انواع هوش مصنوعی و تفاوت آن‌ها با هوش انسان

بدون شک هوش مصنوعی یکی از پیچیده‌ترین و خارق‌العاده‌ترین ابداعات بشر تاکنون بوده است. به همین دلیل، می‌توان این واقعیت را بیان کرد که هنوز بسیاری از بخش‌های این دانش ناشناخته باقی مانده و هر برنامه‌ی مبتنی بر هوش مصنوعی که امروز با آن مواجه می‌شویم، تنها یک قسمت بسیار کوچک از این دانش وسیع به شمار می‌رود.

با این وجود، پیشرفت‌های صورت‌گرفته در سال‌های اخیر، از جمله معرفی الگوریتم‌های یادگیری ماشین و پس از آن یادگیری عمیق، منجر به ایجاد این تصور شده است که هوش مصنوعی به سرعت در حال نزدیک شدن به هوش انسان‌هاست و در سال‌های آینده می‌تواند حتی فراتر از هوش انسان قدم بردارد.

در این مقاله قصد داریم به بررسی انواع هوش مصنوعی بپردازیم و بیان کنیم که دستاوردهایی که تا به امروز در حوزه‌ی هوش مصنوعی کسب شده است، مربوط به کدام نوع از هوش مصنوعی است. علاوه بر این، به مقایسه هوش مصنوعی و هوش انسان می‌پردازیم و توضیح می‌دهیم که آیا دستیابی به هوشی در سطح انسان امکان‌پذیر است یا خیر.

انواع هوش مصنوعی

وقتی مردم در مورد هوش مصنوعی صحبت می‌کنند، بیشتر افراد متوجه نمی‌شوند که انواع مختلفی از هوش مصنوعی وجود دارد. هوش مصنوعی ضعیف یا محدود تنها هوش مصنوعی است که امروزه وجود دارد. هوش مصنوعی قوی یا عمومی زمانی به دست می‌آید که ماشین‌ها توانایی‌هایی شناختی انسان‌ها را بدون دخالت انسانی داشته باشند.

در ادامه به بررسی انواع هوش مصنوعی که در لیست زیر آمده می‌پردازیم و برای هر کدام مثال‌هایی را بیان خواهیم کرد.

1. هوش مصنوعی محدود (Narrow AI)
2. هوش مصنوعی عمومی (General AI)
3. فراهوش (Super AI)

هوش مصنوعی محدود (Narrow AI)

هوش مصنوعی محدود که به آن هوش مصنوعی ضعیف (Weak AI) نیز گفته می‌شود، نوعی هوش مصنوعی است که بر روی یک وظیفه‌ی خاص متمرکز است. هوش مصنوعی ضعیف فاقد آگاهی انسانی است؛ ولی ممکن است در بعضی از موارد بتواند آن را شبیه‌سازی کند.

الگوریتم‌های هوش مصنوعی ضعیف از طریق مدل‌سازی هوش انسان ساخته می‌شوند و به جای داشتن توانایی‌های شناختی کامل، مانند مغز انسان، قادرند وظایف خاصی را انجام دهند. این الگوریتم‌ها به کمک مجموعه‌ای از داده‌ها، آموزش داده می‌شوند و پس از آن می‌توانند داده‌های جدید را بر اساس آن‌چه که آموزش دیده‌اند، طبقه‌بندی کنند.

هیچ راهی وجود ندارد که این سیستم‌ها از مسیری که برای آن‌ها برنامه‌ریزی شده است منحرف شوند. برای مثال، ماشین‌هایی که برای چیدن اقلام در انبار ایجاد می‌شوند، نمی‌توانند بدون دخالت انسان در یک رستوران کار کنند و سفارش مشتریان را تحویل دهند. در نتیجه هوش مصنوعی محدود رفتار هوشمند را برای کارهای خاصی مدل می‌کند.

تقریبا همه‌ی کاربردهای هوش مصنوعی که روزانه با آن مواجه می‌شویم، در این گروه قرار دارند. در ادامه به بیان چند مثال از هوش مصنوعی محدود می‌پردازیم.

دستیارهای صوتی دیجیتال (سیری، الکسا)

دستیارهای صوتی دیجیتال مانند سیری و الکسا به عنوان بهترین نمونه‌های هوش مصنوعی ضعیف به شمار می‌روند که ما هر روز به آن‌ها اعتماد می‌کنیم. برای افزایش کارایی سیستم، هوش مصنوعی، داده‌های ورودی را طبقه‌بندی می‌کند و سپس به سوالات با سرعتی باورنکردنی پاسخ می‌دهد.

