آیا تا به حال فکر کرده‌اید که یک دست دادن ساده با همکارتان میتواند چه تاثیری روی خلق‌و خو و سلامت‌تان بگذارد؟ چرا وقتی کسی در حال گریه و عزاداری است آرام پشت او را نوازش میکنیم؟ چرا اغلب وقتی کودک گریان را بغل میکنیم آرام میشود؟ اخرین باری که عزیزی را در آغوش کشیدید کی بود (امیدوارم تولد پارسال او نباشد)؟
در نگاه اول لمس شدن و لمس کردن شاید در بین دغدغه‌های هر روزمان گم شود اما بی‌توجهی به این مسئله از اهمیت آن نمیکاهد.
لمس شدن قسمت عمده‌ای از نحوه‌ی ارتباط برقرار کردن ما با دیگران است. انسان‌ها به نحوی سیم‌کشی شده‌اند که لمس شوند. از تولد تا مرگ نیاز ما به تماس جسمی همچنان باقی می‌ماند. محروميت از لمس وقتي رخ میدهد که کسی توسط اطرافیانش خیلی کم لمس شود یا اصلا لمس نشود.
پوست بزرگ‌ترین اندام بدن ماست که احساس لمس خوشایند یا ناخوشایند را به مغز می‌فرستد. هنگام لمس خوشایند مثل «بغل کردن»، مغز هورمون اكسي توسين آزاد مي‌کند. با این اتفاق احساس خوبی در ما ایجاد میشود، ارتباط اجتماعی و عاطفی‌مان با آن فرد مستحکم میشود همچنین احساس اضطراب و ترس کاهش میابد.
تحقیقی در سال ۲۰۱۴ نشان داد که کمبود لمس، موضوعی جدی است و میتواند اثرات بلند مدتی داشته باشد. در ادامه با جزئیات بیشتر به این موضوع پرداخته‌ام.
منظور از لمس شدن لزوما جنبه شهوانی و جنسی آن نیست؛ هرگونه لمس شدنِ رضایت‌بخشی، میتواند مفید باشد.
در دروان کرونا، خیلی از مردم دیگر قادر نیستند با همکاران‌شان دست دهند یا دوستان‌شان را در آغوش بگیرند. تمام این موارد منتهی به کمبود حس لمس شدن میشوند. کوید-۱۹ حتی منجر به کاهش لمس شدن در بین زوج‌ها هم شده. علاوه بر این، کودکان پرورشگاه‌ها و یا سالمندانی که در خانه‌های سالمندان هستند هم از این گونه ارتباطات محروم‌اند.
سلول‌های مخصوصی در پوست ما وجود دارند که با لمس شدن تحریک شده و در پی آن هورمون اکسی‌توسین (همان هورمون عشق معروف) آزاد میشود. منظور از لمس شدن در اینجا برخورد سخت و پرفشار به گونه‌ای که دردناک باشد نیست.
چنین واکنشی، اولین بار در زمان تولدمان رخ میدهد. وقتی نوزاد به دنیا می‌آید دکتر پیشنهاد میدهد برای رشد سالم‌تر نوزاد، مادر او را در آغوش بگیرد که این تماس فیزیکی را در طول زندگی با افراد گوناگون تجربه خواهیم کرد. حتی در بزرگسالی، لمس شدن به تنظیم خواب، هضم غذا و بهبود سیستم ایمنی بدن کمک میکند.
لمس کردن همچنین برای آرام شدن برخی اعمال بدن مثل ضربان قلب و فشار خون مفید است. زمانی که گیرنده‌های لمس تحریک میشوند، به عصب واگ (این عصب ارتباط بین مغز با سایر بخش‌های بدن را ممکن میکند) سیگنال‌هایی میفرستند که آنها منجر به آهسته‌تر شدن سرعت دستگاه عصبی میشوند.
در اوایل زندگی، «لمس شدن» برای ساخت روابط سالم و ایجاد دلبستگی ضروری است که در پی آن مسیرهایی برای آزادسازی اکسی توسین، سروتونین و دوپامین ایجاد میشوند. طبق تحقیقی لمس شدن احساس درد و طرد اجتماعی را کاهش میدهد.
شاید تصور کنید بچه‌ها به مادرانشان میچسبند و خواستار آغوش آنها هستند چون مادران منبع غذایی کودک محسوب میشوند. جوجه ادرک‌ها از همان بدو تولد خودشان غذا میخورند با این حال باز هم به دنبال مادر میروند و بخشی زیادی از روز را در کنار او میگذرانند. در دلبستگی مادر و کودک نیازهای دیگری، غیر از نیاز به تغذیه، وجود دارند.
در اینجا قصد دارم آزمایش جالبی که روی یک بچه میمون انجام شده برای‌تان شرح دهم. نوزاد میمون را بلافاصله بعد از تولد در برابر دو مادر مصنوعی قرار دادند. یکی از مادرها از تور فلزی ساخته شده بود و سرش از چوب. مادر دیگر، از یک لایه پلاستیکی پوشانده شده بود و روی آن نیز یک لایه پارچه حوله‌ای وجود داشت.
اینکار باعث میشد مادر دوم بغل کردنی و چسبیدن به آن آسان باشد. هر دوی این مادران میتوانستند شیر بدهند اما تنها به سینه مادر فلزی شیشه شیر به طور مداوم وصل بود. محققان میخواستند بدانند که نوزاد به مادری که همیشه به او غذا میدهد میچسبد یا خیر.
