد و در نهایت با فروشکست روانی دست به خودکشی بزند. در فرآیند پر شدن ظرفیت خشاب، این تصمیم و کشیدن ماشه، چند نکته قابل بررسی است.
باب شده است که عده ای میگویند خودکشی یک کار فردی نیست و فردی که خودکشی میکند در پایان دادن به عمر خویش حقی ندارد. استدلال میکنند که فرد خودکشی کننده با در نظر نگرفتن وضعیت پس از مرگش، وضعیت روانی افراد و اطرافیان و خانواده پس از اقدام وی برای خودکشی، بشکلی خودمدارانه به مسئولیت اجتماعی خویش پشت پا زده است. بیان فوق که کاملا ظاهرالصلاح بنظر میرسد را در کنار اقدامات محتوائی همان سوگواران که در پاراگراف اول از آنها ذکری آوردم قرار دهید و اجازه دهید تا نکته بعد را مطرح کنم.
چطور ممکن است که اطرافیان فردی که خودکشی کرده است از افعال و گفتار وی نسبت به حال او مطلع نشوند؟! حتی اگر این فرد برای مدتی به کنار کشیدن خود از اجتماعات و ارتباطات مبادرت کرده است، برای درک این انزوا تلاش کرده‌اند؟ انزوای فرد خودکشی کننده، که یا نمود درونی و یا نمود بیرونی دارد، معلول چه بوده است؟ مسئولیت اجتماعی افراد فقط به خودکشی نکردن آنها محدود میشود؟! مسئولیت اجتماعی، همراهی و پیگیری احوالات دیگرانی که در تنهایی با مشکلات عمده روانی خویش دست و پنجه نرم میکنند، نیست؟!
چطور فرد و افرادی به خود اجازه میدهند تا اینچنین وقیحانه درباره مرگ خودخواسته کسی اظهار نظر کنند و او را محق ندانند که به حسرت یک تماس تلفنی و پیام و گپ دوستانه، به خواسته شدن برای هویت خویش و هزاران مشکل ریز و درشت دیگر پایان بدهد!؟ چگونه اما خود را محق میدانند و اقداماتی را که میتوانستند انجام دهند، ولی انجام ندادند، را نمیبینند؟!
سیل پیام های چرا رفتی؟! باورم نمیشود و ... میتوانست به قبل از اقدام فرد، با تماس های هفتگی برای احوالپرسی و یا دیدار دوستانه با فردی که دیگر از خود کمتر حرف میزند و یا تغییرات مشهود بیرونی و درونی دارد موکول شود تا فرد تحت فشار روانی با اعتماد کردن به همین اطرافیان، که گویی فقط منتظر نوش دارو پس از مرگ سهراب هستند، اندکی از آلام خود را کم کند و حس اهمیت به خود بدهد.
بسیاری از افراد یا مشغله خویش را بهانه میکنند و یا مسئولیت را امری یکطرفه فرض میکنند و یا همه را با کلیدواژه تراپیست به خیر دعوت میکنند. این نگاه وقیحانه و مسئولیت‌گریز که ما را پس از واقعه طلبکار و پیش از واقعه سبک‌دوش از مسئولیت میکند راه را باز کرده تا پس از حادثه تلخ خودکشی فردی، قضاوت را از دوش خود برداریم و با وجدانی فریب خورده و آسوده به تولید محتوای سوگوارانه و یا قضاوت وقیحانه دست بزنیم.
اما بنظر من، ما همگی گناهکاریم. اگر فردی از اطرافیان ما خودکشی کند، باید یادمان باشد که فشارهای روانی و تنهایی مرگبار در برابر مشکلات، با این دست‌فرمان جمعی که همگی پیش گرفته ایم، روزی گریبان خودمان را هم خواهد گرفت.
در پایان اما؛ اطرافیانی که سبکسرانه پیرامون دوستان و آشنایان خویش میگردند و غافل از حال آنها هستند و خود را به ناگاه در برابر خبر خودکشی آنها میبینند و شوکه میشوند و دست به محکوم کردن آن فرد و یا تولید محتوای سوگوارانه میزنند، افرادی حقیر و مسئولیت‌گریزند و بهتر است برای مرگ انسانیت خویش سوگواری کنند.