سیستم‌های پیشنهاد دهنده

نتفلیکس، آمازون و سایر وب‌سایت‌های خرده‌فروشی از الگوریتم‌های پیشنهاد دهنده برای پیشنهاد محصولات به کاربرانشان استفاده می‌کنند. این الگوریتم‌ها تاثیر بسیار زیادی بر روی افزایش فروش محصولات داشته‌اند.

موتورهای جستجو

گوگل و سایر موتورهای جستجو نیز نمونه‌هایی از کاربرد هوش مصنوعی ضعیف هستند. وقتی سوال خود را تایپ می‌کنید، الگوریتم شروع به جستجوی سوال در پایگاه داده وسیع خود می‌کند و با طبقه‌بندی آن، پاسخ سوال را پیدا می‌کند.

چت‌بات‌ها

اگر تا به حال در قسمت چت با بخش پشتیبانی یک سازمان صحبت کرده‌اید، احتمالا مخاطب شما هوش مصنوعی بوده. بیشتر اوقات، قسمت پشتیبانی سایت‌ها یک چت بات منطبق بر هوش مصنوعی است که وظیفه پاسخگویی به سوالات رایج مشتریان را دارند. از این طریق نیروهای انسانی که قبلا این کار را انجام می‌دادند برای انجام کارهای مهم‌تر آزاد می‌شوند.

وسایل نقلیه‌ی خودران

هوش مصنوعی که به وسایل نقلیه اجازه می‌دهد بدون راننده حرکت کنند، نمونه‌ای از هوش مصنوعی ضعیف است؛ اما این سیستم‌ها با یک چالش جدی مواجهند. از آن‌جایی که این نوع هوش مصنوعی مانند مغز انسان توانایی شناختی کاملی ندارد، برنامه‌ریزی و آموزش الگوریتم‌ها در مورد خطرات احتمالی و موقعیت‌هایی که وسیله‌ی نقلیه ممکن است با آن روبرو شود، دشوار است.

تشخیص تصویر و گفتار

هوش مصنوعی محدود می‌تواند در زمینه‌های مراقبت‌های بهداشتی کمک جدی‌ای به پزشکان کند. هوش مصنوعی ضعیف به رادیولوژیست‌ها کمک می‌کند تا بتوانند بیماری را از روی اسکن‌های گرفته شده از بیمار تشخیص دهند. علاوه بر این هوش مصنوعی ضعیف در سایر صنایع که نیاز به تشخیص تصاویر از طریق فناوری بینایی ماشین وجود دارد، کمک شایانی می‌کند.

کاربرد دیگر هوش مصنوعی محدود در تشخیص گفتار است. پردازش زبان طبیعی (NLP) یکی از شاخه‌های هوش مصنوعی است که در زمینه‌های مختلف استفاده می‌شود. خدمات ترجمه مانند گوگل ترنسلیت نمونه‌ای از این کاربرد است.

پیش‌بینی و تجزیه و تحلیل داده‌ها

هوش مصنوعی محدود در تجزیه و تحلیل و پیش‌بینی استفاده می‌شود. الگوریتم‌های یادگیری ماشینی برای بررسی داده‌های تاریخی استفاده می‌شوند تا یک پیش‌بینی از یک نتیجه‌ی احتمالی در آینده تولید کنند. این کاربرد هوش مصنوعی ضعیف می‌تواند در بازارهای مالی و هر کسب و کاری که با داده سرکار دارد استفاده شود.

ربات‌ها

در حال حاضر، ربات‌ها دارای یک ذهن مجزا از ذهن انسا‌ها نیستند. پهپادها و ربات‌های ساخته شده با هوش مصنوعی محدود، در عمل قادرند مجموعه‌ی محدودی از اقداماتی را که برای آن‌ها برنامه‌ریزی شده‌اند، انجام دهند. به عنوان مثال، ربات‌های تحویل‌دهنده برای پیروی از دستورات فاصله‌گذاری اجتماعی و ربات‌های ضدعفونی کننده در طول همه‌گیری کرونا بسیار مفید بودند.

هوش مصنوعی عمومی (General AI)

در ایتدا باید بگوییم که هوش مصنوعی قوی یا عمومی در این مرحله صرفا به صورت تئوری مطرح شده است و هنوز دانشمندان نتوانسته‌اند به چنین هدفی نزدیک شوند. هوش مصنوعی عمومی همان هوش مصنوعی‌ای است که قطعا در بسیاری از فیلم‌های علمی-تخیلی مانند The Terminator یا I-Robot دیده‌اید.

