مکاتب ادبی در طول تاریخ به ترتیب زمانی شکل گرفته‌اند و هر کدام بازتاب‌دهندهٔ شرایط اجتماعی، فرهنگی و فلسفی دوران خود بوده‌اند. در ادامه، مکاتب ادبی به ترتیب تاریخی معرفی می‌شوند:
1.**کلاسیک‌گرایی (Classicism)**
-دوره: قرون 17 و 18 میلادی
-ویژگی‌ها: این مکتب الهام‌گرفته از ادبیات و هنرهای باستانی یونان و روم بود و بر اصول نظم، تعادل، هارمونی و عقلانیت تأکید داشت. آثار کلاسیک‌گرا معمولاً دارای ساختاری منظم و پایبند به قواعد زیبایی‌شناسی هستند.
-نویسندگان برجسته: هومر، ویرژیل، مولیر، راسین
-نمونه آثار: “ایلیاد و اودیسه" (هومر)، "آئنئید" (ویرژیل)
2.**نئوکلاسیک‌گرایی (Neoclassicism)**
-دوره: قرن 18 میلادی
-ویژگی‌ها: این مکتب نوعی بازگشت به اصول کلاسیک، اما با تأثیرات دوران روشنگری و انقلاب‌های اجتماعی بود. آثار نئوکلاسیک معمولاً دارای ویژگی‌های عقلانیت، سادگی، و نظم‌اند.
-نویسندگان برجسته: الکساندر پوپ، جان درایدن، ژان-ژاک روسو
-نمونه آثار: "آرمان‌های یک شاعر" (پوپ)، "قرارداد اجتماعی" (روسو)
3.**رمانتیسیسم (Romanticism)**
-دوره: اواخر قرن 18 و اوایل قرن 19 میلادی
-ویژگی‌ها: رمانتیسیسم در واکنش به نئوکلاسیک‌گرایی به وجود آمد و بر عواطف، تخیل، طبیعت، و فردگرایی تأکید داشت. این مکتب احساسات انسانی را برجسته می‌کرد و به شور و هیجان، زیبایی طبیعت، و احساسات عمیق انسانی می‌پرداخت.
-نویسندگان برجسته: ویلیام وردزورث، ساموئل تیلور کولریج، لرد بایرون، ویکتور هوگو
-نمونه آثار: "بالادهای لیر" (وردزورث)، "کوه‌های آلپ" (بایرون)، "بینوایان" (هوگو)
4.**رئالیسم (Realism)**
-دوره: اواسط قرن 19 میلادی
-ویژگی‌ها: رئالیسم در واکنش به احساسات شدید و تخیل رمانتیک‌ها شکل گرفت و به نمایش دقیق و واقع‌گرایانه زندگی روزمره، شرایط اجتماعی، و مسائل واقعی مردم عادی پرداخت. نویسندگان رئالیست به توصیف جزییات زندگی عادی و شخصیت‌های واقعی علاقه داشتند.
-نویسندگان برجسته: گوستاو فلوبر، لئو تولستوی، چارلز دیکنز، اونوره دو بالزاک
-نمونه آثار: "مادام بوواری" (فلوبر)، "آنا کارنینا" (تولستوی)، "آرزوهای بزرگ" (دیکنز)
5.**ناتورالیسم (Naturalism)**
-دوره: اواخر قرن 19 میلادی
-ویژگی‌ها: ناتورالیسم شکل پیشرفته‌تری از رئالیسم بود که بر تأثیرات محیط، وراثت، و شرایط اجتماعی بر رفتار انسان تأکید می‌کرد. این مکتب به‌طور علمی به رفتارهای انسانی می‌نگریست و معمولاً به موضوعاتی چون فقر، بی‌عدالتی، و بدبختی‌های اجتماعی می‌پرداخت.
-نویسندگان برجسته: امیل زولا، تئودور درایزر، استفان کرین
-نمونه آثار: "ژرمینال" (زولا)، "خواهر کری" (درایزر)
6.**سمبولیسم (Symbolism)**
-دوره: اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20 میلادی
-ویژگی‌ها: سمبولیسم به‌عنوان واکنشی به رئالیسم و ناتورالیسم ظهور کرد و بر اهمیت نمادها، نشانه‌ها و بیان غیرمستقیم معانی تأکید داشت. سمبولیست‌ها از استعاره‌ها و تصاویر برای بیان احساسات و معانی پیچیده استفاده می‌کردند.
