زنیان

زنیان گیاهی است علفی، یکساله و بی­کرک به ارتفاع 30 تا 90 سانتی­متر (کمتر از یک متر) پر شاخ و برگ، که به حالت خودرو در نواحی شرقی هند، ایران و مصر می­روید. بعلاوه و در نواحی مذکور و نقاط مختلف پرورش می­یابد.
برگ­هائی با پهنک منقسم به بریدگی­های نازک و ظریف و گل­ها با گلبرگ­هایی به رنگ سفید و کوچک و همچنین مجتمع به صورت چتر مرکب دارد.
اشعه چتر آن کوتاه دارای طول نسبتاً مساوی و منتهی به براکته­های باریک در محل اتصال به یکدیگر است
.میوه­اش کوچک بیضوی به رنگ قهوه­ای مایل به زرد و دارای بوئی شبیه تیمول و دارای طعمی تند و نافذ که به اندازه و شکل کرفس دارویی بوده ، اما طعم آن متفاوت است و بر روی میوه آن 5 خط طولی نخی شکل (نازک) به رنگ روشن­تر و دو نوع تار نازک تک سلولی مشاهده می­شود به طوری که بعضی از آن­ها کوتاه و مخروطی و برخی دیگر دارای یک قسمت متورم در انتها می­باشند قسمت مورد استفاده این گیاه میوه­ی آن است که زنیان نیز نامیده می­شود.
زنیان میوه نوعی گیاه است که به فارسی «زنیان» و گیاه آن در کتب طب سنتی با نامه­های انیسون بری و کمون حبشی آورده شده.
موارد مصرف و خواص درمانی:
در طب سنتی از بذر و ریشه­ی گیاه زنیان (انیسون بری) استفاده فراوانی می­شود، به عنوان باد شکن (ضد نفخ) تونیک و زیاد کننده­ی تنفس و برای مداوای ترش کردن به کار می­رود.
در طب مدرن افزون بر این خواص به عنوان ضد عفونی کننده قوی، برای تقویت هاضمه و در مصرف خارجی به عنوان درمان رماتیسم به کار می­رود.
زنیان یا تخم گیاه از نظر طبیعت مانند زیره­ها گرم و خشک است لذا زنیان یک گیاه دارویی گرم کننده محسوب می­شود.
بذر زنیان خواص داروئی فراوانی دارد له کرده و کوبیده آن به عنوان داروی استعمال داخلی برای رفع بیماری­های معده و کبد و ناراحتی گلو و سرفه و روماتیسم تجویز می­شود و از آن به عنوان اشتهاآور، کرم‌کش، بادشکن، ملین، ضد تهوع و از بین برنده بوی دهان استفاده می‌کنند.
عصاره­ی بذر زنیان در داروهای ضد سرفه و مشتقات اپوکسی به کار می­رود.
در هند و افغانستان به عنوان طعم دهنده در غذاهای آماده و سر پایی، لوبیا و انواع نان به کار می­رود.
خواص عرق زنیان:
ضد چاقی، تصفیه کننده خون، ضد هیستری و تشنج، افزایش شیر مادران، باد شکن، درمان سوء هاضمه و هضم کننده غذا، رفع ترشی معده، ضد نفخ معده، کاهنده چربی خون، ضد تهوع، خلط­آور، مدر، ضد اسپاسم، ضد عفونت، ضد انگل (ضد کرم)، درمان عوارض بعد از ترک اعتیاد.
حکیم عقیلی خراسانی در مخزن­الادویه آورده است:
«‌اسم فارسي است و زنيان نيز آمده و به عربي كمون ملوكي گويند و نزد بعضي او تخم صعتر جبلي است شبيه به انيسون و از آن كوچكتر و اشقر مايل به زردي و تندبوي و با حرافت و تندي طعم و قوّتش تا چهار سال باقيست.
در اوّل سوم گرم و خشك و مجفّف و مدرّ بول و حيض و عرق و ترياق سموم و محلّل رياح و رافع فواق و رطوبات لزجه و درد سينه و صلابت جگر و سپرز و مغص ريحي و آنچه به سبب دواي سمّي مسهل باشد و منقّي چرك و لزوجات سينه و جهت دفع عادت افيون و مضرّت آن و عسر بول و حصاه و قي و غثيان و بدبويي آروغ و تخمه و فساد اشتها و تبهاي مزمنه خصوصاًَ تب ربع و سردي احشاء و بهق و برص و با عسل جهت احتباس بول مبرودين و كرم معده و حبّ القرع و با سكنجبين جهت محرورين به جهت جميع امراض رحم و كسي كه اطعمه به ذايقة او لذیذ نیاید نافع بوده و ضماد او با سفيدة تخم مرغ جهت ناف برآمده مجرّب است و با عسل جهت درد جميع اعضاء و تحليل ورم آن و از مجرّبات است خصوصاًَ با طين قيموليا و به دستور در رفع خون منجمد تحت جلد بيعديل بوده و با ادوية برص و آثار مقوّي فعل آنها و با روغنها جهت بثور لبنيّه و با نمك و ترمس و زعفران جهت ورم انثيان و نطول آب او جهت رفع درد گزيدن عقرب سريع الأثر و قطور او جهت گراني سامعه و بخور و فرزجه و حقنة او جهت تنقية رحم از رطوبات بدبو نافع است و خوردن و طلا نمودن بر بدن بالخاصيه مورث زردي جلد و شرب سه مثقال او كه در يك رطل شير جوشانيده باشند و به نصف رسيده باشد با يك اوقيه شكر كه بر بالاي لحوم خورده شود باعث فربهي مفرط گردد و ناشتا خوردن آن رافع سنگ گرده و مثانه و از مجربات و مصدّع محرورين و مصلحش گشنيز و مقلّل شير مرضعه و مصلح او ترمس و قدر شربتش تا سه درهم و بدلش در غير تسمين شونيز است و عرق نانخواه جهت فالج و رعشه و امراض عصباني مفيد و عسر نفس را در حال رفع مي­كند و چون با دارچيني و گاوزبان عرق كشيده در تفريح نايب مناب خمر است و روغن او كه به قرع گرفته شود، بهترين ادوية رياح و دردهاي مزمن و اورام بارده است و چون در آب ليمو بقدري كه يك انگشت او را بپوشاند بخيسانند و خشك كنند و هفت بار تكرار نمايند جهت اعادة اشتهاي مأيوسين مجرّب است.»
در کتاب مفرده شناسی از مجموعه آموزشی دکتر حسین روازاده در مورد همه مفرده های گیاهی دارویی مطالبی چامع با ذکر منبع دست اول و تمامی خواص، ویژگی ها و کیفیات توضیحاتی کامل آمده است که توجه شما فرهیخته گرامی را به آن جلب می نماییم. و شما می توانید هر گیاهی را با خواص آن در این کتاب ها بیابید.

مشاهده مقالات بیشتر