در نهایت، زمانی که ما به هوش مصنوعی عمومی دست یابیم، ماشین‌ها هوشیاری و مهارت‌های تصمیم‌گیری خواهند داشت که مشابه با توانایی‌های شناختی کامل انسان است. ماشین‌ها، بدون این که نیاز باشد انسان‌ها برایشان برنامه‌ریزی کنند، قادرند به صورت مستقل کارهایشان را انجام دهند. در این زمان ماشین‌ها قادرند مانند انسان‌ها احساس کنند، فکر کنند، تصمیم بگیرند و عمل کنند.

دراقع می‌توان گفت که هوش مصنوعی قوی، ذهن مختص به خودش را دارد و می‌تواند هر کاری را درست مانند انسان انجام دهد. برخلاف هوش مصنوعی محدود که داده‌ها را کلاس‌بندی می‌کند و الگوی بین آن‌ها را پیدا می‌کند، هوش مصنوعی عمومی هنگام پردازش داده‌ها از خوشه‌بندی و ارتباط‌ها استفاده می‌کند.

ایلان ماسک از جمله افرادی است که در این حوزه فعالیت کرده و در حال تلاش برای خلق هوش مصنوعی عمومی است. ایلان ماسک بنیان‌گذار، مدیرعامل و مهندس ارشد SpaceX است و همچنین سرمایه‌گذار، مدیرعامل و مدیر محصول شرکت تسلا است. تسلا، یک شرکت آمریکایی خودروهای الکتریکی و انرژی پاک است که در ایالت تگزاس مستقر است. این شرکت خودروسازی تولیدکننده خودروهای برقی و قطعات مورد نیاز قطارهای برقی است.

شرکت تسلا در سال‌های اخیر بر روی طراحی و تولید خودروهای خودران و برنامه Teslabot فعالیت کرده است. Teslabot یک شبکه‌ی عصبی است که عملکردهای مغز انسان را تقلید می‌کند و به وسیله‌ی نقلیه اجازه می دهد تا محیط اطراف خود را از طریق دوربین‌ها تجزیه و تحلیل کند و با شناسایی و برچسب‌گذاری مسیرها و تصاویر مختلف، مشخص کند که هنگام برخورد با موانع چه کاری باید انجام دهد.

ایلان ماسک قصد دارد از قدرت و منابع مالی شرکت تریلیون دلاری خود برای خلق AGI استفاده کند. تسلا از توانایی خود برای جذب و استخدام بهترین افراد برای هدف AGI فیزیکی استفاده می‌کند. او در حال بررسی خودروهای خودران Robotaxi به عنوان پله‌ای برای ربات‌های AGI در سطح انسان است.

یکی از منتقدان این طرح و فردی که اعتقاد دارد AGI یک تکنولوژی دور از دسترس به شمار می‌رود، فرانسوا شوله (François Chollet) است. Chollet یک مهندس نرم‌افزار فرانسوی و محقق هوش مصنوعی است که در حال حاضر در گوگل کار می‌کند. Chollet خالق کتابخانه یادگیری عمیق Keras است که در سال 2015 منتشر شد و یکی از مشارکت‌کنندگان اصلی چارچوب یادگیری ماشینی TensorFlow است. تحقیقات او بر روی بینایی کامپیوتر، کاربرد یادگیری ماشینی در استدلال رسمی، انتزاع و چگونگی دستیابی به کلیت بیشتر در هوش مصنوعی تمرکز دارد.

فرانسوا شوله در توییتی کنایه‌آمیز این گونه بیان می‌کند که «آموزش شبکه‌های بزرگ‌تر و استفاده از داده‌ی عظیم‌تر، همان‌قدر ما را به هوش مصنوعی قوی نزدیک‌تر می‌کند که ساختن برج‌های بلندتر ما را به ماه نزدیک‌تر می‌کند.»

به طور کلی، هر کاری که انسان قادر به انجام آن است، توسط هوش مصنوعی عمومی نیز قابل انجام است. هوش مصنوعی عمومی از نظر فنی تمام پتانسیل مغز انسان را داراست؛ از این رو می‌تواند در هر زمینه‌ای اعم از ساختن یک قطعه‌ی موسیقی یا نوشتن یک داستان مانند انسان عمل کند. کارهایی که هوش مصنوعی عمومی می‌تواند انجام دهد شامل موارد زیر است:

تعمیم دانش و استفاده از آن در زمینه‌های مختلف

یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد انسان‌ها این است که با تجربه کردن، یاد می‌گیرند. آن‌ها از تجربیات مختلف یاد می‌گیرند و آن را به‌صورت منطقی در موقعیت‌های دیگری که با آن مواجه می‌شوند به کار می‌برند. این نمونه‌ای از هوش مصنوعی قوی به شمار می‌رود.

