اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ؟ این سؤال شاید برای بچه‌های دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ حالت سرگرمی داشت و موضوعی برای بامزه‌بازی بود. اما برای دانشمندان این‌طور نیست. دانشمندان مدت‌ها درباره این پرسش تحقیق کرده‌اند و بالاخره به نتیجه رسیده‌اند. این مقاله را تا انتها بخوانید تا یک بار برای همیشه به پاسخ علمی این پرسش چالش‌برانگیز برسید.
معمای «اول مرغ یا تخم مرغ» نه‌تنها در زمینه علمی بلکه در فلسفه و دین نیز مورد بحث بوده است. فیلسوفان یونان باستان مانند افلاطون و ارسطو این موضوع را به عنوان یک مسئله علّی بررسی کرده‌اند و پرسش از اینکه آیا ماده (تخم مرغ) یا شکل (مرغ) اول بوده است را مطرح کرده‌اند. این معما نشان‌دهنده یکی از اولین تلاش‌های بشر برای درک رابطه بین علت و معلول است.
این پرسش ذاتاً بسیار پیچیده است. زیرا برای گذاشتن تخم مرغ به مرغ نیاز دارید، اما مرغ‌ها از تخم مرغ‌ها به وجود می‌آیند و ما را با دایره‌ای بی‌پایان از حیات مواجه می‌کند که ظاهراً هیچ نقطه شروعی ندارد. خوشبختانه، نیازی نیست که همیشه درگیر این معما باشیم. این معمای را می‌توانیم با ابزارهای علم، به ویژه اصول زیست‌شناسی تکاملی حل کنیم. بگذارید شروع کنیم. در این مقاله، ابتدا اولین تخم‌ها و بعد اولین مرغ‌ها را بررسی می‌کنیم و در آخر هم درباره اولین تخم‌مرغ‌ها صحبت می‌کنیم. جالب است، مگر نه؟
تخم‌ها در سراسر قلمروی حیوانات یافت می‌شوند. از نظر فنی، تخم صرفاً یک ظرف محصور شده با غشا است که در آن یک جنین می‌تواند رشد کند و بزرگتر شود، تا زمانی که بتواند به‌تنهایی زنده بماند.
اما بگذارید تمرکز کنیم بر نوع تخم مرغ پرنده‌ای که امروزه می‌شناسیم. این تخم‌ها برای اولین بار با تکامل اولین آمنیوت‌ها میلیون‌ها سال پیش به وجود آمدند. پیش از پیدایش آن‌ها، بیشتر حیوانات برای تولید مثل به آب نیاز داشتند و تخم‌های خود را در برکه‌ها و محیط‌های مرطوب دیگر می‌گذاشتند تا تخم‌ها خشک نشوند.
در نقطه‌ای، نوع دیگری از تخم، به‌تدریج تکامل پیدا کرد. این تخم‌ها، سه غشای اضافی در داخل داشت: کوریون، آمنیون و آلانتیوس. وظایف هر غشا کمی با هم متفاوت است. با این حال، همه این لایه‌های اضافی، یک سیستم پشتیبانی حیاتی محصورشده و همه‌جانبه را فراهم می‌کرد: جنین می‌تواند مواد مغذی ذخیره‌شده را جذب کند، محصولات زائد اضافی را ذخیره کند و بدون نیاز به محیط آبزی خارجی تنفس کند. مایعات اضافی در آمنیون، به‌علاوه پوسته سخت بیرونی، نیز حفاظت اضافی فراهم می‌کنند.
بیان این نکته نیز خالی از لطف نیست که تخم‌های آمنیوتیک اهمیت زیادی داشتند. آن‌ها دنیای جدیدی از فرصت‌ها را برای مکان‌های تخم‌گذاری زمینی باز کردند و غشاهای اضافی مسیر را برای تخم‌های بزرگتر (و عمدتاً بهتر) هموار کردند.
ما هنوز دقیقاً نمی‌دانیم این اتفاق چه زمانی رخ داده است، عمدتاً به این دلیل که غشاهای تخم‌ها فسیل‌های خوبی نمی‌سازند. این موضوع دانشمندان را سرگردان و بی‌اطلاع رها کرده است. بدون اینکه هیچ رکورد واضحی از زمان یا نحوه تکامل تخم‌های آمنیوتیک در دسترس باشد. بهترین حدس دانشمندان این است که آخرین جد مشترک هر دو گروه چهاراندامان (حیوانات چهاراندام دارای ستون فقرات) و آمنیوت‌ها (حیوانات چهاراندام دارای ستون فقرات که تخم‌هایی با همه آن لایه‌های اضافی می‌گذارند) حدود ۳۷۰-۳۴۰ میلیون سال پیش زندگی می‌کرده است. اگرچه برخی منابع اولین گونه‌های آمنیوت را نزدیک به ۳۱۲ میلیون سال پیش می‌دانند. پستانداران، خزندگان و پرندگان امروزی همگی از نوادگان اولین آمنیوت‌ها هستند.
