توصیه ها و هشدارهای دکتر مهرداد کریمی متخصص طب سنتی
خانم يا آقاي كريمي در پيامکي از «سلامت» خواسته درباره تداخل مواد غذايي مانند «آبليمو و ماست» و «سير و پياز» مطلبي بنويسيم...
شما مي‌دانيد قديمي‌ها چرا مي‌گفتند نبايد غذاهايي مثل خربزه و عسل يا ماست و ماهي را با هم خورد و آيا مصرف اين مواد واقعا مي‌تواند مشکل‌ساز شود؟ دكتر مهرداد كريمي، متخصص طب سنتي، به اين پرسش‌ها پاسخ داده است.
سلامت: آقاي دکتر! از قديم شنيده‌ايم که مي‌گفتند خربزه و عسل با هم نخور که در دلت سنگ مي‌شود يا ماست و ماهي بخوري پوستت لک مي‌آورد. آيا اين گفته‌ها پايه علمي دارند؟
نه، اين جملات باورهايي كاملا اشتباه هستند. به‌طور کلي، اين موضوع درست است که خوردن هر ماده غذايي كه ديرهضم باشد با هر ماده غذايي كه سريع‌الهضم است يا دو ماده خوراکي طبيعت سرد مي‌تواند در درازمدت (در صورتي كه به‌طور مكرر و عادتي به مصرف برسند) مساله‌ساز شود اما بيان اين مساله که خوردن آنها باعث مي‌شود در دل سنگ شوند يا حتما برص يا لک مي‌آورند، درست نيست.
سلامت: پس يعني قوانين و ممنوعيت‌هايي در طب سنتي در رابطه با مصرف مواد غذايي با هم وجود دارد؟
بله، يكي از اركان اساسي در طب سنتي تغذيه مناسب است و يكي از بخش‌هاي تغذيه مربوط به آداب غذا خوردن و آب نوشيدن مي‌شود. منظور از آداب اين است كه چه غذايي را به چه ميزان و با چه غذاي ديگري مصرف كنيم. در طب سنتي قانون‌هايي وجود دارد كه براساس آن بايد ترتيب وقت غذا مشخص باشد. منظور از ترتيب وقت غذا اين است كه چه غذايي را به دنبال چه غذاي ديگري مي‌توان مصرف كرد تا بدون عارضه باشد. چند نكته اساسي كه بايد بدانيم اين است كه فرد بايد به‌صورت فيزيولوژيك عمل كند يعني تا احساس ضعف و گرسنگي نكرده نبايد غذا تناول كند. اگر تشنه يا گرسنه بود نبايد به يك‌باره ميزان زيادي غذا بخورد يا آب بنوشد. يكي ديگر از قوانين در طب سنتي، مساله مزاج است. هر فردي در هر سني مزاج خاص خود را دارد و فرد هر غذايي كه مي‌خواهد بخورد بايد ملاحظه سنش و فصلي كه در آن هست را بكند. اجتناب از خوردن نان گرم و آشاميدن آب سرد بعد از آن، اجتناب از خوردن غذاهاي سريع‌الهضم بعد از غذاهاي ديرهضم، اجتناب از خوردن همزمان دو غذاي گرم يا سرد يا لزج يا غابض يا نفاخ از جمله اين قوانين است.
سلامت: لطفا مثال‌هاي ملموس‌تري بزنيد تا متوجه اين قوانين شويم.
