آنتی‌بیوتیک‌ها که عفونت‌های باکتریایی را درمان می‌کنند، داروهای اساسی و نجات‌دهنده زندگی هستند. اما دقیقا مانند تمام داروهای دیگر عوارض جانبی را به همراه دارند.
وقتی صحبت از یک آنتی‌بیوتیک قوی می‌شود، آمینوگلیکوزیدها مطرح می‌شوند که عوارض جانبی بالقوه شامل کم‌شنوایی، وزوز گوش و عدم تعادل به همراه دارند.
آمینوگلیکوزیدها کدامند؟
آمینوگلیکوزیدها آنتی‌بیوتیک‌هایی هستند که توانایی باکتری را در ایجاد پروتئین کاهش می‌دهند. این امر باعث ضعیف شدن میکروب و متوقف شدن گسترش عفونت می‌شود. آمینوگلیکوزیدها داروهای قدرتمندی هستند و به طور معمول در موارد مراقبت‌های ویژه برای درمان مننژیت، سپسیس، عفونت‌های جدی تنفسی و سایر عفونت‌های تهدید کننده زندگی استفاده می‌شود.
آمینوگلیکوزیدهاتقریبا 60 سال پیش ساخته شده‌اند، هرچند تا بحال موارد جایگزین این دارو ساخته شده است اما به دلیل ارزان بودن و پایدار بودن آن‌ها، هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کدام آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باعث کم‌شنوایی شوند؟
برخی از آمینوگلیکوزیدهای رایج که توانایی آسیب رساندن به سیستم شنوایی را دارند عبارتند از:
- استرپتومایسین
- نئومایسین
- وانکومایسین
- آمیکاسین ( آمیکین)
- جنتامایسین ( گارامایسین)
- کانامایسین ( کانترکس)
- پارومومایسین ( هوماتین)
- توبرامایسین ( توبی)
متاسفانه، آمینوگلیکوزیدها با داشتن قدرت فوق‌العاده یک نقطه ضعف دارند: این داروها می‌توانند به سلول‌ها حسی گوش داخلی که صدا و حرکت را تشخیص می‌دهند آسیب برسانند. این ویژگی که به عنوان اتوتوکسیتی شناخته می‌شود، می‌تواند منجر به کم‌شنوایی حسی- عصبی دائمی، سرگیجه و وزوز گوش شود.
به دلیل عوارض جانبی خطرناک، که نه تنها شامل کم‌شنوایی بلکه آسیب به کلیه‌ها نیز می‌شود، استفاده از آمینوگلیکوزیدها معمولا به درمان عفونت‌های تهدیدکننده زندگی محدود می‌شوند. این داروها بیشتر با تزریق وریدی تجویز می‌شوند، اما به شکل قرص یا فرمول‌های دیگر نیز یافت می‌شوند.
اثرات اتوتوکسیک ناشی از آمینوگلیکوزیدها در گوش داخلی می‌تواند به انواع زیر تقسیم شود:
وستیبولوتوکسیک یا آسیب رساندن به سیستم دهلیزی گوش، ایجاد سرگیجه و علائم مشابه کوکلوتوکسیک یا َآسیب رساندن به سلول‌های گوش که صدا را تشخیص می‌دهند.
در برخی موارد، یک دارو ممکن است هر دو مورد وستیبولوتوکسیک و کوکلوتوکسیک را داشته باشد.
از 20 تا 60 درصد از بزرگسالانی که آمینوگلیکوزید مصرف می‌کنند، درجات متفاوتی از کم‌شنوایی از خفیف تا عمیق را تجربه می‌کنند. این امر معمولا باعث کم‌شنوایی با فرکانس بالا می‌شود. در دوزهای بالاتر و در مدت زمان طولانی‌تر، ممکن است دامنه‌های شنوایی دیگر مانند فرکانس‌های پایین را تحت تاثیر قرار دهد و در نهایت منجر به ناشنوایی کامل شود.
تحقیقات نشان می‌دهد برخی از افراد از نظر ژنتیکی در معرض اثرات مخرب آمینوگلیکوزیدها هستند.
کم‌شنوایی، عارضه جانبی نامطلوب اما اجتناب‌ناپذیر
مشکلات کاهش شنوایی و عدم تعادل، عوارض جانبی احتمالی اجنتاب‌ناپذیری در مصرف این آنتی‌بیوتیک‌های نجات دهنده محسوب می‌شوند.
بر اساس مطالعات انجام شده و بررسی تاثیر آمینوگلیکوزیدها بر روی موش‌ها، نشان داده شد که موش‌های مبتلا به عفونت‌های شدید در معرض خطر کم‌شنوایی ناشی از مصرف این دارو بیشتر از موش‌های سالم هستند. این بدان معناست که التهاب ناشی از عفونت ممکن است میزان جذب را افزایش داده و منجر به سمی شدن دارو در گوش شود.
اغلب، نوزادانی که در بخش مراقبت‌های ویژه (NICU) هستند آمینوگلیکوزید دریافت می‌کنند.
از نگرانی‌های خاص عوارض این دارو، نوزادانی هستند که در بخش (NICU) هستند و باید از این دارو استفاده کنند. یعنی هر ساله حدود 480000 نوزاد در معرض خطر هستند. میزان کاهش شنوایی در نوزادانی که در بخش (NICU) بوده‌اند به طور قابل توجهی بالاتر از کل نوزادانی است که در بخش‌های معمولی بوده‌اند. در مقایسه، میزان کاهش شنوایی در نوزادانی که علت آن مادرزادی بوده فقط 0.1 تا 0.3 درصد است.
اگر مشکوک به کم‌شنوایی ناشی از مصرف آمینوگلیکوزید هستید چه کاری باید انجام بدهید؟
اگر اخیرا آمینوگلیکوزید یا داروی اتوتوکسیک دیگری مصرف کرده‌اید و نگران کاهش شنواییتان هستید، منتظر ارزیابی نمانید. با این کار نه تنها کم کم سخن اطرافیانتان را نمی‌شنوید، بلکه کم‌شنوایی درمان نشده با خطر بیشتری از خطرات جسمی و روانی مانند افسردگی و زمین خوردن همراه است. حتما به یک متخصص شنوایی مراجعه نمایید.
