زخم معده عبارت است از یک زخم باز که در سطح داخلی معده و قسمت فوقانی روده‌ی کوچک ایجاد می‌شود. این بیماری دردناک که از رایج‌ترین بیماری‌های شکم است، بر روی معده و روده کوچک تاثیر می گذارد. در معده زمانی زخم ایجاد می‌شود که لایه ضخیم مخاطی که مایعات گوارشی معده را محافظت می کند، کاهش یابد. کاهش لایه مخاطی موجب می‌شود اسیدهای گوارشی به بافت‌های داخلی معده آسیب بزنند. تقریباً ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل یک بار مبتلا به زخم معده یا اثنی عشر می‌شوند. زخم‌های گوارشی در هر سنی می‌توانند بروز کنند. در این مقاله به علل ایجاد و راه‌های درمان زخم معده اشاره خواهیم کرد.
علت ایجاد زخم معده هر یک از موارد زیر می‌تواند باشد:
شایع‌ترین باکتری ایجادکننده زخم، باکتری هلیکوباکترپیلوری (Helicobacter Pylori) می‌باشد. این باکتری در عفونت‌های انسانی بسیار شایع است. هلیکوباکترپیلوری توسط آب و غذا منتشر می‌شود. همچنین در بزاق دهان نیز دیده شده است و احتمال می‌رود که بتواند از راه‌هایی مثل بوسیدن هم انتقال یابد. این باکتری می‌تواند به دیواره معده چسبیده و باعث ضعیف شدن و التهاب آن قسمت از معده شود.
تقریبا سه‌چهارم مبتلایان به زخم معده اصلا علائمی ندارند. در موادر نادر، علائم زخم معده شدید هستند، نظیر:
درمان های زخم معده بسته به علت آن متفاوت است. اگر باکتری H.pylori علت بروز این عارضه باشد، باید آن را از بین برد و در صورت امکان مصرف آسپرین و مسکن‌های مشابه آن را کاهش داد یا قطع کرد و با داروهای دیگر علائم زخم معده را بهبود بخشید.
اگر باکتری H.pylori در دستگاه گوارش تشخیص داده شود، استفاده ترکیبی از آنتی‌بیوتیک‌ها برای از بین بردن آن ضروری است. این آنتی‌بیوتیک‌ها عبارت‌اند از: آموکسی‌سیلین (Amoxil)، کلاریترومایسین (Biaxin)، مترونیدازول (Flagyl)، تینیدازول (Tindamax)، تتراسیکلین (Tetracycline HCL) و لووفلوکساسین (Levaquin).
مدت زمان مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ها برحسب محل زندگی شما و مقاومت بد‌نتان به آنتی‌بیوتیک متفاوت است. احتمالا باید به مدت دو هفته آنتی‌بیوتیک بخورید و داروهای دیگر را نیز مصرف کنید تا اسید معده‌تان کاهش یابد. داروهایی که با آنتی‌بیوتیک مصرف خواهید کرد، بازدارنده‌ی پروتون پمپ (proton pump inhibitor) و شاید Pepto-Bismol خواهند بود.
بازدارنده‌های پروتون پمپ(PPIها) با غیرفعال کردن قسمت‌هایی از سلول که اسید تولید می‌کنند، اسید معده را کاهش می‌دهند. از میان این داروها می‌توان به این موارد اشاره کرد: اومپرازول (Prilosec)، لانسوپرازول (Prevacid)، رابپرازول (Aciphex)، اسومپرازول (Nexium) و پانتوپرازول (Protonix).
مصرف طولانی‌مدت بازدارنده‌های پروتون پمپ به‌خصوص با دُز زیاد، خطر شکستگی لگن، مچ و ستون فقرات را بالا می‌برد. از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف مکمل‌های کلسیم می‌تواند این خطرها را کاهش دهد یا خیر. می‌توانید با مشورت پزشک به سراغ مکمل‌های کلسیم بروید.
مسدودکننده‌های هیستامین (H-2) تولید اسید را متوقف کرده و خاصیت اسیدی معده دستگاه گوارش را کاهش می‌دهند. بدین‌ترتیب زخم معده بهبود پیدا کرده و روند درمان آن تسریع می‌شود.
این داروها که هم بدون نسخه هم با نسخه قابل تهیه هستند، شامل رانیتیدین (Zantac)، فاموتیدین (Pepcid)، سیمتیدین (Tagamet HB) و نیزاتیدین (Axil AR) هستند.
پزشک شما ممکن است در رژیم داروییتان داروهایی را برای خنثی کردن اسید معده بگنجاند. این داروها با خنثی کردن اسید معده سریعا می‌توانند درد معده را نیز برطرف کنند. بسته به مواد اصلی به کار رفته در این نوع دارو، ممکن است اسهال یا یبوست از عوارض جانبی مصرف آن‌ها باشد.
در برخی موارد پزشک ممکن است داروهایی‌ها تجویز کند که به محافظت از بافت لایه‌ی داخلی معده و روده‌ی کوچک کمک کند.
از میان این داروها می‌توان به سوکرالفات (Cerafate) و میسوپروستل (Cytotec) اشاره کرد.
زخم معده در بسیاری موارد به‌خوبی درمان می‌شود. اگر علائم آن شدید و حاد باشند یا بعد از درمان دارویی باز هم علائم به‌قوت خود باقی باشند، ممکن است پزشک آندوسکوپی مجدد تجویز کند تا سایر عللی که موجب این علائم می‌شوند را پیدا کند.
