دقیقاً کجای PE با VC فرق داره؟

سلام، تو این مقاله قصد دارم راجع به تفاوت‌های دو صندوق سرمایه‌گذاری معروف که وجه شباهت خیلی زیادی با هم دارند صحبت کنم.قبلاً راجع به صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه و ساختار و اهدافش مفصلاً صحبت کردیم که می‌تونید از اینجا به این مقاله دسترسی داشته باشید. امیدوارم که براتون مفید باشه.

قبل از این که بخوام راجع به تفاوت‌های این دو صندوق صحبت کنم باید قبلش راجع به صندوق‌های سرمایه‌گذاری PE توضیحاتی رو بدم، پس با من همراه باشید.

صندوق سرمایه‌گذاری PE

صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی یا Private Equity (PE) مثل صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر وظیفه سرمایه‌گذاری و تامین مالی را دارد. اگر شما هم کسب و کار داشته باشید قطعا یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های شما تامین مالی بوده و هست و احتمالاً خواهد بود و چه ایده‌هایی که به علت عدم تامین مالی هیچ وقت عملیاتی نشده‌اند. هرچند که بخش زیادی از این مسئله به نظام بانکی فعلی ما بر می‌گردد اما نمی‌تونیم کمبود سرمایه‌گذاران قابل اعتماد در سپهر کارآفرینی کشور را نیز نادیده بگیریم. در سال‌های گذشته و با توجه به رهنمود‌های صورت گرفته مبنی بر حمایت کسب و کار‌ها، خصوصاً کسب و کار‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها برخی نهاد‌ها و ابزار‌های مالی جهت رفع و یا حداقل بهبود این مشکل به‌وجود آمده‌اند که هرکدام برای تامین مالی دسته‌ای از شرکت‌ها و کسب و کارها تعبیه شدند. یکی از این نهاد‌های مالی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی یا به اختصار صندوق‌های PE هستند.

این صندوق‌ها ابزار‌های سرمایه‌گذاری بوده که به وسیله شرکت‌های خصوصی و به نمایندگی از گروهی از سرمایه‌گذاری اداره می‌شن. مثل صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه، دیدگاه تامین سرمایه این صندوق‌ها مبنی بر تملک بخشی از سهام شرکت‌های خصوصی و سپس واگذاری در بازه‌ای مشخص، تادیه می‌شود.

اگر بخوام راجع به عملکرد این صندوق‌ها صحبت کنم باید به این نکته اشاره کرد که بیش‌تر صندوق‌های سرمایه‌گذاری PE در قالب مشارکت محدود با سرمایه ثابت تشکیل می‌شوند. و خیلی جالب هست که بدونید در بیش‌تر مواقع اهداف سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها از قبل تعیین نشده و از این جهت به آن‌ها اصطلاحاً blind pool هم گفته می‌شود. این صندوق‌های با سرمایه ثابت معمولاً دارای طول عمر محدود هستند و معمولاً از سرمایه‌گذاران می‌خواهند که متعهد به تامین سرمایه صندوق برای تمام طول عمر صندوق بدون حق بازخرید یا برداشت باشند.

ارکان اصلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی شامل موارد زیر می‌شوند:

• شرکت PE
• شرکای مدیریتی (GP)
• سرمایه‌گذاران (LP)
• مدیر سرمایه‌گذاری
• مشاوران دست دوم

در رابطه با GPها و LPها مفصلاً در مقاله مرتبط با سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر صحبت شد و پیشنهاد میدم برای مطالعه عمیق تر به این مقاله رجوع کنید. امیدوار هستم که براتون مفید باشه.

شرکت PE: به شرکتی متخصص در اجرای استراتژی‌های خطرپذیر و یا خرید‌های تملکی (Butout) گفته می‌شود. این شرکت یک یا چند صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی را تجمیع کرده و به این صندوق‌ها از طریق دو شخصیت حقوقی مجزا اما وابسته یعنی شرکت مدیریتی (GP) و مدیر سرمایه‌گذاری، ارائه مشاوره می‌دهد.

