ابتلا به بیماری چاقی و اضافه وزن می‌تواند ریسک ابتلا به بیماری‌های را افزایش دهد. افرادی که اضافه وزن دارند یا مبتلا به بیماری چاق هستند، احتمال بالاتری برای ابتلا به انواع مختلف سرطان از جمله سرطان روده بزرگ و سرطان سینه (برای زنان در سنین یائسگی) و همچنین فشار خون بالا، کلسترول خون بالا یا سایر اختلالات چربی، دیابت، بیماری قلبی و سکته مغزی را دارند.
یکی از راه‌های ارزیابی تناسب اندام در افراد شاخص توده بدنی یا محاسبه BMI است. شاخص توده بدنی، معیاری بر مبنای قد و وزن افراد ارزیابی‌شونده است. شاخص توده بدنی از تقسیم وزن بر مجذور قد افراد به دست می‌آید. از این شاخص برای دسته‌بندی افراد از کم وزن تا چاق استفاده کرد. حالت‌های مختلف شاخص توده بدنی شامل موارد زیر می‌باشد:
· اگر فرد دارای شاخص توده بدنی کمتر از 20 باشد، نشان‌دهنده لاغری فرد ارزیابی‌شونده است.
· اگر شاخص توده بدنی بین 20 الی 25 باشد این امر تعادل وزنی مناسب را در فرد نشان می‌دهد. در برخی منابع، دامنه مناسب شاخص توده بدنی 18.5 الی 25 می‌باشد.
· اگر شاخص توده بدنی 25 الی 29.9 باشد یعنی فرد مبتلا به عارضه اضافه‌وزن است.
· اگر شاخص توده بدنی 30 و بالاتر باشد، این امر نشان‌دهنده چاقی در فرد ارزیابی‌شونده است.
· هر 5 عددی که بر این عدد افزوده می‌شود، طبیعتاً یک درجه بر میزان بیماری چاقی افزوده می‌شود.
شاخص توده بدنی توزیع وزن و چربی در شکل بدن را در نظر می‌گیرد و محدوده وزنی مناسب را برای یک قد خاص ارائه می‌دهد. شاخص توده بدنی نمی‌تواند در ارزیابی شرایط جسمی افراد کاملاً دقیق باشد. شاخص توده بدنی به جای برآورد میزان چربی اضافی بدن، معیاری برای اندازه‌گیری وزن اضافی بدن افراد است. شاخص توده بدنی بیشتر تحت تأثیر عواملی مانند سن، جنس، قومیت، توده عضلانی، چربی بدن و سطح فعالیت و ... می‌تواند قرار گیرد.
یک فرد مسن که دارای وزن متعادلی می‌باشد، اما در زندگی روزمره خود فعالیت بدنی پایینی دارد، احتمال دارد مقادیر بالایی توده چربی اضافی بدن داشته باشد که احتمال دارد لزوماً وزن زیادی نداشته باشند و این امر از نظر سلامتی برای فرد سنجش شده شرایطی ناسالم در نظر گرفته می‌شود.
همچنین ممکن است که همان شاخص توده بدنی یک فرد جوان با توده ماهیچه‌ای چشمگیرتر با همان شاخص توده بدنی سالم در نظر گرفته می‌شود. در ورزشکاران، به‌ویژه بدن سازانی که به دلیل سنگین تر بودن ماهیچه‌ها نسبت به چربی، در دسته افراد دارای اضافه‌وزن در نظر گرفته می‌شود، این امکان وجود دارد که آن‌ها علی‌رغم بالا بودن شاخص توده بدنی در واقع وزن مناسبی نسبت به ترکیب بدن خود داشته باشند. از این رو افراد بسیار عضلانی، مانند بوکسورهای سنگین وزن، مربیان وزنه‌برداری و ورزشکاران، ممکن است وزن سالمی داشته باشند، حتی اگر شاخص توده بدنی آن‌ها به عنوان چاق طبقه‌بندی شود.
· افراد سالخورده نسبت به افراد جوان با همان میزان شاخص توده بدنی، معمولاً میزان بیشتری از چربی در بدن خود دارند.
· زنان در حالتی که شاخص توده بدنی برابر با مردان داشته باشند، معمولاً چربی بدن بیشتری در بدن خود دارند.
· افراد دارای مقادیر بالای حجم عضله ممکن است به دلیل توده عضلانی زیاد شاخص توده بدنی بالاتری داشته باشند. البته این شاخص معمولاً طبیعی بوده و متناسب با ورزش مورد استفاده این افراد می‌باشد.
اگرچه شاخص توده بدنی یک شاخص مفید برای تعیین وزن مناسب بدن است، اما محدودیت‌های خود را دارد. شاخص توده بدنی ابزاری بر مبنای تخمین وزن متعادل است که نمی‌تواند ترکیب بدن را در نظر بگیرد. با توجه به تنوع گسترده‌ای از انواع بدن و همچنین توزیع عضله، توده استخوانی و چربی، باید عناصر دیگری در تعیین شاخص توده بدنی مناسب در نظر گرفته شود که اولین مورد تأثیر سن می‌باشد.
معمولاً در گروه افراد بزرگ سال با افزایش سن از حجم توده ماهیچه کاسته و به بافت چربی بدن اضافه می‌شد. با توجه به اینکه چگالی بافت چربی از عضله کمتر است ممکن بود که افراد میان‌سال یا سالخورده شاخص توده بدنی مناسبی داشته باشند ولی در ارزیابی بدن آن‌ها مشخص شود که دارای حجم بالایی از چربی باشد. از این رو برای ارزیابی وزن و تناسب‌اندام در افراد با سنین بالا باید تنها معیار سنجش شاخص توده بدنی نباشد و در کنار شاخص توده بدنی، ابزارهای سنجش دیگری هم به کار گرفته شود.
قد و سطح بلوغ جنسی می‌تواند بر شاخص توده بدنی و چربی بدن در کودکان تأثیر بگذارد. از این رو شاخص توده بدنی شاخص بهتری برای چربی اضافی بدن برای کودکان چاق نسبت به کودکان دارای اضافه وزن است. در این افراد شاخص توده بدنی می‌تواند نتیجه افزایش سطح چربی یا توده بدون چربی باشد. در کودکان لاغر، تفاوت شاخص توده بدنی می‌تواند به دلیل توده بدون چربی نیز باشد. شاخص توده بدنی به‌طور نسبی نشان دهنده چربی بدن در 90-95 درصد از جمعیت است و می‌تواند به‌طور مؤثر در کنار سایر اقدامات برای کمک به تعیین وزن بدن سالم استفاده شود.
بدن زنان نسبت به مردان دارای توده چربی بالاتری می‌باشد. این امر می‌تواند منجر به این شود که فرد دارای جنسیت زن وزن متعادل داشته باشد ولی در عین حال دارای توده چربی بالایی نیز باشد. از این رو در گروه‌های جنسی در کنار شاخص توده بدنی، از دیگر شاخص‌های مکمل دیگری هم بهره برد. در کنار این در زنان باردار هم با توجه به شرایط مختص به دوران بارداری ممکن است ترکیب بدن و وزن فرد متفاوت از دوران عادی باشد.
شاخص توده بدنی یکی از شاخص‌های ساده و در عین حال کارا در ارزیابی وزن متعادل در افراد مختلف می‌باشد. شاخص توده بدنی می‌تواند تحت تأثیر سن و جنس قرار گیرد. از این رو در افراد مختلف با سن یا جنس متفاوت باید تنها معیار سنجش در تناسب شاخص توده بدنی نبوده و از ابزارهای ارزیابی کمکی نیز بهره گرفته شود.
