درباره افکتها - قسمت دوم - Overdrive

در طول سالهاي فعاليتم سوال در مورد نحوه کار افکتهاي مختلف مورد استفاده در صداسازي جزو متداول ترين سوالها بوده. به همين علت تصميم گرفتم به پستهاي اينجا يک تنوعي هم بدم و گاهي در مورد نحوه کار افکتهاي مختلف و معرفي پارامترهاي هر کدومشون و نحوه استفاده متداول اونها به زبان ساده مطلب بنويسم. پس در کنار تئوري موسيقي که تا امروز محور اصلي پستهاي من بوده گاهي در مورد افکتهاي مختلف هم صحبت ميکنيم. اولين قسمت مدتي پيش نوشته شده و در اون پست در مورد Compressor صحبت کردم. در صورت تمايل ميتونيد اون مطلب رو از اينجا بخونيد. اما اين پست رو به معرفي انواع Overdrive اختصاص ميدم. اميدوارم مفيد باشه.

صداي Overdrive شايد اصلي ترين افکت براي صداي خام الکتريک گيتار باشه. امروزه تعداد بسيار زيادي پدال Overdrive ساخته ميشه که ميتونه صداي خام الکتريک گيتار رو که يک سيگنال خيلي ظريف و ساده (و شايد تا حدودي نزديک به گيتارهاي آکوستيک) است تبديل به صدايي قوي تر، بلندتر و High Gain تر بکنه. صدها و شايد هزارها پدال مختلف از کمپاني هاي مختلف وجود دارن و روز به روز هم تعدادشون زياد و زيادتر ميشه. از پدالهاي ارزون تر گرفته تا پدالهاي اصطلاحا "بوتيک" و گرونتر. اما واقعيت اينه که ساختار اکثر اين پدالهاي Overdrive به هم نزديکي زيادي داره و شايد بشه همه اين موارد رو به چند زيرشاخه مشخص تقسيم کرد. پس بيايم راجع به اين 5 زيرشاخه اصلي صحبت کنيم:

1. اولين زيرشاخه پدالهاي Overdrive که شايد محبوب ترينشون هم باشه از اواخر دهه هفتاد ميلادي مطرح ميشه. پدالهاي درايوي که از Soft Clipping براي ساختن صدا استفاده ميکنن شايد مشهورترين مثال اين دسته از پدالها گزينه کلاسيک و معروف، Ibanez Tube Screamer باشه که هنوز هم جزو معروف ترين پدالهاي دنياست و به نظر من در کنار Crybaby کمپاني دانلوپ از اون پدالهاييه که تقريبا روي پدال برد هر نوازنده اي ديده ميشه:

اين پدال بارها و بارها توسط کمپاني هاي ديگه Clone و يا بهينه سازي شده و مجددا توليد شده. مواردي مثل Maxon 808، Seymour Duncan 805 و Full tone Full Drive مثالهاي خوبي براي اين مشابه ها هستن. بماند که خود کمپاني Ibanez نسخه هاي متفاوتي از اين پدال در طي سالهاي مختلف ساخته و توليد کرده. شاخصه اصلي اين پدالها اينه که اين پدالها صداي Transparentي ندارن و فرکانسهاي مياني يا Mid Range شما رو تقويت ميکنن. تعداد زيادي از نوازنده هاي گيتار از اين پدال براي Mid Boost در سيگنال گيتارشون استفاده ميکنن و موقع سولو نوازي براي اينکه در ميکس بهتر شنيده بشن ازش بهره ميگيرن. از Kirk Hammett متاليکا تا نوازندگان مطرح بلوز مثل SRV از اين پدال استفاده کردن و ميکنن. از موارد مشابه ديگه به اين ساختار صداي Drive ميشه به پدالهايي مثل JHS Bonsai و Electro Harmonics East Reverb و Boss Super OD اشاره کرد.

2. زيرشاخه دوم، پدالهايي با Soft Clipping ولي بدون داشتن Tone Coloring ذکر شده در دسته اول هستن. اين دسته پدالها اصطلاحا صداي Transparentتري دارن و تاثير کمتري روي صداي وارده به امپلي فاير ميزارن و اکولايز خنثي تري دارن. شايد مشهورترين مورد در اين دسته از پدالها مارشال Blues Breaker باشه که دهه نود ميلادي توليد شد و تلاش مارشال براي ساخت پدالي بود که رنگ صدايي نزديک به امپلي فايرهاش داشته باشه.

اين طراحي و مدار هم بارها و بارها توسط کمپاني هاي ديگه توليد شده. کمپاني هايي مثل Analog man محصول معروفشون King of Tone رو بر اساس طراحي Blues Breaker رو توليد کردن. پدالهايي مثل Black box OD و يا Pantheon از کمپاني wampler مثالهاي خوبي از اين طراحي هستن. اين پدال چون رنگ گيتار و امپ رو خيلي تغيير نميدن و فقط به gain موجود از امپ اضافه ميکنن و صداي امپ رو Dirty تر ميکنن براي خيلي از نوازنده ها که تمايلي به Mid Bump پدالهاي دسته اول ندارن جذاب هستن.