شرکت PE معمولا تمامی پست‌های کلیدی و سمت‌های تصمیم‌گیری در بخش شریک مدیریتی (GP) و مدیر سرمایه‌گذاری در تمامی صندوق‌هایی که خودش تاسیس می‌کند را در اختیار می‌گیرد. تاسیس این شخصیت‌های حقوقی مجزا، شرکت PE  را از تعهدات مربوط به صندوق PE و یا ادعاهایی که بر علیه آن صندوق انجام می‌شود مصون نگه می‌دارد.مدیر سرمایه‌گذاری: در واقع این مدیر سرمایه‌گذاری است که عملیات روزمره صندوق خصوصی را مدیریت می‌کند. این مدیر سرمایه‌گذاری است که فرصت‌های سرمایه‌گذاری بلقوه را ارزیابی می‌کند و خدمات مشاوره‌ای را به شرکت‌هایی که سرمایه‌گذاری شده‌اند ارائه می‌کند. مدیر صندوق وظیفه حسابرسی و گزارش‌دهی را هم مدیریت می‌کند و در ازای این خدمات کارمزد دریافت می‌کند. معمولاً این کارمزد 1.5% تا 2% از سرمایه تعهد شده صندوق می‌باشد.

صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی از امکان سرمایه‌گذاری بر روسی شرکت‌های سهامی غیر عام نیز برخوردار هستند. علاوه بر این ضوابطی تعیین شده تا بستری جهت حمایت از شرکت‌های سهامی عام پذیرفته نشده در بورس، شرکت‌های پذیرفته شده در بازار شرکت‌های کوچک و متوسط فرابورس ایران و همچنین شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را از دست داده‌اند نیز از طریق صندوق‌های خصوصی فراهم شود.

حداقل سرمایه مورد نیاز جهت تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی 500 میلیارد ریال اعلام شده است که عمر صندوق حداکثر به 7 سال که 4 سال ابتدایی آن دوره سرمایه‌گذاری صندوق است می‌رسد.

دستورالعمل تاسیس و راه‌اندازی صندوق های سرمایه گذاری خصوصی در ایران در سال ۹۷ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهیه و ابلاغ شد. واحدهای این صندوق‌ها به شکل قابل معامله در بورس هستند. ساختار حاکمیت شرکتی آنها در قالب واحدهای ممتاز، که تشکیل‌دهنده مجمع صندوق هستند، و واحدهای عادی اداره می‌شود.

مسئولیت تصمیمات سرمایه‌گذاری صندوق با مدیر صندوق بوده که در چارچوب مصوب مجمع و به کمک کمیته سرمایه‌گذاری این تصمیم‌ها اتخاذ می‌شود.

حالا که در مورد صندوق سرمایه‌گذاری PE صحبت کردیم در ادامه میخوام راجع به تفاوت این صندوق با صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه صحبت کنیم. پس با من همراه باشید.

تفاوت PE و VC

همان‌طور که در بخش قبل هم گفته شد، صندوق‌های PE و VC ابزار‌های سرمایه‌گذاری برای خرید سهام شرکت‌هایی هستند که در هیچ بازار عمومی مثل بورس عرضه نشده‌اند.

با توجه به مقاله سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر و توضیحات بخش قبل صندوق سرمایه‌‌گذاری خصوصی و جسورانه شباهت‌های بسیاری با هم دارند که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. هر دو هدفی مشترک دارند: به زبان خیلی ساده بخوام بگم هر دو صندوق بخشی از کسب و کار را می‌خرند، ارزش آن را افزایش داده و سپس آن را می‌فروشند.
2. منابع هر دو توسط سرمایه‌گذاران بیرونی (LPs) ها تامین می‌شود.
3. هر دو در شرکت‌های خارج از بازار عمومی مثل بورس، سرمایه‌گذاری می‌کنند.

اما تفاوت‌های اصلی این دو صندوق موارد زیر هستند:

