نام بیماری ایدز را احتمالاً زیاد شنیده‌ایم، اما ممکن است از جزئیات آن، آن‌قدر که باید، مطلع نباشیم. شاید گمان کرده‌ایم از آن مواردی است که زیاد بهمان مربوط نمی‌شود و هر جا اسمش را دیده‌ایم اسکرول کرده‌ایم. برخلاف این تصور رایج، کسب آگاهی درباره این بیماری برای همگان بسیار ضروری است. چراکه پیشگیری، تشخیص و مواجهه آگاهانه با آن برای خود و اطرافیان، جلوگیری از خطرهایی است که شاید جبران‌ناپذیر باشند.
(ویروس نقص ایمنی انسانی) HIV و ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) دو مفهوم مرتبط اما متفاوت هستند. HIV یک ویروس است که به دستگاه ایمنی بدن حمله می‌کند و در صورت عدم درمان می‌تواند به‌تدریج دستگاه ایمنی را تضعیف کند. ایدز مرحله پیشرفتهٔ عفونت HIV است و زمانی رخ می‌دهد که ویروس به‌اندازه‌ای دستگاه ایمنی را ضعیف کرده باشد که بدن قادر به مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌های معمولی نباشد. اساساً، همه افراد مبتلا به ایدز HIV مثبت هستند، اما همه افرادی که HIV دارند، به‌ویژه با پیشرفت‌های اخیر در درمان‌های دارویی، به ایدز مبتلا نیستند.
پیشگیری از ایدز، یکی از مهم‌ترین مباحث سلامت جهانی است که با تلفیق آگاهی و اقدام عملی محقق می‌گردد. این بیماری عمدتاً از طریق رابطه جنسی محافظت نشده، استفاده مشترک از سرنگ‌های آلوده در مصرف مواد مخدر، و انتقال از مادر به نوزاد هنگام بارداری یا شیردهی منتقل می‌شود. برای جلوگیری از انتقال HIV، مراقبت در روابط جنسی، خودداری از استفاده مشترک سرنگ و رعایت اصول بهداشتی در تزریقات، و آزمایش و درمان HIV در زنان باردار ضروری است. همچنین، آگاهی‌بخشی و شکستن تابوهای مربوط به ایدز نقش مهمی در پیشگیری دارد. به یاد داشته باشیم، مراقبت و پیشگیری همیشه بهتر از درمان است.
دانستن نشانه‌های ایدز می‌تواند کلیدی باشد برای تشخیص به‌موقع و مدیریت بهتر آن. این نشانه‌ها گاهی اوقات می‌توانند گمراه‌کننده باشند، چرا که بسیاری از آن‌ها شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفلوانزا هستند. به‌عنوان‌مثال، تب، خستگی شدید، گلودرد، و بزرگ‌شدن غدد لنفاوی می‌توانند جزو اولین نشانه‌های ایدز باشند. اما نکته مهم این است که این علائم تنها بخشی از داستان هستند. افراد مبتلا به ایدز ممکن است دچار کاهش وزن ناگهانی، تعریق شبانه، تب‌های مکرر و طولانی، اسهال مداوم، زخم‌های دهانی یا تناسلی، و کبودی‌ها یا خون‌ریزی‌های غیرعادی نیز بشوند. این علائم که معمولاً در مراحل پیشرفته‌تر بیماری ظاهر می‌شوند، نشان‌دهنده آسیب‌رسیده به دستگاه ایمنی بدن هستند.
البته تشخیص ایدز تنها با مشاهده علائم ممکن نیست و نیاز به آزمایش‌های پزشکی دارد. اما شناخت این نشانه‌ها می‌تواند به افراد کمک کند تا در صورت مشاهده آن‌ها، سریع‌تر درمان را آغاز و پیگیری نمایند.
با وجود این که گفته می‌شود درمانی قطعی برای ایدز وجود ندارد، اکنون به لطف پیشرفت‌های علمی مدیریت و مهار آن بسیار ساده‌تر شده است. داروهای ضد رتروویروس (ART) که به مهار ویروس اچ‌آی‌وی کمک می‌کنند، نقش کلیدی در کنترل این بیماری دارند. بااین‌حال، درمان ایدز همچنان چالش‌برانگیز است، زیرا نیازمند پایبندی مستمر به دوره‌های درمانی طولانی‌مدت است. این درمان‌ها که شامل ترکیبات دارویی مختلفی هستند، علاوه بر کنترل علائم، به کاهش خطر انتقال ویروس به دیگران نیز کمک می‌کنند. باتوجه‌به این پیشرفت‌ها، آینده درمان ایدز امیدبخش‌تر از هر زمان دیگری به نظر می‌رسد، هرچند که هنوز هم جستجو برای یافتن درمان قطعی و واکسنی مؤثر ادامه دارد.
بر اساس آمار دفتر برنامه مشترک ملل متحد در برابر ایدز، حدود ۴۶۰۰۰ مبتلا به ویروس HIV در ایران زندگی می‌کنند که ۴۵۰۰۰ نفر از آنان بالای ۱۵ سال سن دارند. از این تعداد یک‌سوم را زنان و دو سوم را مردان مبتلا تشکیل می‌دهند. متأسفانه در این سال ۲۳۰۰ نفر از مبتلایان ایدز جان خود را به‌این‌علت ازدست‌داده‌اند. همان گونه که قابل‌انتظار است، سهم عمده مبتلایان را به ترتیب معتادان تزریقی و افرادی که روابط متعدد محافظت نشده برقرار می‌کنند تشکیل می‌دهند. نکته جالب‌توجه در این آمار این است که تنها نیمی از مبتلایان به این بیماری از بیماری خود مطلع هستند و حدود ۱۷۰۰۰ نفر از آنان به این جهت دارو دریافت می‌کنند. ایران باتوجه‌به نرخ کمتر از ۰.۱ درصدی ابتلا به ایدز، رتبه بسیار خوبی از این نظر میان کشورهای دنیا دارد؛ اما با این وجود این آمار با گذشت سال‌ها در حال افزایش است و همچنان باید در جهت کاهش شیوع و جلوگیری از انتقال آن تلاش کرد.
روز اول دسامبر (۱ آذر) هر سال به نام روز جهانی ایدز نام‌گذاری شده تا به این بهانه یادآور شویم که ایدز از بین نرفته و ممکن است در کمین هر یک از جوامع باشد. سازمان جهانی بهداشت برای روز جهانی ایدز امسال شعار «Let communities lead!» را برگزیده است تا بر نقش جوامع و تصمیمات عمومی جامعه در پیشگیری از گسترش ایدز و کاهش پیامدهای آن تأکید کند. وظیفه ما کسب آگاهی هرچه بیشتر در این باره و حفاظت خود و عزیزانمان در برابر این بیماری است.