مثلا خوردن خربزه بعد از گوشت اشتباه است. گوشت غذايي ديرهضم است و نياز دارد تا در دستگاه گوارش كار بيشتري روي آن انجام شود در حالي كه خربزه، غذايي زودهضم است. وقتي اين دو خوراكي همزمان يا پشت سر هم مصرف مي‌شوند، هضم گوشت دچار مشكل مي‌شود. البته خربزه با گوشت فرايندي ايجاد نمي‌كند، بلكه خربزه در دستگاه گوارش سريع‌تر هضم مي‌شود در صورتي كه گوشت هنوز نياز به هضم شدن دارد. اين تداخل بر دستگاه گوارش اثر منفي مي‌گذارد و در صورت تكرار در درازمدت فرد را دچار عارضه مي‌كند. خوردن سركه بعد از برنج، خوردن ميوه به‌خصوص انگور بعد از كله‌پاچه، خوردن شير يا فراورده‌هاي لبني به عنوان دسر بعد از گوشت و تخم‌مرغ، خوردن حليم يا آش بلغور با انار، خوردن عدسي يا ماش با سركه، خوردن خربزه با عسل، كشمش با عسل، انبه با آب طالبي و ... به همين علت اشتباه است. خوردن همزمان حليم و كله‌پاچه نيز چون هر دو ديرهضم هستند يا ماست و آبليمو و ماست و ماهي و حتي ترب چون سرد هستند يا تمبرهندي يا رب‌هاي ترش و آب انار چون هر دو ترش و قابض هستند يا سير و پياز چون نفاخ‌اند يا مصرف همزمان ادويه‌هايي مثل ميخك و زنجبيل در غذا چون هر دو گرمند، توصيه نمي‌شود. به‌طورکلي، بر اساس آموزه‌هاي طب سنتي، استفاده از ادويه‌هاي تركيبي درست نيست. مثلا باقالي سرد را بايد با گلپر يا حليم گندم را با دارچين مصرف كرد و قرار نيست اگر غذايي سرد است با آن چند ادويه يا گياه گرم مصرف شود. مصرف آب گرم با غذاي شور يا مصرف آب سرد با ميوه‌هاي داراي رطوبت بالا مثل نارنگي يا هندوانه به دلايلي که البته توضيح آن پيچيده است نيز توصيه نمي‌شود.
سلامت: تمام افراد در هر سني با هر مزاجي بايد اين قوانين را رعايت کنند؟
بله، البته رعايت اين مسايل با پيش‌فرض سالم بودن فرد است. ممکن است به افراد بيمار يا در شرايط خاص به بعضي افراد به صورت دريافت دارو، مصرف برخي ممنوعيت‌ها، بعد از غذا توصيه شود. مثلا افرادي که گياه‌خوارند چون سبزي‌ها اكثرا سرد و تر هستند و مصرف آنها باعث افزايش رطوبت در بدن مي‌شود به عنوان ادويه برايشان استفاده از آنقوزه توصيه مي‌شود چون گرمي زياد اين ادويه، رطوبت گياهان و آسيب و عوارض مصرف آنها را كمتر مي‌كند.
سلامت: آيا مصرف غذاهاي ممنوع پشت هم يا همزمان در همان لحظه مشکل‌آفرين است يا در اثر تکرار عوارض بروز مي‌کنند؟
در برخي از موارد عوارض را همان لحظه مي‌بينيم مثل خوردن انگور بعد از کله‌پاچه اما به طور کلي، در افراد مستعد، عادت به مصرف اين مواد در درازمدت باعث بروز بيماري مي‌شود. مثلا فردي را در نظر بگيريد كه عادت دارد شام دير مي‌خورد، در وعده شام گوشت مي‌خورد و قبل از خواب هم شير يا ماست مصرف مي‌كند يا مثلا فردي كه عادت دارد همراه برنج، ترشي مي‌خورد، تكرار اين آموزه‌هاي غلط در افراد مستعد از نظر مزاج و در شرايط خاص است که آسيب‌رسان مي‌شود.
سلامت: آيا در اثر مصرف اين ممنوعه‌ها فرد دچار بيماري‌هاي مشخصي مي‌شود؟
خير، گاهي مي‌شنويم كه مصرف ماست و ماهي و ترشي به ويژه در کودکي برص مي‌آورد. اين موضوع اصلا درست نيست. مصرف همزمان چند ماده غذايي سرد، اخلاط سرد و خلط سودا ايجاد مي‌كند. از طرفي، يكي از مكانيسم‌هاي برص در طب سنتي نيز ايجاد آن به واسطه خلط سوداست اما اينگونه نيست كه حتما به دليل مصرف همزمان غذاهاي سرد، فرد برص بگيرد. اين مواد به هر حال دستگاه گوارش را دچار اختلال مي‌كنند و بسياري بيماري‌ها از همين‌جا نشأت مي‌گيرند.
منبع: هفته نامه سلامت شماره 409
https://b2n.ir/011430
