گیاهی است از تیره پیچک صحرایی علفی، یکساله و دارای ساقه های ظریف و باریک است که قابلیت انعطاف داشته و به صورت انگل روی گیاهانی نظیر یونجه، آویشن و غیره میپیچد .
1ـ محلل، ملطف و مفتح سدد و مسهل سودا و بلغم .
2ـ امراض دماغی و عصبی نظیر: صداع ، تشنج امتلایی (تشنج ناشی از پر شدن یک مزاج در بدن)، صرع، مالیخولیا، مانیا، جنون، کابوس و وسواس سوداوی را دفع میکند.
حکایتی از محمدبن زکریای رازی نقل شده است که :
«محمدبن زکریا ی رازی رحمهالله میآمد با شاگردان خویش. دیوانه ای پیش ایشان اوفتاد، در هیچ کس ننگریست مگر در محمدبن زکریا. و نیک در او نگاه کرد و در روی او بخندید. محمدبن زکریا باز خانه آمد و مطبوخ افتیمون بفرمود پختن و خوردن. شاگردان گفتند که: چرا مطبوخ خوردی؟ گفت: از بهر خنده آن دیوانه که تا وی از جمله سودای، جز با من ندید و با من نخندید، چه گفتنه اند: کل طایر بطیر مع شکله »
معادل «دیوانه چو دیوانه ببیند خوشش آید!»
3ـ علاج ترنجیدگی مفاصل .
4ـ بادشکن .
5ـ سازگار با مزاج پیران و نو پیران .
6ـ درمان سرطان .
7ـ مقوی دل، مغز و جگر است و سرور آفرین برای قلب.
8ـ مشابه آن «حاشا» (نوعی آویشن)، «تربد» و «افسنتین» است.
9ـ مصلح این گیاه سکنجبین، کاسنی، کتیرا و بنفشه میباشد.
حکیم عقیلی خراسانی در مخزنالادویه مینویسد:
«يوناني و به معني دواءالجنون است و آن نباتي است بسيار سرخ و فروع او مثل خياطه و با گرههاي بسيار ريزه و گلش سرخ تيره و تخمش از خردل ريزه تر و سرخ مايل به زردي و به اشيایي كه نزديك او باشد ميتند و بيخش شبيه به زردك و نصاري گويند كه در حوالي او چيزي ميرويد و طعمش تلخ و با اندك تندي و گلش نريخته دانه ميبندد و در سوم گرم و در دوم خشك و محلّل و ملطّف و مسهل سودا و بلغم و جهت نفخ و امراض دماغي و كرم معده و سرطان و جنون و ماليخوليا نافع و بالخاصيه جهت امراض سوداوي و تنقيه سودا بيعديل و چون يك هفته هر روز ده درهم آن را با نصف رطل شير تازه خيسانيده و با پانزده مثقال سكنجبين بنوشند جهت دفع خفقان و توحش و ماليخوليا و تشنج مجرّب و چون دو درهم تخم آن را به لته بسته در دو ثلث رطل شراب يك شب خيسانيده روز ديگر افشرده صاف او را با يك اوقيه شربت بنفشه و شربت گل و روغن بادام شيرين بنوشند اسهال مره سودا در نهايت قوت كند بدون مضرّتي و باعث ضعف نميشود.
و مؤلف تذكره ثلثي رطل را ثلثين رطل دانسته و قدح بر مؤلف مالايسع نموده و او را اعتقاد آن است كه يك رطل در سي رطل تا چهل روز بايد خيسانيده و مطبوخ او با مويز جهت ماليخوليایي كه از مداومت شراب به هم رسيده باشد نافع است، خصوصاً كه با بنفشه و اصلالسوس و بادرنجبويه و گل گاوزبان باشد و چون ضعيف التركيب است زياده از يكي دو جوش نبايد داد و مضرّ صفراوي و حارالمزاج و مورث غشي و مصلحش بنفشه و كتيرا و قدر شربتش تا سه مثقال و در مطبوخات تا ده درهم و بدلش لاجورد و حجر ارمني است یا يك وزن و نيم او حاشا و دو دانگ او تربد و تخم او را نبايد كوبيد.»
در کتاب مفرده شناسی از مجموعه آموزشی دکتر حسین روازاده در مورد همه مفرده های گیاهی دارویی مطالبی چامع با ذکر منبع دست اول و تمامی خواص، ویژگی ها و کیفیات توضیحاتی کامل آمده است که توجه شما فرهیخته گرامی را به آن جلب می نماییم. و شما می توانید هر گیاهی را با خواص آن در این کتاب ها بیابید.
