ما هر روز با تصمیمات مختلفی در زندگی مواجه می شویم که لازم است براساس قوانین ذهنی مان و ادراکات مان از شرایط استدلال کرده و به نتیجه ای به رسیم. استدلال روش های مختلفی دارد اما دو دسته کلی آن ۱- استدلال استقرایی ۲- استدلال قیاسی است. شاید این مفاهیم این روزها برای ما کاربردی به نظر نرسد اما توجه داشته باشید که ما هر روزه در حال تصمیم گیری و قضاوت هستیم و متاسفانه به علت نا آشنایی با اصول استدلال یا دلایل دیگر دچار خطا در استدلال می شویم. استدلال های اشتباه ما را به نتایج اشتباه و نتایج اشتباه ما را به تصمیمات نادرست هدایت می کنند. نتایج پزشکی که هر چند وقت نقض می شوند. غذایی که روزی توصیه می شود روزی دیگر منع می شود. از این نمونه ها در حوزه علوم فراوان است.
استدلال استقرایی
یکی از رایج ترین استدلال های که این روزها در رشته های دانشگاهی ما نیز مرسوم شده است روش های آماری مبتنی بر پرسش نامه هاست. روش هایی آماری در زیر مجموعه استدلال های استقرایی قرار می گیرد. به طور ساده استدلال استقرایی تلاش می کند با مطالعه نمونه هایی از یک جمعیت الگویی یا قانونی را استخراج کند و ان را به کل جمعیت تعمیم دهد. مشکل دقیقا در نقطه ای که تعمیم شکل می گیرد به وجود می آید. زمانی که مشت ما نمونه ای از خروار نیست. در علم فلسفه و ریاضیات اصولا اسقرا را به عنوان روشی مطمئن برای استدلال نمی دانند. در این علوم حتی اگر قانونی برای ۹۹ درصد یک جمعیت صدق کند تا زمانی که یک درصد باقیمانده نیز مطالعه نشوند قانون استخراج شده برای ۹۹ درصد پذیرفتنی نیست.
اما متاسفانه این نوع استدلال بدون رعایت کوچکترین اصول آن در زندگی فردی و علمی ما رایج شده است. بسیاری از پیش قضاوت ها و تصورات ما در مورد افراد، موضوعات و پدیده ها برگرفته از این روش استدلال است. بسیاری از جملات منتسب به یک قومیت، یک شهر و غیره متاثر از این نوع استدلال است.
استدلال قیاسی
اصولی ترین روش استدلال در حوزه ریاضیات استدلال قیاسی است. در این روش استدلال اجزای زیر را داریم
۱- مجموعه ای از اصول و قضایا که صحت آن ها اثبات شده است.
۲- مجموعه از گزاره ها تایید شده.
۳- حکمی که صحت ان را باید اثبات کرد.
۳- الگوریتم استدلال که با داشتن سه مجموعه بالا در مورد درستی یا نادرستی حکم نظر می دهد.
این روش استدلال در عالم مفاهیم و ریاضیات روش استدلال مناسبی است اما استفاده از ان در زندگی واقعی با مشکلاتی همراه است زیرا
۱- در زندگی واقعی و علومی که به مطالعه زندگی واقعی می پردازند به دشواری می توان اصول و قضایای محکمی یافت که همواره درست باشد.
۲- با توجه به محدودیت های ادراکی مان معمولا دست یابی به گزاره های درست سخت است.
۳- ما انسان هستیم و برخلاف شهرتمان هرگز موجود منطقی نیستیم. حب و بغض ها و احساسات مان به شدت بر روند استدلال ما اثر می گذارد و می تواند ناخواسته موجب حذف گزاره ها و اصول به منظور رسیدن به خواسته های مان شود.