1. نوع شرکتی که سرمایه‌گذاری روی آن انجام می‌شود: صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی معمولا در شرکت‌های بالغ و از  قبل تاسیس‌شده سرمایه‌گذاری می‌کنند، اما سرمایه‌گذاری خطرپذیر بیشتر در طرح‌ها و یا شرکت‌های نوپا با پتانسیل رشد بالا انجام می‌شود. به نظرم من یکی از دلایلی که به صندوق‌های VC صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر گفته میشه دقیقا به خاطر همین تفاوت در نوع شرکت‌های سرمایه‌پذیر هست. اما چرا؟ جواب این هست که شرکت‌های پرتفوی صندوق‌های PE، شرکت‌هایی با سابقه زیاد بوده و با توجه به وجود صورت‌های مالی سال‌های گذشته، آینده این شرکت‌ها با ریسک کم‌تری پیش‌بینی شده و ارزش‌گذاری صورت گرفته دقیق‌تر خواه بود. اما شرکت‌های نوپا، صورت‌های مالی قابل اتکایی نداشته و پیش‌بینی آینده این شرکت‌ها دارای ریسک‌های بسیار بیش‌تری نسبت به شرکت‌های پذیرفته شده در صندوق‌های PE دارند.
2. زمان ورود در چرخه عمر شرکت سرمایه‌پذیر: معمولاً صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر در مراحل ابتدایی چرخه عمر شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی حتی ممکن است در یک شرکته ورشکسته سرمایه‌گذاری کنند و وضعیت آن را بهبود بخشند.
3. میزان سهام خریداری شده: صندوق‌های سرمایه گذاری خصوصی عموما بیش از ۵۰ درصد سهام شرکت هدف را خریداری می‌کنند، اما در مقابل صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر غالبا کمتر از ۵۰ درصد سهام شرکت را خریداری می‌کنند. اگر مقاله سرمایه‌گذاری خطر‌پذیر از من رو مطالعه کرده باشید در اون مقاله به انگیزه کارآفرین اشاره کردیم که در مراحل اولیه شکل‌گیری خودش قرار داده یکی از مهم‌ترین پارامتر‌های مهم در حیات استرارتاپ به حساب میاد و چون سرمایه‌گذار و سرمایه‌پذیر به دنبال رشد استرتاپ هستند میزان مالکیت را طوری تعریف می‌کنند که هم کارآفرین به عنوان موتور محرک کسب و کار انگیزه خودش رو از دست نده و هم جذابیت لازم جهت سرمایه‌گذاری باقی بماند. اما برای کسب و کارهایی که رشد نسبی داشته‌اند، حتی حذف کارآفرینان اولیه نیز ممکن است مانع حیات کسب و کار نشده و با مالکیت بخش عمده کسب و کار باعث رشد بیش‌تر و حتی نجات کسب و کار ورشکسته نیز شد.
4. یکی دیگر از تفاوت‌های صندوق PE و VC در تعداد شرکت‌های سرمایه‌گذاری شده است به‌طوری که در صندوق‌های PE معمولا روی تعداد معدودی شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری می‌کنند چرا که ترجیح این صندوق‌ها این است که تلاش و فعالیت خود را متمرکز کرده و باعث افزایش ارزش شرکت‌ها شوند. این درحالی است که صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه سعی دارند به منظور مدیریت ریسک‌های سرمایه‌گذاری، روی تعداد بیش‌تری شرکت سرمایه‌گذاری کنند. این استراتژی صندوق‌های جسورانه به میزان آمار شکست استارتاپ‌ها باز می‌گردد چرا که طبق آمار بین 85% تا 90% استارتاپ‌ها با شکست مواجه می‌شوند که این شکست‌ها علل مختلفی از جمله تیم، ایده، مدل درآمدی، سرمایه ناکافی و ... داشته که صندوق‌های جسورانه این ریسک‌ها را در سبد سرمایه‌گذاری خود پخش می‌کنند.
5. عموماً صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی می‌تواند در هر صنعتی ورود کند اما معمولاً صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه در حوزه‌های فناوری محور از جمله بیوتکنولوژی، فینتک، بلاک چین و فناوری‌های پاک سرمایه‌گذاری می‌کنند.
6. یکی دیگر از تفاوت‌های اصلی صندوق‌های PE و صندوق VC این است که صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی هم به صورت نقد و هم ایجاد بدهی سرمایه‌گذاری می‌کنند اما صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر فقط با استفاده از حقوق صاحبان سهام فعالیت می‌کنند.

امیدوار هستم که اطلاعات مفیدی رو در اختیار شما قرار داده باشم.

منابع

1. مقالات مرتبط با صندوق‌های PE از گروه مالی کاریزما
2. مقالات مرتبط با تفاوت‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری از هرمس کپیتال