احتمالا کودک شما هم گاهی بازیگوشی‌هایی دارد که شما و بقیه را عاصی میکند. مطمئنا برخی از شیطنت‌ها، اقتضای سن کودکان است و دادن آزادی کافی به آنها برای بازی و سرگرمی به رشدشان کمک میکند. اما بین بازی‌های شیطنت آمیز و اختلال نافرمانی مقابلهای مرزی وجود دارد که تشخیص آن میتواند سخت باشد.
آیا کودک‌تان مدام با اطرافیان‌اش داد و بیداد میکند؟ حرف‌تان برایش خریدار ندارد؟! شما را ذله کرده؟ از دیوار راست بالا میرود؟ حتی شاید دست به خشونت زده باشد. اگر پاسخ‌تان به این سوالات بله است پس به شما پیشنهاد میکنم این مطلب را تا انتها بخوانید.
حتی خوش رفتارترین کودکان هم می‌توانند در مقطعی از زمان رفتارهای پرخاشگرانه نشان دهند که کنار آمدن با آنها را سخت میکند. اما اگر کودک یا نوجوان شما مدام پرخاشگری دارد، عصبی و تحریک پذیر است، با دیگران دعوا میکند، و رفتارهای انتقام‌جویانه دارد، ممکن است به اختلال نافرمانی مقابلهای (ODD) مبتلا باشد.
توجه کنید که تشخیص نافرمانی مقابلهای در کودکان زمانی داده میشود که:
اختلال نافرمانی مقابلهای جز اختلالات برونی‌سازی محسوب میشود. اختلالات برونی‌سازی شامل اختلالاتی‌اند که برای دیگران کاملا قابل مشاهده هستند و به بیرون از کودک هدایت میشن و تمرکز دارند مثل اختلالات بیش فعالی و سلوک. در مقابل اختلالات درونی سازی آن دسته هستند که بر درون کودک متمرکزاند مانند افسردگی و اضطراب.
به عنوان والد، شما نباید به تنهایی سعی در کنترل کودک مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهای کنید و بهتر است از متخصصین سلامت روان و روان‌شناسان کودک کمک بگیرید. در ادامه به نشانه‌های این اختلال و راهکارهای درمانی پراخته‌ام.
نوجوانان و کودکان لجباز بیشتر وقت‌ها درخواست‌ها و دستورات بزرگ‌ترها را گوش نمی‌دهند و به شیوه‌های گوناگون مخالفت و مقابله جویی‌شان را نشان می‌دهند. البته باید بگویم همه این رفتارها لزوما نشان دهنده مشکلات بالینی نیستند. در واقع شاید چنین رفتارهایی در کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان، ابرازِ مناسب خودمختاری باشد که اینگونه ابرازها به رشد سالم آنها کمک میکنند.
نشانه‌های اختلال نافرمانی مقابلهای در DSM به سه دسته تقسیم می‌شوند که کودک باید حداقل چهار مورد از موارد زیر را مکرراً (بیش از آنچه برای سن، جنسیت، و فرهنگ کودک هنجار تلقی میشود) نشان دهد:
نشانهها باید حداقل به مدت ۶ ماه وجود داشته باشند و فراوانی نشانه‌های خلقی یا رفتاری لازم برای تشخیص متناسب با سطح رشدی کودک فرق میکند. برای کودکان کوچک‌تر از ۵ سال این نشانهها باید در بیشتر اوقات روز وجود داشته باشند، در حالی که برای بچه‌های ۵ ساله یا بزرگ‌تر نشانهها باید حداقل یکبار در هفته روی دهند.
شیوع اختلال نافرمانی مقابله ای به طور میانگین ۳.۳ درصد است. آمار این اختلال ممکن است بر مبنای سن و جنسیت کودک تفاوت پیدا کند. به نظر می‌رسد این اختلال در پسران رایج‌تر از دختران است.
متخصصین سلامت روانی که تجربه درمان اختلال نافرمانی مقابلهای دارند می‌توانند در گسترش و یادگیری مهارت‌های فرزندپروری که با ثبات‌تر هستند به شما کمک کنند.
در برخی موارد، فرزندتان ممکن است در این آموزش‌ها همراه‌تان باشد، بدین شکل تمام اعضای خانواده برنامه مشترکی برای حل مشکلات خواهند داشت. سهیم کردن سایر مراجع قدرت مانند معلمین هم میتواند بخش موثری در فرآیند درمان باشد.
درمان و مشاوره فردی برای کودک‌تان ممکن است به یادگیری او در کنترل خشم و ابراز احساسات‌اش به روشی سالم‌تر کمک کند. با این حال، خانواده درمانی میتواند سطح ارتباط اعضای خانواده را ارتقاء دهد و به آنها یاری رساند تا چگونگی با هم بودن را بیاموزند.
منابع:
کتاب روان‌شناسی مرضی کودک و نوجوان/ نویسندگان: ریتا ویکس، آلن س.ایزرئل/ مترجمان: حسن فرهی، دکتر فاطمه قدیری/ نشر ارجمند
مقاله دیگر من با عنوان: چرا کودکان دست به دزدی میزنند؟