نتیجه کاملا روشن بود. بچه میمون همیشه به مادر حوله‌ای میچسبد و برایش فرقی نداشت که کی به او غذا میدهند. مادر حوله‌ای کاملا بدنی گرم و نرم داشت به طوری که منبع امنی برای کودک محسوب میشد. بدیهی است که تماس جسمی با مادر حوله‌ای راحت‌تر بود، بنابراین بغل کردنی بودن یکی از ویژگی‌های مهم مراقبت کردن از نوزادان است.
وقتی از لحاظ جسمانی به اندازه کافی لمس نشویم ، ممکن است استرس، اضطراب و یا افسردگی را در پی داشته باشد. بدن در پاسخ به استرس، هورمونی آزاد میکند به نام کورتیزول که میتواند منجر به افزایش موارد زیر شود:
علاوه بر افزایش مواردی که گفته شد، کورتیزول اثرات بدی روی سیستم ایمنی و گوارشی می‌گذارد. کاهش کیفیت خواب و بالا رفتن ریسک ابتلا به عفونت‌های مختلف، از دیگر عواقب بالا رفتن کورتیزول است. همچنین بیماری‌های زیر می‌توانند بدتر شوند:
محرومیت از لمس به طور طولانی مدت حتی احتمال دارد ماشه چِکانی برای اختلال استرس پس از آسیب (PTSD) باشد.
اینکه چقدر از احساس لمس به عنوان پلی ارتباطی با دیگران استفاده میکنیم میتواند کاملا تحت تاثیر فرهنگ باشد. در برخی از فرهنگ‌ها افراد تمایل زیادی به لمس شدن ندارند (شاید پوست‌شان خار دارد و میترسند این خارها را در تن هم فرو کنند). تحقیقی در سال ۲۰۱۵ میزان تمایل مردم چند کشور را نسبت به لمس شدن بررسی کرد. فنلاند و فرانسه بیشترین تمایل و انگلستان کمترین را داشت.
بعضی از مردم لمس شدن را به طور تنگاتنگی مرتبط با «اعتماد» می‌دانند. اگر به کسی اعتماد نداشته باشند به احتمال قوی تمایلی ندارند که توسط آنها لمس شوند. اما بدین معنا نیست که نمی‌توانند از مزایای متعدد بغل شدن و دست دادن بی‌بهره بمانند.
به عنوان مثال، افرادی که تمایل جنسی ندارند (A Sexual) و یا دارای یکی از اختلالات طیف اتیسم و یا ADHD هستند، گزارش میدهند از لمس شدن خوششان نمی‌آید.
اینکه دوست داریم توسط دیگران لمس شویم یا نه، به تجربیات دوران کودکی‌مان هم برمیگردد. طبق تحقیقی در سال ۲۰۱۲ کسانی که والدین‌شان اکثرا آنها را در آغوش می‌گرفتند، بیشتر احتمال داشت در بزرگسالی هم دیگران را بیشتر بغل کنند.
بهای محرومیت از لمس به خصوص برای کودکان، بسیار سنگین است و میتواند منجر به نقصان در رشد سیستم اکسی‌توسین بدن، احساس صمیمیت و مهارت‌های اجتماعی‌شان شود.
یکی از مهم‌ترین نیازهای کودکان شیرخوارگاه‌ها و پرورشگاه‌ها، نیاز غذایی است که برای رشد سالم‌شان ضروری میباشد. اما لمس شدن و در آغوش کسی بودن کجای این اولویت بندی قرار میگیرد؟!!! اگر بگویم هیچ‌کجا اغراق نکرده‌ام. این کودکان برای رشد سالم علاوه بر غذا به گرمای محبت‌آمیز لمس شدن هم نیاز دارند. متاسفانه به علت کمبود نیروی انسانی ماهر، کودکان زیادی با محرومیت از لمس شدن صدمات جبران ناپذیری میخورند.
همان طور که در ابتدا اشاره شد، به دلیل رعایت فاصله اجتماعی در دوران کرونا، لمس شدن تا حد زیادی کمتر شده. مراکز پزشکی مانند گروه روان‌پزشکی و علوم رفتاری دانشگاه کالیفرنیا در سانفرانسیسکو و مرکز پزشکی تکزاس هشدار داده‌اند که محرومیت از لمس مسئله‌ای واقعی است که باید جدی گرفته شود.
اگر همراه با افراد دیگر در یک خانه زندگی میکنید، احتمالا کسانی خواهند بود که بتوانید با خیالت راحت لمس کنید. همچنین میتوانید از موارد زیر استفاده کنید:
شاید از خود بپرسید پس آنهایی که تنها زندگی می‌کنند چه؟ یا اعضای خانواده‌تان به واسطه شغلی که دارند در معرض این ویروس‌اند و ایمن نمی‌باشند؟ و نمی‌ارزد به خاطر یک بغل به کرونا مبتلا شوید، پس این افراد چه میشوند؟
در این شرایط و خیلی از موقعیت‌های مشابه، ممکن است فرصت لمس کردن را نداشته باشید. همچنان راه‌هایی برای برطرف کردن محرومیت از لمس شدن آن هم بدون ارتباط جسمی وجود دارد که عبارتند از:
اگر فکر میکنید کم لمس میشوید، مجبور نیستید با همین روش به زندگی‌تان ادامه دهید. راه‌های زیادی برای برطرف کردن این نیاز هم برای خودتان و هم برای اطرافیان‌تان وجود دارد فقط کافی است نیازتان را بیان کنید. شاید بهتر است کمی از حیوانات خانگی یاد بگیریم، آنها با زبان بی‌زبانی علاقه‌شان به لمس شدن را نشان میدهند پس ابراز این نیاز برای موجودات ناطقی مثل ما نباید چندان هم سخت باشد.
این مطلب ترجمه‌ای بود از دو سایت زیر و / کتاب روانشناسی هیلگارد.