3. دسته سوم پدالهاي Hard Clipping Overdrive هستن. اين پدالها بر خلاف دو دسته بالا که از Diode ها در داخل مدار يک تقويت کننده Op Amp استفاده شدن (که منجر به Soft Clipping و درايو نرم تري ميشه) از Diode ها در انتهاي مدارشون استفاده ميکنن و در نتيجه سيگنال گيتار بيشتر Clip ميشه و صدايي که از اين پدال خارج ميشه صداي ديستورت تر و گين بالاتريه. مشهورترين پدالهايي که از Hard Clipping براي ايجاد درايو استفاده کردن mxr Distortion Plus و DOD Preamp 250 هستن. اين پدالها در سالهاي ابتدايي دهه هفتاد معرفي شدن. در واقع قبل از پدالهاي Soft Clipping دو دسته اول. و به نوعي قديمي تر به حساب ميان. از نمونه هاي جديدتر اين پدالها ميشه به Spiral Effects Yellow يا نمونه خيلي معروف تر Full tone OCD اشاره کرد.

تصوير زير رو ببينيد. اختلاف Hard Clipping و Soft Clipping در شکل موج خروجي به نسبت سيگنال خروجي مشخصه:

4. دسته چهارم، شايد خالي از لطف نباشه که از يکي از مشهورترين و در عين حال مرموزترين پدالهاي Hard Clipping OD که در دهه نود ميلادي معرفي شده هم يادي بکنيم. Klon Centaur طراحي خاص خودش رو در اين دهه داشت و اون هم اين بود که اين پدال در کنار خروجي سيگنال OD سيگنال Clean گيتار رو هم از خودش خارج ميکنه و اين طراحي باعث ميشه که رنگ صدايي خاص و متفاوتي داشته باشه. اين پدال به علت تعداد محدود توليد شده و مدار خاصش اين روزها قيمت خيلي بالايي داره و بالاي 2000 دلار براي خريدارش آب ميخوره. (بسته به تميزي و نسخه اي که ازش خريداري ميکنيد) البته نسخه هاي Clone شده اي ازش هست که قيمت پايين تري دارن و از اون جمله ميشه به Archer که ساخته کمپاني Rockett هست و يا Wampler Tumnus و Joyo Tauren اشاره کنيم.
ادیت: در مورد این پدال و پدال Blues Driver محاوره ای با دوست خوب کاوه غیایی که خودش سازنده پدال هست و پیج Clean.circuit در اینستاگرم رو برای محصولاتش اداره میکنه داشتم و صبحت های ایشون رو در این مورد اضافه میکنم:

نکته اول راجع به klon centure که ایده کلیدی این پدال استفاده از بازه +18 / 9- ولت به جای +9/ 0 ولت هست و اون سیگنال کلین با سیگنال درایو شده ترکیب نمیشه بلکه اون بافر معروف کلن هست. نکته بعدی راجع به بلوز درایوره که کم لطفیه اگر در دسته کسکیدینگ قرارش بدیم، طراحی بلوز درایور یک طراحی استثنایی و یک کلاس درسه که همه چیز توش پیدا میشه از opamp، cascading jfets بگیر تا بوستر و بافر و گین استیج و حتی استفاده همزمان از ترانزیستورهای npn و pnp و من تاحالا چیزی مشابه بهش و به این پیچیدگی ندیدم.

5. گزينه پنجم و آخر پدالهاي Overdrive ي هستن که برخلاف دسته هاي بالا که براي ايجاد ديستورشن از Op Amp استفاده ميکنن براي ايجاد ديستورشن از ترانزيستورها بهره ميگيرن. اين پدالها اصطلاحا از Cascading Gain يا گين طبقاتي استفاده ميکنن. بيشتر مشابه اتفاقي که در يک امپلي فاير لامپي با استيج هاي مختلف براي ايجاد گين وجود داره و يا مشابه سري کردن چند پدال Drive پشت سر هم. اين پدالها Dynamic Range مناسبي دارن و نسبت به فرم نوازندگي نوازنده واکنش نشون ميدن. (باز شايد شبيه يک امپ لامپي). شايد شاخص ترين پدال در اين خانواده از پدالهاي Drive پدال Blues Driver از کمپاني Boss باشه. کمپاني Ibanez هم در دهه نود پدال MT10 رو عرضه کرد از نظر طراحي به اين سبک پدالها نزديکه.

در کنار اين خانواده از پدالها پدالهاي ديگه اي مثل Plexi Drive از کمپاني Wampler رو ميشه مطرح کرد که سعي کردن صداي يک امپ لامپي رو در قالب يک پدال جمع و جور تا جايي که ميشه همانند سازي کنن. به صورت کلي ميتونيم بگيم که پدالهايي که از ترانزيستور براي طراحي Overdrive استفاده ميکنن معمولا گين بيشتر و صداي خشن تري به نسبت پدالهاي دو خانواده اول مطرح شده دارن.

اميدوارم اين پست براي آشنايي بيشتر شما با صداي Overdrive و خانواده هاي اصلي اين پدالها مفيد بوده باشه و در صورتي که به دنبال خريد يک پدال درايو هستيد اين پست ايده بهتري براي انتخاب پدال بعدي شما بهتون بده. مهم ترين چيز اينه که موارد مختلف رو امتحان کنيد و با داشتن اطلاعات و ديد باز انتخاب کنيد.
تا بعد...