تخم‌ها در تکامل پرندگان نقش مهمی ایفا کرده‌اند. تخم‌های آمنیوتیک به پرندگان اجازه دادند تا محیط‌های بیشتری را برای زندگی و تولیدمثل انتخاب کنند. این موضوع منجر به تنوع زیستی بیشتر و گسترش گونه‌های پرندگان شد. امروزه، پرندگان مختلف با تخم‌های مختلف شناخته می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند.
تخم‌ها و مرغ‌ها در فرهنگ‌ها و هنرهای مختلف جایگاه ویژه‌ای دارند. از اسطوره‌های یونان باستان تا نقاشی‌های معروف رنسانس، تخم مرغ و مرغ‌ها همیشه نمادی از حیات، تولد و نوزایی بوده‌اند. به عنوان مثال، در نقاشی‌های هنرمندانی مانند لئوناردو داوینچی و هیرونیموس بوش، تصاویر تخم مرغ به چشم می‌خورد که به‌عنوان نمادی از زندگی و آفرینش استفاده شده‌اند.
اولین مرغ واقعی در نتیجه یک جهش ژنتیکی (یا جهش‌ها)، در یک زیگوت توسط دو تقریباً- مرغ (یا پروتو-مرغ) تولید شده بوده است. به‌عبارت دیگر، دو پروتو- مرغ با هم جفت شده‌اند و DNA خود را ترکیب کرده‌اند تا اولین سلول اولین مرغ را تشکیل دهند. در جایی در طول خط، جهش‌های ژنتیکی در آن سلول اول رخ داده‌اند و آن جهش‌ها خود را به هر سلول دیگری در بدن هنگام رشد جنین مرغ منتقل کرده‌اند. نتیجه؟ اولین مرغ واقعی.
این ادعا از سوی برخی دانشمندان که ادعا می‌کردند در واقع مرغ اول بوده است، برخاسته است که تخم‌های مرغ قبل از آن وجود داشته‌اند. پوسته تخم مرغ عمدتاً از کربنات کلسیم (CaCO₃) تشکیل شده است. مرغ‌ها کلسیم مورد نیاز برای تولید پوسته تخم مرغ را از منابع غذایی دریافت می‌کنند.
احتمالاً والدین این اولین مرغ واقعی، قرقاول سرخ (Gallus gallus) بودند که بومی مناطقی از جنوب شرقی آسیا از جمله هند، چین جنوبی، اندونزی، مالزی، سنگاپور و اندونزی هستند. قرقاول سرخ توسط انسان‌ها در آسیا اهلی شد و به‌مرور زمان به مرغ‌های خانگی که امروزه می‌شناسیم و دوست داریم تبدیل شد.
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که قرقاول سرخ حدود ۱۰,۰۰۰سال پیش برای اولین بار اهلی شده است، اگرچه تحلیل DNA و شبیه‌سازی‌های ریاضی نشان می‌دهند که مرغ خانگی در واقع بسیار زودتر از قرقاول جدا شده است (حدود ۵۸,۰۰۰ سال پیش). همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد منشأ مرغ خانگی ممکن است کمی پیچیده‌تر باشد: ژن‌های رنگ زرد پاهای بسیاری از مرغ‌ها ممکن است از قرقاول خاکستری (Gallus sonneratii) و نه قرقاول سرخ به دست آمده باشد که نشان از یک نوع هیبریداسیون بین گونه‌ها دارد.
اول مرغ بوده یا تخم‌مرغ؟ این معما در بسیاری از فرهنگ‌ها و مذاهب جهان مطرح شده و به عنوان یک سوال فلسفی و حتی روحانی مورد بحث قرار گرفته است. برخی از مذاهب پاسخی دینی به این سوال می‌دهند، در حالی که دیگران به‌دنبال پاسخ‌های علمی هستند.
از نظر علمی، با توجه به اینکه تخم‌های آمنیوتیک تقریباً ۳۴۰ میلیون سال پیش ظاهر شده‌اند و اولین مرغ‌ها در حدود ۵۸,۰۰۰ سال پیش تکامل یافته‌اند، می‌توان با اطمینان گفت که تخم اول آمده است.
در پایان، بد نیست به این موضوع اشاره کنیم که این پرسش نوعی دوگانگی کاذب است. تخم‌ها قطعاً قبل از مرغ‌ها وجود داشتند، اما تخم‌مرغ‌ها احتمالاً نه. در واقع، همان‌طور که تخم‌ها تکامل پیدا کرده‌اند، پرندگان هم تکامل یافته‌اند. پاسخ علمی و واقعی به این پرسش، توجه به این نکته است که بین مرغ و تخم‌مرغ، شما نمی‌توانید یکی را بدون دیگری داشته باشید. با این حال، اگر مجبور بودیم یک طرف را انتخاب کنیم، بر اساس شواهد تکاملی، ما در تیم تخم‌مرغ هستیم. حالا که متوجه شدید، پاسخ علمی معمای اول مرغ بود یا تخم‌مرغ؟ بگذارید یک پرسش بامزه مطرح کنیم: بگویید که مرغ را بیشتر دوست دارید یا تخم‌مرغ را؟