استفاده از دانش و تجربه‌ی به‌دست‌آمده جهت برنامه‌ریزی برای آینده

یکی دیگر از توانایی‌های انسان استفاده از تجربیات زندگی خود برای برنامه‌ریزی برای آینده است. هرچه آن‌ها با تجربیات بیشتری روبرو می‌شوند، می‌توانند از این تجربیات برای ایجاد یک برنامه‌ریزی و ساختن آینده استفاده کنند. در هوش مصنوعی محدود، ماشین‌ها برای برنامه‌ریزی به انسان‌ها تکیه دارند و قادر به اجرای برنامه‌ای برای آینده‌ی خود نیستند؛ اما در هوش مصنوعی عمومی، برنامه‌ریزی یک ویژگی ذاتی به شمار می‌رود.

قابلیت سازگاری با شرایط تغییریافته

توانایی سازگاری و وقف پیدا کردن (Adaptation) با شرایط مختلف، یکی دیگر از ویژگی‌های انسان‌هاست. هوش مصنوعی عمومی می‌تواند با شرایطی که با آن مواجه می‌شود سازگار شود، درحالی‌که هوش مصنوعی محدود تنها قادر به پاسخگویی به متغیرهایی است که در الگوریتم‌ها برنامه‌ریزی شده‌اند.

توانایی استدلال

برخلاف هوش مصنوعی محدود، هوش مصنوعی عمومی قادر به استدلال کردن است. ماشین‌های هوش مصنوعی عمومی قادر خواهند بود یک موقعیت را بررسی کنند و اقدامات لازم را - حتی اگر خارج از محدوده‌ی چیزی باشد که یک انسان به آن آموزش داده است - تعیین کنند.

عاقل بودن

یکی دیگر از ویژگی‌های انسان، عقل است. اگر ماشین قرار است برای پاسخگویی به سوالات مختلف، به برنامه‌نویسی تکیه نکند، باید دارای ویژگی عقل سلیم باشد. هوش مصنوعی ضعیف از این ویژگی برخوردار نیست اما در هوش مصنوعی قوی به دلیل این که سیستم باید هم‌تراز با انسان عمل کند، وجود عقل ضروری است.

توانایی تشخیص نیازها و احساسات

هوش مصنوعی عمومی همچنین می‌تواند نیازها، احساسات، فرآیندهای فکری و باورهای موجودات هوشمند دیگر را درک کند. این موضوع تحت عنوان تئوری هوش مصنوعی سطح شناخته می‌شود. بر این اساس بیان می‌شود که چیزی برای شبیه‌سازی در این سطح از هوش مصنوعی وجود ندارد، بلکه ماشین‌ها واقعا انسان‌ها را درک می‌کنند.

هرچند تا به امروز ما چیزهای زیادی در مورد مغز انسان آموخته ایم، اما هنوز چیزهای ناشناخته زیادی وجود دارد که نتوانسته‌ایم به آن‌ها پی ببریم. برای ایجاد هوش مصنوعی عمومی، درک کامل مغز انسان ضروری است.

فراهوش (Super AI)

منظور از فراهوش، سطحی از هوش است که بسیار هوشمندتر از مغز بزرگ‌ترین نوابغ انسانی است. نیک باستروم، فیلسوف دانشگاه آکسفورد، فراهوش را به‌صورت «یک عقل که در تمامی زمینه‌ها شامل نوآوری علمی، هوش عمومی و مهارت‌های اجتماعی بسیار هوشمندتر از بهترین مغزهای انسان‌هاست» تعریف می‌کند.

با وجود این که تا به امروز در برخی از زمینه‌ها، هوش مصنوعی توانسته از انسان پیشی بگیرد، اما هیچ‌کدام از آن‌ها را نمی‌توان به عنوان فراهوش در نظر گرفت. به عنوان مثال هوش مصنوعی در بازی شطرنج توانست بزرگترین بازیکن شطرنج را شکست بدهد، اما این هوش در سایر زمینه‌ها حرفی برای گفتن ندارد.

در مورد ساخت یا عدم ساخت فرا هوش نمی‌توان به قطعیت حرفی زد اما به‌وجود آمدن چنین هوشی می‌تواند منجر به تغییرات عظیمی در زندگی بشر شود و حتی ممکن است زندگی انسان‌ها را تهدید کند.

نویسنده: بنیامین زارعی

منابع:

1. Humans vs Robots: The Difference Between AI and AGI

2. What is Weak (Narrow) AI? Here Are 8 Practical Examples

3. What Is Strong (General) AI? Here Are 9 Practical Examples

4. HOW LONG BEFORE SUPERINTELLIGENCE?

5. Elon Musk Is Using Trillion Dollar Power to Create AGI