-نویسندگان برجسته: شارل بودلر، آرتور رمبو، پل ورلن
-نمونه آثار: "گل‌های شر" (بودلر)، "فصل در جهنم" (رمبو)
7.**دادائیسم (Dadaism)**
-دوره: اوایل قرن 20 میلادی
-ویژگی‌ها: دادائیسم یک جنبش ضد هنر بود که در واکنش به وحشت‌های جنگ جهانی اول شکل گرفت. این مکتب به بی‌معنایی، هرج‌ومرج و نقد ارزش‌های سنتی پرداخت و از روش‌های غیرمعمول و آوانگارد برای خلق آثار استفاده می‌کرد.
-هنرمندان برجسته: تریستان تزارا، مارسل دوشان
-نمونه آثار: "فونتین" (دوشان)، "مانیفست دادا" (تزارا)
8.**اگزیستانسیالیسم (Existentialism)**
-دوره: قرن 20 میلادی
-ویژگی‌ها: این مکتب فلسفی که در ادبیات نیز تأثیر زیادی داشت، بر موضوعات مربوط به وجود، آزادی، مسئولیت فردی، و پوچی زندگی تأکید داشت. نویسندگان اگزیستانسیالیست به بررسی وضعیت وجودی انسان و بحران‌های وجودی او می‌پرداختند.
-نویسندگان برجسته: ژان-پل سارتر، آلبر کامو، فرانتس کافکا
-نمونه آثار: "بیگانه" (کامو)، "تهوع" (سارتر)، "مسخ" (کافکا)
9.**سوررئالیسم (Surrealism)**
-دوره: دهه 1920 میلادی
-ویژگی‌ها: سوررئالیسم که از دادائیسم نشأت گرفت، بر دنیای ناهشیار، رؤیاها و تخیل آزاد تأکید داشت. این مکتب به دنبال شکستن مرزهای واقعیت و خلق دنیایی فراواقعی بود که در آن عناصر عجیب و غریب با هم ترکیب می‌شدند.
-نویسندگان برجسته: آندره برتون، لویی آراگون
-نمونه آثار: "بیانیه سوررئالیسم" (برتون)، "خون شاعری" (آراگون)
10.**مدرنیسم (Modernism)**
-دوره: اوایل قرن 20 میلادی
-ویژگی‌ها: مدرنیسم جنبشی بود که به دنبال شکستن فرم‌های سنتی ادبیات و خلق تکنیک‌های جدیدی چون جریان سیال ذهن، شکست ساختاری، و توجه به زبان بود. این مکتب به پیچیدگی و چندلایگی متن و تردید در حقیقت‌های مطلق پرداخت.
-نویسندگان برجسته: جیمز جویس، ویرجینیا وولف، تی.اس. الیوت
-نمونه آثار: "اولیس" (جویس)، "خودشناسی" (وولف)، "سرزمین هرز" (الیوت)
11.**پست‌مدرنیسم (Postmodernism)**
-دوره: اواسط تا اواخر قرن 20 میلادی
-ویژگی‌ها: پست‌مدرنیسم با تأکید بر نسبیت‌گرایی، چندگانگی، و شک به روایت‌های کلان و ایدئولوژی‌های بزرگ، به بازی با زبان، فرم و محتوا می‌پرداخت. این مکتب همچنین مرز بین واقعیت و خیال را به چالش می‌کشید و از تکنیک‌های پارودی، تلفیق سبک‌ها، و شکست روایت استفاده می‌کرد.
-نویسندگان برجسته: خورخه لوئیس بورخس، توماس پینچن، جان بارت
-نمونه آثار: کتاب شن" (بورخس)، "فریاد دره" (پینچن)
12.**فرمالیسم (Formalism)**
-دوره: اوایل قرن 20 میلادی
-ویژگی‌ها: فرمالیسم به تحلیل دقیق ساختار و فرم اثر ادبی می‌پردازد، بدون توجه به محتوای اجتماعی یا روان‌شناختی آن. فرمالیست‌ها به بررسی عناصر زبانی، سبک شناسی، و ساختار متن می‌پرداختند و معتقد بودند که معنای اثر ادبی در خود متن نهفته است.
-نویسندگان و نظریه‌پردازان برجسته: ویکتور شکلوفسکی، رومن یاکوبسن
-نمونه آثار: “هنر به مثابه فن” (شکلوفسکی)
*این مکاتب هر کدام نقش مهمی در توسعه و تحول ادبیات جهانی ایفا کرده‌اند و هنوز هم تأثیرات آن‌ها در ادبیات معاصر مشهود است.
#سوبژه
#هنر
#نمایش
#تئاتر
#مکاتب_ادبی
#ادبیات
