شاید شما هم یکی از دسته افرادی هستید که زندگی کاری‌تان با ساختمان سازی، ساختوساز، سیمان، گچ و اینجور مواد مرتبط است و یا فردی هستید که می‌خواهید خانه رویاهایتان را داشته باشید و نمی‌دانید از کجا باید شروع کنید. در هر دو صورت، مواد و مصالح ساختمانی و حداقل دانستن لیست مصالح ساختمانی رایج مانند مصالح پودری و غیر پودری، یکی از ضروریاتی است که باید با آنها آشنا باشید.
با ما همراه باشید تا در این مقاله با لیستی از مصالح ساختمانی و کاربرد آنها به طور کامل آشنا شوید.
مصالح ساختمانی موادی هستند که ما از قدیم تا الان برای ساختوساز استفاده کرده‌ایم.
مصالح ساختمانی به طور کلی به دو منبع طبیعی و مصنوعی طبقه بندی می‌شوند. مواد طبیعی آنهایی هستند که فرآوری نشده یا مانند چوب یا شیشه خیلی کم توسط صنعت فرآوری شده‌اند. مواد مصنوعی مانند پلاستیک و رنگ‌های مبتنی بر نفت پس از دستکاری‌های انسانی در محیط‌های صنعتی ساخته می‌شوند. هر دو دسته بندی، کاربرد مخصوص به خود را دارند.
سنگ، گل و گیاهان فیبری، به استثنای چادرهای ساخته شده از مواد انعطاف پذیر مانند پوست یا پارچه، در زمره اساسی‌ترین مواد هستند. مردم در سراسر دنیا از این سه ماده برای ساختن خانه‌هایی متناسب با شرایط آب و هوایی خود استفاده می‌کنند. در این ساختمان‌ها به طور کلی از قلم مو و یا سنگ به عنوان اجزای اصلی سازه استفاده می‌کنیم، همچنین از گِل برای پرکردن فضای بین آنها استفاده میشود که به عنوان نوعی عایق عمل کند. یک مثال مشخص، چوب و داوب است که مردمان شمال باستان در گذشته به عنوان سازه‌های تابستانی یا مردمان گرمسیر به عنوان مسکن دائمی خود استفاده می‌کرده‌اند.
مواد و مصالح طبیعی موادی هستند که در طبیعت پیدا می‌شوند و هر کدام از این مواد می‌توانند به شکل مستقیم برای بعضی از ساخت‌و‌سازهای خاص به کار روند یا اینکه نیاز است که انسان در ترکیب این مواد تغییراتی ایجاد کند تا کاربردی شوند.
گِل مخلوطی از خاک، خاک گلدانی، لجن یا خاک رس با آب است. معمولا گِل به طور طبیعی پس از بارندگی در کنار رودخانه یا منابع آب تشکیل میشود. پس از مدتی گل سفت شده و تبدیل به گلسنگ میشود.
به عنوان یکی از لیست مصالح ساختمانی؛ گل یک ماده نیمه سیال است که می‌تواند برای پوشش، آب‌بندی و چسباندن مواد استفاده شود. گل با نام‌های مختلف با اجزای متفاوت آن مانند دوغاب، ملات، گچ و بتن شناخته میشود.
برای تثبیت گل از مقداری مواد چسب مانند مانند سیمان یا قیر استفاده می‌کنیم. ما این مواد را گاهی به نام گل ایجاد شده، بتن و سیمان خاکی نیز می‌نامیم.
به طور کلی ما از گِل به عنوان یک ماده ساختمانی با عناوین آجرهای گلی، گچ گِلی، ملات گِلی و بتن گِلی استفاده می‌کنیم.
گِل برای کاربرد ساختمانی در دو بخش مجزا می‌آید. یکی زمانی که دیوارها به شکل مستقیم با مخلوط گِل ساخته می‌شوند. بخش دیگر دیوارهایی هستند که با چیدن بلوکهای ساختمانی خشک شده در هوا به نام آجر گِل ساخته می‌شوند.