هویج یکی از سبزیجاتی است که مصرف آن به بیماران مبتلا به زخم معده بسیار توصیه می‌شود. ویژگی‌های قلیایی‌سازی و شفابخشی هویج در کنار هم به بهبود دیواره داخلی معده که تحت تاثیر اسید بیش از اندازه قرار گرفته است، کمک می‌کنند. هویج در اشکال مختلف پوره، سالاد یا آب هویج یک ماده غذایی فوق العاده برای کنترل ناراحتی ناشی از زخم معده مانند سوزش و بازگشت اسید است.
ماده قندی شیرین‌بیان که از ریشه آن استخراج می‌شود، در درمان زخم معده مؤثر است. مطالعات نشان داده است این ماده شیرین می‌تواند با جلوگیری از رشد باکتری اچ. پیلوری، به درمان این عارضه کمک کند. این ماده به عنوان مکمل دارویی عرضه می‌شود. آبنبات شیرین‌بیان هم اثری مشابه دارد اما مصرف زیاد آن برای برخی افراد مضر است. مصرف روزانه بیش از ۳۰ گرم از این ماده برای بیش از دو هفته، ممکن است باعث تشدید مشکلات قلبی مزمن یا فشار خون بالا شود.
سیب یکی از محبوب‌ترین میوه‌هاست و چون از مواد مغذی اساسی بسیار غنی است فواید بسیاری برای سلامتی دارد. فیبرهای غذایی و اسیدهای ارگانیک موجود در سیب، به عنوان تنظیم‌کننده دستگاه گوارش عمل می‌کنند. مصرف سیب برای تسکین زخم معده و همچنین گاستریت (ورم معده)، یبوست و اسهال توصیه شده است.
بسته به نوع گیاهی که زنبور از آن تغذیه کرده است، عسل شامل ۲۰۰ عنصر مختلف است. از جمله این مواد می‌توان به پلی‌فِنول (polyphenol) و انواع آنتی اکسیدان‌ها اشاره کرد. عسل به عنوان یک ضدباکتری قوی، در مقابله با باکتری اچ. پیلوری مؤثر است. در صورتی که مشکل قند خون ندارید، می توانید از شیرینی عسل لذت ببرید در حالی که به درمان زخم معده‌تان هم کمک کرده‌اید.
کریستال‌های موجود در گیاه آلوئه‌ورا به واسطه توانایی شفابخشی و ضد میکروبی خود شناخته‌شده هستند. اگر به زخم معده مبتلا هستید، استفاده از آلوئه‌ورا می تواند تولید شیره‌های اسیدی اضافه معده و تحریک غشا مخاطی این اندام را کنترل کند. مواد موجود در آلوئه‌ورا توانایی مهار رشد بیش از حد باکتری اچ.پیلوری را دارند که دلیل اصلی بیماری زخم معده محسوب می‌شود. افزون بر این، آلوئه‌ورا حاوی آلئو امودین و آلئولین است که این ترکیبات به ترمیم بافت‌های آسیب دیده معده کمک می‌کنند.
موز میوه‌ای سرشار از نشاسته و ترکیبات قلیایی‌ساز است که پس از جذب در بدن به تنظیم pH معده کمک می‌کنند. مصرف موز می‌تواند تخریب غشا مخاطی معده را متوقف کرده و التهاب و زخم را کاهش دهد. مواد مغذی موجود در موز می‌تواند به بهبود بافت‌های آسیب دیده معده کمک کند. در نتیجه مصرف موز می‌تواند ناراحتی ناشی از بازگشت اسید معده به مری و گاستریت را هم تسکین دهد.
این دسته از مواد غذایی دارای باکتری‌هایی هستند که به عملکرد بهتر سیستم گوارشی کمک می‌کنند. پروبیوتیک در غذاهای گوناگون، مخصوصا غذاهای تخمیریافته، مانند آب‌دوغ و ماست یافت می‌شوند.
امکان مصرف این مواد به شکل مکمل نیز وجود دارد. مطالعات نشان داده است مواد پروبیوتیک می‌توانند در از بین بردن باکتری اچ. پیلوری و افزایش احتمال بهبود زخم معده مؤثر باشند.
سیب زمینی به عنوان یکی از بهترین مواد غذایی ضد اسید شناخته می‌شود. نشاسته‌های موجود در سیب زمینی به همراه فیبر و آنتی اکسیدان‌ها به بهبود گوارش کمک کرده و فواید زیادی برای سلامتی دارند. نمک‌های قلیایی سیب زمینی فرآیند التهاب را کاهش داده و به روند بهبود بافت‌های تحریک‌شده کمک می‌کنند. همچنین سوزش در ناحیه شکم را کاهش داده و تورم و بازگشت اسید را متوقف می‌کنند.
بذر کتان که در آب خیس بخورد، ماده‌ای ژلاتینی آزاد می‌کند که در بهبود زخم معده موثر است. مصرف آن به کاهش التهاب و سوزشی که به خاطر این عارضه ایجاد شده است، کمک می‌کند. همچنین بذر کتان منبع خوبی برای اسیدهای چرب، امگا-3 و فیبر غذایی است که این مواد مغذی برای تسریع روند ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده معده مفید هستند.
