بیشتر موارد ناباروری، به علت ناهنجارهای مربوط به مایع منی است.ناباروری مردان ناشـی از علـل متعـــددی از جملـــه اخـــتلالات هورمـــونی، اخـــتلالات کروموزومی، ناهنجاریهای ساختاری بیـضه و اخـتلال در رونــد اســپرماتوژنز، ســموم، داروهــا، تشعــشعات رادیواکتیو، بیماری های کلیوی، کبدی یا خونی، اورکیت، ترومــای بیــضه، تورشــن بیــضه، عــدم نــزول بیــضه، واریکوسل، بیماری های انسدادی مادرزادی یا اکتـسابی مسیر انتقال اسپرم و در نهایت اخـتلال لکوسیتواسپرمی میباشـد.
یکی از علل ناباروری در مردان، اخـتلال عملکرد اسپرم به علت واکنش های التهابی می باشد. ایـن واکنش ها ناشی از علل عفـونی و غیرعفـونی مـی باشـد و ویژگی آن ها وجود تعداد زیاد لکوسیت در مـایع سـمینال است. این وضعیت لکوسیتواسـپرمی نامیده می شود. بــا وجــود شــیوع بــالای لکوسیتواســپرمی در ۱۰-۲۰% از مــردان نابارورهنوز نقش آن در پاتوژنز نابـاروری نامشخص است. لکوســیت هــای پراکــسیداز مثبــت، منبــع عمــده تولیــد رادیکــالهــای آزاد اکــسیژن در مایع سمینال هستند. علاوه بر لکوسیت هـای مـایع سـمینال، اسپرم هـای معیـوب بـویژه اسـپرم هـای حـاوی بقایـای سیتوپلاسمی نیز می توانند به عنوان تولیـد کننده ROS عمل نمایند.
سلول های ژرمینال در مـردان، در همـه مراحـل تکـاملی خــود پتانــسیل ایجــاد ROS را دارنــد. عــده ای از محققـان، بـا توجـه بـه نقـش لکوسـیت ها در فاگوسـیتوز اسـپرم هـای غیـر طبیعـی، اثـر لکوسیتواسـپرمی را بـر پارامترهای اسپرم (تعداد، تحرک و مورفولوژی)، مثبـت می دانند؛ این اثر مثبت در برخی مطالعـات نیـز مـشاهده شده اسـت.
گروهـی دیگـر در مطالعـات خـود، تأثیر منفی لکوسیتواسـپرمی را بـر پارامترهـای اسـپرم نشان داده اند. در برخی از مطالعات نیـز ارتبـاطی میـان لکوسیتواسپرمی و پارامترهـای اسـپرم مـشاهده نـشده است. اسپرم نسبت به ROS حـساس اسـت؛ چـرا کـه غـشای پلاســمایی آن حــاوی مقــدار زیــادی اســیدهای چــرب غیراشــباع اســت و بــا توجــه بــه عــدم وجــود سیتوپلاسم در آن، فاقد آنـزیم هـای محـافظتی اسـت یـا آنزیم های محافظتی آن خیلـی کـم اسـت.
همچنـین آنزیم های آنتی اکسیدانی داخل سلولی قادر به محافظـت از غشای پلاسـمایی اسـپرم در نـواحی آکـروزوم و دم اسپرم نیست. تولید ROS توسط دو منبع لکوسیتها، اسپرم یـا هـر دو، در مایع سمینال، استرس اکسیداتیو ایجاد میگردد که به پراکسیداسیون لیپید، اختلال در تحرک اسپرم و کـاهش توانایی باروری آن منجر میشود بنابراین تعیـین منشاء تولید ROS اضافی در مایع سمینال انسان اهمیت فوق العاده ای دارد.
تصور اینکه لوکوسیتواسپرمی فقط نتیجه عفونت دستگاه تناسلی مرد است، اشتباه است. عوامل محیطی همچون استعمال دخانیات، مصرف الکل و همچنین ماری جوانا تعداد لکوسیت ها را در مایع منی افزایش می دهد. پرهیز طولانی مدت از مقاربت و برخی روش های ارتباط جنسی (مثل مقاربت مقعدی) می تواند موجب لوکوسیتواسپرمی شود. امروزه مستندات علمی متعدد، به لوکوسیت ها و فرآورده های حاصل از آن ها اشاره می نمایند که اثرات معنی داری بر اسپرم و عملکرد آن دارند. از این رو تشخیص لوکوسیتواسپرمی، علل ایجادکننده و درمان آن جایگاه ویژه ای در بررسی زوج های نابارور دارد.
لکوسیت ها یکی از منابع مهم گونه های واکنشگر اکسیژن در مایع منی به شمار می روند .اینکه این سلول ها چگونه وارد لوله های منی ساز می شوند، به خوبی شناخته نشده است، اما مطالعات نشان داده اند که به دنبال عفونت، اتصالات محکم بین سلول های سرتولی از بین رفته و یا مقاومت آن ها کم می شود و لکوسیت ها به داخل لوله های منی ساز هجوم می آورند.
ارتباط بین عفونت غدد ضمیمه ای و باروری کاهش یافته مردان به لحاظ علمی کاملا درک شده است و ابزار تشخیصی آن در دسترس است، با این حال درمان با استفاده از آنتی بیوتیک به منظور ایجاد باروری با نتایج ناامید کننده ای همراه بوده است. این مطلب احتمالا به دلیل برگشت ناپذیری آسیب های عملکردی ایجاد شده به دلیل عفونت یا التهاب مزمن است. بنابراین جلوگیری، تشخیص سریع و درمان صحیح عفونت مجاری مردان از اهمیت بسزایی برخوردار است.
وجود مقادیر بالای لکوسیت منجر به افزایش تولید رادیکال های آزاد (ROS) در مایع سمینال می شود. رادیکال های آزاد و محصولات پایدار ناشی از آن (MDA)، باعث کاهش ظرفیت آنتی اکسیدانی (TAC) مایع سمینال می گردد. کاهش TAC و افزایش میزان MDA، باعث اختلال در عملکرد اسپرم به ویژه تحرک آن می گردد. با توجه به تاثیر مستقیم پارامترهای اسپرم بر قدرت باروری اسپرم و لقاح، می توان نتیجه گرفت که احتمالا لکوسیتواسپرمی منجر به اختلال در قدرت باروری مردان می گردد.
نویسنده: ال آیدا عنصری اصل / دانشجوی مامایی