افراد حوزه ساخت و ساز برای ساختن کف‌ها، سقف‌ها، دیوارها معمولا از ترکیبی از خاک و آب به همراه سنگ، شن، کاه، آهک و قیر استفاده می‌کنند. ولی در سالیان گذشته از گل بیشتر برای گچ کاری ساختمان و دیوارهای ساختمان و همچنین ساختن آجر گل استفاده می‌شد.
بیشتر بخوانید: ۰ تا ۱۰۰ مراحل ساختمان سازی
آجرهای گِلی به آجرهای سفالی معروف هستند. به این دسته از مواد ساختمانی، آجرهای خشتی نیز می‌گویند.
نحوۀ شکل‌گیری آجرهای گلی به این شکل است که گِل یا خاک رس که با آب مخلوط میشود، سپس در یک قالب قرار می‌گیرد و در مرحله بعدی در هوای آزاد خشک میشود. گاهی اوقات از یک کاه به عنوان چسب در آجر استفاده میشود که آن را تبدیل به یک کامپوزیت می‌کند. این کار را دست‌اندرکاران مواد و مصالح ساختمانی برای این انجام می‌دهند که آجر استحکام داشته باشد و نیرو در سراسر آجرها توزیع میشود و سپس میتوانیم احتمال شکستگی را کاهش دهیم.
نکته‌ای که درباره این نوع ساختمان که با این نوع آجر استفاده میشود این است که با این کار ساختمان را از در معرض قرار گرفتن آب‌های زیرزمینی محافظت می‌کنیم.
آجرهای گِلی برای ما خیلی آشنا هستند، چون آنها را در خانه‌های قدیمی بسیار دیده‌ایم. معمولاً ما از آجرهای گلی یا سفالی برای ساخت سازه‌های ضروری و خانه‌ها استفاده می‌کنیم. دلیل این کار هم این است که مصرف انرژی را بسیار پایین می‌آورد. مزیت دیگر هم این است که آجرهای گِلی قیمت پایین و رفتار حرارتی بالایی دارند..
یکی از رایج‌ترین موادی که ما در مصالح ساختمانی به کار می‌بریم، ماسه است. ماسه دانه‌ای است که ذرات معدنی ریز و سنگ تشکیل دهنده آن هستند. ما برای ماسه ترکیب‌های مختلفی را داریم که معیار تمایز آن اندازه‌های دانه‌های آن است. دانه‌های ماسه کوچکتر از شن و درشت‌تر از سیلت هستند.
سیلیس (sio2) رایج‌ترین ماده تشکیل دهنده ماسه است. این ماده معمولاً به شکل کوارتز است. دومین ماده رایج ماسه هم کربنات کلسیم است.
افراد فعال در حوزه ساختمان تقاضای بالایی برای استفاده از ماسه در ساختوساز به عنوان یک ماده ساختمانی دارند. ماسه یکی از انواع مصالح پودری است. هرساله حدود 50 میلیارد تن شن و ماسه ساحلی و ماسه سفیلی برای ساختوساز استفاده میشود اما این مقدار کافی نبوده و هر ماسه‌ای هم مناسب تقاضای بازار نیست. ماسه منبع تجدید پذیری نیست.
لیست کاربردهای کلی شن و ماسه عبارت اند از:
• استفاده از کیسه‌های شنی برای محافظت در برابر سیل
• به کار بردن ماسه به عنوان یک عنصر ساینده برای آماده سازی و تمیز کردن
• استفاده از ماسه و شن در رنگ‌ها، آجرها، بتن‌ها و درست کردن ملات
سنگدانه‌ها به عنوان یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی جزو یکی از موادی هستند که بیشترین استخراج را از معادن سنگ در جهان دارند. این ماده که مجموعه‌ای از دانه‌های سنگی است به دو دسته شکسته و گرد گوشه تقسیم می‌شوند. اندازۀ مدل اول بالای 4.75 و اندازۀ مدل دوم زیر این عدد است. مدل شکسته دارای یک سطح زبر و خشن است که ممکن است دارای مقداری دانه‌های پولکی یا طویل باشد که روی عملکرد بتن تاثیر منفی دارد ولی شن‌های طبیعی دارای شکل گرد و بافت صاف هستند.
