سید تقی کمالی
در قسمت قبل گفتیم ما در شرایطی قرار داریم که هر چند به شکل رسمی جنگی خوانده نمیشود اما در واقع دقیقاً وضعیت جنگی است و همین مسئله سبب شده است بسیاری از افراد جامعه خود را در یک وضعیت متشتت و پیشبینیناپذیر بدانند که موجب سردرگمی و پریشانی و در نتیجه افزایش اضطراب و ناامنی میشود. از همین رو باید اوضاع را درک کنیم و در شرایط ناپایدار و بیثبات که آسیبپذیری روانی بالا میرود، با آگاهی از مهارتهای شناختی و رفتاری و تکنیکهای عملی و کاربردی به فکر سلامت خود باشیم.
مدیریت هیجانها، احساسها و استرس از مهارتهای زندگی هستند. باید آنها را بشناسیم و بپذیریم و بدانیم که طبیعی هستند و مهم این است که بتوانیم درست مدیریتشان کنیم. اضطراب یک حالت ناخوشایند و مبهم همراه با نگرانی و تنش مداوم و با پیشبینی خطر در آینده با منبع و منشأ نامشخص است و استرس پاسخ بدن به فشارهای بیرونی و درونی متأثر از موقعیت و با منبع و منشأ مشخص. افراد هنگامی که در شرایط مبهم و عدم قطعیت در سایه خطر و تهدید قرار میگیرند بیشتر در معرض آسیب هستند. هیجان منفی بالا میآید و سیستم عصبی درگیر میشود و در نتیجه قدرت تمرکز پایین آمده و تصمیمگیری دچار اختلال میشود.
باید دانست که اطلاعات ورودیهای ذهن هستند و در شرایط بحرانی ما بیش از همیشه به اطلاعات درست احتیاج داریم. در فقر اطلاعاتی، شایعه رونق میگیرد و با حجم بالای اخبار ممکن است افراد دچار سرسام اطلاعاتی شوند که آنها را پریشان و سرگردان کند و یا با نیات مغرضانه و دستکاری اطلاعاتی در معرض اخبار جعلی، اطلاعات غلط و گمراه کننده قرار بگیرند که نه تنها پاسخگوی نیاز آنان نباشد بلکه وضعیت را بدتر کند.
در چنین شرایطی نیاز به یک سری تمهیدات شناختی - ارتباطی و رویکردی - مراقبتی است. در این راستا باید مدیریت ذهن، مدیریت ارتباطات و مدیریت اخبار را مورد توجه قرار داد.
برای مدیریت ذهن باید نسبت به افکار منفی بیاعتنا بود و از منفیگرایی و پیشبینی مداوم تهدیدها اجتناب کرد. توجه خود را به موضوعاتی که سطح نگرانی را افزایش میدهند معطوف نکرد و بدین شکل از تمرکز خود محافظت داشت. بدون توجه و تمرکز کافی نمیتوان درست تصمیم گرفت به ویژه در شرایط بحرانی.
باید روال عادی زندگی را دنبال کرد و سرگرمی و تفریح را در برنامه روزمره گنجاند و وظایف، مسئولیتها و تکالیف خود را انجام داد. نباید تمام دغدغه زندگی پیگیری اخبار و توجه به جنبههای نگران کننده باشد. در غیر این صورت زیر آوار و هجمههای اطلاعاتی و نگرانیهای مضاعف ممکن است دچار انواع اختلالهای روانی و فروپاشی شد.
مدیریت ارتباطات از طریق برقراری ارتباط و گفتوگو با شبکه حمایتی خودتان، کسانی که با آنها پیوند عاطفی و فکری دارید، مهم است. اضطراب با تحریکپذیری سیستم عصبی و ایجاد حالت ستیز و گریز میتواند افراد را منزوی یا بیقرار کند. درهرصورت باید کوشید زمام زندگی را با تلاش برای حفظ روتین در دست گرفت.
بهکارگیری این رویکرد با آگاهی از اینکه جنگ موقتی است و پایان میپذیرد و برخورد عادی داشتن با شرایط بحران، تابآوری را افزایش میدهد و موجب انطباقپذیری میشود. کاربست رویههای مراقبتی مانند ورزش و تحرک، خواب کافی و تغذیه مناسب هم برای سلامت روان بسیار مهم هستند.
ادامه این یادداشت را در پست بعدی با عنوان «مدیریت اخبار و رژیم مصرف رسانهای» بخوانید.
