داستان مدرن چه داستان کوتاه چه رمان درقرن بیستم با نظریه فروید که انسان ضمیر آگاه و ضمیر ناخوداگاه دارد شکل گرفت . در داستانهای مدرن برخلاف داستانهای کلاسیک و رئال مخاطب می تواند به هر دو آنها پی ببرد البته بیشتر نویسنده به ضمیرناخودآگاه شخصیتها می پردازد . چرا که بیشتر جنبه های درونی و ذهنی راوی یا شخصیت داستان را به نمایش می گذارد و راوی به صورت تک گویی درونی یا جریان سیال ذهن روایت می شود. جریان سیال ذهن یعنی اینکه یک نفر از درون ذهن خود صحبت می کند و با دیدن چیزی یا بویی به زمان گذشته بر می گردد و آن را تداعی معنا می کند . که در این گفتگوی درونی می توانددیگری هم صحبت کندو ذهن بیمارگونه و روانپریش شخصیت راروایت کند .
در این داستانها مثل داستانهای کلاسیک زمان خطی نیست درداستانهای کلاسیک و رئال زمان از گذشته تا آینده به صورت خط مستقیم روایت می شود ولی در داستانهای مدرن اینگونه نیست ونظم زمان یا مکان وجود ندارد. ممکن است در قسمتی از زمان حال را روایت کند و در قسمت بعدی برگردد به عقب و ممکن است اول آینده را توضیح دهد و این یک ساختار شکنی به عمد برای روایت داستانهای مدرن است که با بازیهای زبانی و استعاره و تشبیهات آن را روایت می کنند .کلمات در این داستانها جان دارند” مثلا باددستهایش را بلند کرد و او را نوازش کرد .”
در داستانهای مدرن روایت توسط یک یا چند نفر و حتی می توانداز زبان اشیا - جانوران - و هر چیز نامتعارفی مانند روح یا یک مرده روایت شود. تنهایی و مرگ و پوچی و انزوا و روانپریشی انسان مدرن درونمایه اصلی اینگونه داستانها است . قهرمانی دراین داستانها وجود ندارد و پایان داستان به صورت باز ومسکوت رها می شوند تا مخاطب خود پایان را بررسی و حدس بزند. به همین دلیل فیلمهایی که به این سبک ساخته می شوندبرای مخاطب عامه جذاب نیست .
داستان مدرن ایرانی با “ صادق هدایت“ آغاز شد “ صادق چوبک “یا “ هوشنگ گلشیری”درکتاب “ شازده احتجاب “ نمونه های دیگر داستانهای مدرن ایرانی هستند . از مجموعه داستان کوتاه موفق مدرن ایرانی میتوان به کتاب “ یوزپلنگهایی که با من دویده اند “ اثر “ بیژن نجدی نام برد :
اين کتاب شامل ده داستان کوتاه با مؤلفه هاى داستان مدرن است که انتخاب اسم یوزپلنگ برای این مجموعه به قول خودش از نسلی نوشته که در حال انقراض است . درونمایه کل داستانها مرگ است . نثری شاعرانه و فضایی حزن آلود بر داستانها حاکم است .شخصیتها در داستانها همه یوزپلنگهایی هستند که نسلشان كم كم از بين مي روند. اتفاقات بیشتر درونی است و فضای داستانها بین خیال و واقعیت تغییر می کند .تقابل بین شهر و روستا و روستاییان ساده دل از جمله در داستان سپرده_به_زمین كه جسد كودكى را به عنوان بچه نداشته شان به خاك مى سپارند و "استخر پر از کابوس “ کاملا مشهود است .در استخر پر از کابوس استفاده از قو به عنوان نمادی است که سمبل زیبایی آرمانی است که فنا می شود چون می خواهد نجات داده شود . داستان “ عروسک چشم دکمه ای من “ از دید یک عروسک پارچه ای دختر بچه ای به نام فاطی روایت می شود که در هنگام بمباران عراق با آینه و مادر و فاطی به بیرون از خانه پرتاب می شوند و عروسک زنده می ماند و روایت می کند . داستان “اسبریزی” از زاویه دید اسب، راوی غیر معمولی روایت می شود که با فضای مدرن توانسته است مخاطب را به خود جلب کند و روایت بین راوی دانای کل و اسب جابجا می شود .و اسب نماد همه انسانهاى ستم ديده جهان است كه تحت سلطه ديكتاتورى قرار مى گيرند و حتى براى آزادى خود تلاشى نمى كنند.داستان “خاطرات پاره پاره “ مربوط به نهضت جنگل و حوادث پیرامون آن مانند دار زدن دکتر حشمت است .در داستان"سه شنبه خیس “ راوی یک چتر است چتر در مسیر زندان اوین بر اثر طوفان برعکس می شود و باد او را به تیر چراغ برق می کوبد و می میرد .در داستان “ شب سهراب کشان” با استفاده از اسطوره رستم و سهراب ،نقال و کودک را با هم با تراژدی سوختن در آتش به پایان می رساند . و داستان” گیاهی در قرنطینه “باور های خرافه مردم را نشان می دهد که در کودکی به علت بیماری قفلی در بازوی سرباز بسته اند و دکتری با جراحی او را به کشتن می دهد و تقابل بین دانش و خرافه را نمایش می دهد.و داستان دیگری به نام “تاریکی در پوتین “ از زبان پدری روایت می شود که بعد از مرگ پسرش لباس سیاهش را در نمی آورد ولی بعد از اتفاقی او را با لباس آبی رنگ در مسیر رودخانه می بینند .و در داستان “ مرا بفرستيد به تونل “ داستانی است که در آینده اتفاق افتاده است دکتر تصمیم می گیرد وارد تونل رایانه ای شود تا خاطرات فراموش شده اش را از آن بیرون بکشد . با خواندن اين مجموعه داستانهاى مدرن ديدگاه مخاطب به حوادث پيرامون خود بيشتر مى شود.
شیده شریفی