با توجه به اینکه سنگدانه‌ها دارای هدایت هیدرولیکی بالایی در مقایسه با خاک هستند به طور گسترده در زهکشی‌ها مانند زهکشی کنارجاده، دیوار حائل، بتن آسفالت، بتن سیمانی، سپتیک و فونداسیون استفاده می‌شوند.
کاربرد دیگر سنگدانه برای پایه‌های راه آن یا جاده و همچنین پایه‌های پایدار است. دلیل آن هم این است که کم هزینه‌تر از سیمان یا اسفالت به بتن می‌چسبند.
یکی از زیباترین و ملموس‌ترین مواد طبیعی در دسترس، سنگ است. سنگ به مواد جامدی از پوسته زمین گفته میشود که از پیوند یک یا چند کانی با یکدیگر ایجاد شده است.
ولی سنگی که در جهت مصالح ساختمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم میشود. سنگ‌های طبیعی سنگ‌هایی هستند که از معادن طبیعی استخراج و سپس مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند و سنگ‌های مصنوعی سنگ‌هایی هستند که در کارخانه و بعد از ترکیب با یک سری مواد و مصالح دیگر توسط انسان ساخته شده‌اند.
دسته‌بندی دیگر سنگ‌ها براساس ضریب نرم شدگی آنها است. یعنی اینکه اگر ضریب یک سنگ از ۰/۶ تا ۱ باشد آن را برای احداث ساختمان به کار می‌بریم.
انواع رایج سنگ‌های ساختمانی عبارتند از: گرانیت، گابرو، دیوریت، کوارتزیت، مرمیت، مرمرها، تراورتن و ماسه سنگ شامل: ماسه سنگ آهکی، ماسه سنگ دولومیتی، ماسه سنگ اکسید آهن.
سنگ در عین حال که زیبا است کاربردهایش هم کم نیست. سنگ در پایه‌های پل، پایه‌های ریل، پل‌ها و سدها، برای قاب‌بندی درب و پنجره به کار می‌رود. همچنین کاربردهای دیگر سنگ عبارتند از: رایزر و راه پله تجاری، استفاده به عنوان سکوی آشپزخانه و به عنوان کفپوش، بتن و راه‌سازی.
سیمان؛ ششمین ماده ساختمانی از دسته مصالح پودری پرکاربرد:
سیمان را همه به نظر می‌آید یک بار درباره‌اش شنیده‌ایم و طبیعی است که در زمره یکی از قدیمی‌ترین نوع مصالح ساختمانی به حساب می‌آید. در تعریف سیمان باید بگوییم که سیمان یک ماده پودری ریز است که برای چسباندن موادی مانند ماسه و سنگدانه‌ها به یکدیگر استفاده می‌کنیم.
از لحاظ ویژگی و خواص فیزیکی، سیمان از دسته مصالح ساختمانی با ظرافت، با ثبات، مستحکم، وزن مخصوص، سالم و دارای گرمای هیدراتاسیون است. وقتی از گرمای هیدراتاسیون صحبت می‌کنیم یعنی اینکه وقتی با آب ترکیب میشود تبدیل به یک ترکیب شیمیایی میشود و در نهایت هم یک جرم سفتی تبدیل میشود.
• سیمان سخت‌کننده راپید
• سیمان با حرارت کم
• سیمان مقاوم در برابر سولفات
• سیمان با الومینای بالا
• سیمان سرباره کوره بلند
• سیمان رنگی
• سیمان پوزولانا
• سیمان انتقال دهنده هوا
• سیمان منبسط شونده
• سیمان سفید
ما از سیمان میتوانیم استفاده‌های گسترده و مختلفی داشته باشیم.
1. از ترکیب سیمان و ماسه ماده‌ای به نام ملات به دست می‌آوریم که برای گچ کاری یا آجرکاری استفاده میشود.
2. ترکیب ماسه و سیمان و سنگدانه به ما بتن می‌دهد که از آن برای ستون، پایه، تیر و دال استفاده می‌کنیم.
3. از دوغاب سیمان برای کاشی‌کاری میتوانیم استفاده کنیم.
4. برای تعمیر هم از خمیر سیمان استفاده می‌کنیم.
5. یکی دیگر از کاربردهای سیمان برای سازه‌های ضدآب است.
6. از سیمان برای سازه‌های پیش ساخته مانند لوله‌ها و شمع‌ها میتوانیم استفاده کنیم.
7. برای جاده‌های RCC ()نیز از سیمان استفاده میشود.
اسم کاهگل که می‌آید ناخودآگاه ما را به یاد خانه‌های قدیمی می‌اندازد. این ماده دوست‌داشتنی از ترکیب پوشش گیاهی خشکی مانند کاه، جگر، راش، هدر یا شاخه‌های خرما و نی آبی ساخته میشود. از آنجایی که این پوشش گیاهی متراکم است میتوانیم از کاهگل به عنوان عایق استفاده کنیم. یعنی اینکه در فصل سرد سال میتوانیم گرم باشیم و بالعکس در فصل گرم سال خنک باشیم. و البته در برابر باد مصون می‌مانیم.
همانطور که خودتان هم می‌دانید کاهگل یک روش بسیار قدیمی بوده که گذشتگان ما از آن برای پوشش سقف‌های خود استفاده می‌کرده‌اند، ولی به خاطر مزایایی که داشته مانند کم هزینه بودن، عایق بودن، ظاهر زیبا در کشورهای در حال توسعه همچنان از آن استفاده میشود.
نحوه درست تنظیم شدن کاهگل خیلی دشوار نیست اما به مواردی مانند شیب سقف، موقعیت سقف، کیفیت مواد استفاده شده و مهارت فرد بستگی دارد.
الوار ما را یاد خانه های جنگلی می‌اندازد. یاد شمال و طبیعت و حس و حال‌های خوب. این ماده طبیعی دوست‌داشتنی یکی از انواع چوبی مصالح ساختمانی است که از هزاران سال پیش تا الان استفاده میشود. همانند کاهگل، الوار نیز عایق خوبی است و می‌توان در انواع و اندازه‌های مختلف آن را به کار گرفت. از ویژگی‌های بارز الوار استحکام، دوام، چقرمگی و در دسترس پذیر بودن آن را می‌توان نام برد.
الوار نیز مانند سایر مصالح ساختمانی در ساختوساز و نجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. کاربردهای مشخص الوار در ساختمان در قاب‌بندی، کابینت‌سازی، مبلمان منزل، روی دیوار و کفپوش، ساخت ساختمان‌های ضد زلزله، میز و نرده و چارچوب‌های در و پنجره است.
گچ یکی از مواد ساختمانی است که ما به عنوان پوشش محافظ یا تزئینی برای دیوارها و سقف‌ها از آن استفاده می‌کنیم. ما همچنین از گچ برای قالب‌گیری و ریخته‌گری عنصرهای تزئینی استفاده می‌کنیم. در زبان انگلیسی گچ معمولا به معنای ماده‌ای است که برای کاربرد داخلی معروف است. گچ را معمولا برای فضای داخلی ساختمان به کار می‌بریم. در نقطه مقابل رندر است که آن را برای کاربری خارجی به کار می‌بریم.
گاهی اوقات اصطلاح نادرستی به نام گچ کاری برای تعریف این ماده استفاده میشود. گچ‌گاری‌هایی که به جای سطح‌های مسطح برای تولید تزئینات برجسته کار میشود.
رایج‌ترین نوع گچ شامل گچ، آهک یا سیمان است. گچ به شکل پودر خشک تولید میشود و سپس بلافاصله قبل از اینکه از آن روی سطح استفاده شود با آب مخلوط میشود تا خمیری سفت ایجاد شود. وقتی گچ با آب ترکیب میشود گرما را به شکل کریستالیزه آزاد می‌کند و سپس گچ هیدراته سخت میشود.
گچ برای مصرف ساختمان به موارد زیر تقسیم میشود:
• گچ سیوا: این نوع گچ را میتوانیم از ترکیب گچ میکرونیزه با مواد دیگر ایجاد کنیم. در برابر رطوبت به نسبت مقاوم است و مانع از انتقال حرارت و صوت میشود.
• گچ عاج: از این گچ میتوانیم برای ساخت پنل‌های پیش ساخته استفاده کنیم.
• گچ سفیدکاری: از این گچ برای سفید کاری سطح‌ها میتوانیم استفاده کنیم. رنگ این گچ کاملا سفید است.
• گچ گیپتون: این گچ را به چسبنده بودنش می‌شناسند و به همین دلیل میتوانیم برای بلوکهای بتنی، سطوح بتنی متخلخل و سطح های فومی از ان استفاده کنیم.
• گچ میکرونیزه: این گچ بیشتر برای سفیدکاری و گچ بری استفاده میشود و ان را با فرآوری گچ معمولی می‌توان تولید کرد.
اولین کاربرد این است که ما میتوانیم گچ را به راحتی با ابزار فلزی یا حتی کاغذ سنباده به کار ببریم. همچنین گچ را میتوانیم به عنوان یکی از مصالح پودری در محل قالب‌گیری کنیم یا با چسب در قسمت‌های از پیش ساخته شده در جای خود قرار دهیم.
گچ جزو مصالح پودری ساختمانی محکم نیست، به همین دلیل بهتر است برای تحمل بار آن را انتخاب نکنیم. به همین دلیل ممکن است به مقداری چارچوب نگهدارنده پنهان که در فلز قرار گرفته است نیاز داشته باشیم. گچ ماده‌ی ساختمانی است که بهتر است آن را برای تکمیل کار ساختمان و به صورت ضخیم برای تزئین استفاده کنیم.
شیشه را از ترکیب ماسه و سیلیکات در کوره به دست می‌آوریم. در صنعت ساختمان، شیشه را برای پنجره‌ها به کار می‌گیریم. امروزه بیشتر برای مقاصد معماری مدرن از شیشه استفاده می‌کنند.
کاربردهای شیشه در لیست مصالح ساختمانی:
1. استفاده از شیشه به عنوان سردرمغازه، بلوک شیشه‌ای
2. برای عایق‌بندی
3. شیشه کروماتیک برای اتاق‌های جلسات
4. شیشه نشکن برای نورگیر، پنجره و کفپوش
فلز؛ مستحکم ترین ماده در لیست مصالح ساختمانی:
بعد از بتن، فلز دومین مصالح ساختمانی رایج است.
انواع مختلف فلز عبارتند از:
• آهن
• فولاد
• فولاد ضد زنگ
• فرفوژه
• آلومینیوم
• برنز
• برنج
• سرب
کاربرد فلز به عنوان یکی از مواد و مصالح ساختمانی:
• جهت استفاده در قاب سقف یا دیوار
• کابل برای آسانسور
• استفاده در پله
• استفاده در پله‌های دایره‌ای
• اتصالات لوله
• سکوهای آشپزخانه
• سقف و لوازم جانبی آن
در این مقاله به بررسی لیست کامل مصالح ساختمانی و کاربردهای هر کدام پرداختیم. مصالح ساختمانی براساس تقسیم بندی طبیعی و مصنوعی مورد بررسی قرار گرفت.
مقاله برگرفته از سایت مصالح ساختمانی sakhteman.ir
