این گفتگو بین طاهره خواجه‌گیری و هادی فرنود صورت گرفته است. این گفتگو به مناسبت ده سالگی بازار انجام شده است.
«رویدادها همچون چسب‌هایی هستند که بدنه اکوسیستم‌ها را به هم نزدیک کرده و به هم می‌چسبانند.» هادی فرنود، مدیرعامل کاموا که از بنیان‌گذاران رویداد همفکر است، معتقد است که یک اکوسیستم بدون رویدادها شکل نمی‌گیرد چون شبکه‌سازی مورد نیاز انجام نمی‌شود. او رویدادها را چسب‌هایی می‌داند که اعضای اکوسیستم را به هم نزدیک می‌کنند. فرنود در این گفت‌وگو از ماهیت رویداد همفکر، دلیل استقبال از آن و قدرتی که دارد و چرایی عدم مشارکت بازیگران مهم اکوسیستم در ساختن کامیونیتی‌ها و برگزاری رویدادها گفته است.
سوال نخست از شما این است که تاثیر برگزاری رویدادها در شکل‌گیری اکوسیستم کارآفرینی و صنعت برنامه و بازی‌های موبایلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
طی ۱۰سال اخیر دو رویداد در شکل‌گیری صنعت برنامه‌ها و بازی‌ها و به‌طور کلی اکوسیستم استارت‌آپی ایران موثر بوده‌اند و به نوعی نقش شکل‌دهنده داشته‌اند؛ یکی استارت‌آپ‌ویکند و دیگری همفکر. استارت‌آپ‌ویکند نقطه شروع و جنبش‌های اولیه را ایجاد کرد و انرژی این فضا را وارد ایران کرد و رویدادی چون همفکر هم برای ادامه‌دادن کار و ادامه آن فضا و آن حال‌وهوا موثر بوده است.
متاسفانه در آن سال‌ها روی استارت‌آپ‌ویکند حساسیت‌های بی‌موردی ایجاد شد و این رویداد به‌طور کلی از ایران خارج شد و دیگر برگزار نشد و رویدادهای بومی جای آن را گرفتند. بنابراین انرژی و تکاپویی که استارت‌آپ‌ویکند ایجاد می‌کرد، از بین رفت یا کاهش پیدا کرد. رویدادهای بومی هم براساس چهارچوب‌های استاندارد و آن‌طور که باید برگزار نشدند. تحریم‌ها و بسته‌شدن درها به روی حضور افراد با تجربه از سایر کشورها، در کیفیت این رویدادها تاثیرگذار بوده است. همچنان‌که جرقه‌های اولیه‌ای که روشن شده بود، به بهترین حالت ادامه نیافت. به همین دلیل طبیعتا همفکر هم به دلیل نبود رویدادهایی با استاندارد جهانی، کارایی‌اش پایین آمد. جایگاه همفکر به این صورت است که به نوعی ورودی عرصه کارآفرینی محسوب می‌شود.
شما یکی از بنیان‌گذاران همفکر بودید و اثر همفکر در رشد صنعت برنامه و بازی موبایلی مشهود است؛ همفکر از کجا شروع شد؟
همفکر از سال ۹۵ شروع شد و به نوعی رویدادی بوده که به‌عنوان ورودی دنیای کارآفرینی شمرده می‌شود.
تفکری که در برگزاری همفکر دنبال می‌کردید، چه بود؟
هدف اصلی از برگزاری همفکر، شبکه‌سازی بوده است. هیچ رویدادی روی این موضوع تمرکز نکرده و یکی از اساسی‌ترین کارهایی که در اکوسیستم کارآفرینی مورد نیاز است، همین شبکه‌سازی و برقراری ارتباط است. هدف اول ما هم همین بوده و به سبب ماهیتش دارای یک ماموریت اساسی است که بتواند به ساختن پایه‌های اکوسیستم کمک کند. چون داشتن ارتباطات و شناخت افراد دارای تخصص از مهمترین نیازهای کسب‌وکارها و افرادی است که می‌خواهند وارد این حوزه شوند. در واقع شبکه‌سازی و از طرفی رویدادهایی چون همفکر، مثل چسب هستند که اکوسیستم را دور هم نگه داشته‌اند.
قدرت همفکر از کجا آمده است؟
قدرت همفکر از آدم‌هایی که در آن حضور می‌یابند، می‌آید. مدل برگزاری همفکر از ابتدا بر سادگی بوده تا هر هفته امکان برگزاری داشته باشد و هر فرد علاقه‌مندی می‌تواند در آن شرکت کند. به همین دلیل همچنان هر هفته در بسیاری از شهرهای ایرانی برگزار می‌شود. همچنین رشد همفکر کاملا ارگانیک بوده است. چون هیچ درآمد مالی ندارد و آدم‌ها صرفا برای ساختن ارتباطات دور هم جمع می‌شوند و شبکه‌ای از آدم‌ها با انرژی‌های خود این رویداد را برگزار کرده و سر پا نگه داشته‌اند. ما به آینده، گسترش و پایداری همفکر فکر کرده‌ایم.
همفکر می‌خواهد به ساخت اکوسیستم کارآفرینی کمک کند. به همین دلیل وارد هر شهری که می‌شود، اگر آن شهر اکوسیستم کارآفرینی نداشته باشد، این اکوسیستم را می‌سازد و اگر اکوسیستم کارآفرینی داشته باشد، آن را گسترده‌تر می‌کند. ضمن اینکه همفکر قرار نبوده و نیست که جای استارت‌آپ‌ویکند را بگیرد چون استارت‌آپ‌ویکند کارایی دیگری داشت. در واقع استارت‌آپ‌ویکند به افراد نشان می‌دهد که استارت‌آپ چیست و رویدادی آموزشی است. اما همفکر، رویدادی آموزشی نیست و صرفا برای شبکه‌سازی و ایجاد ارتباطات است. در همه صنایع، افراد نیاز دارند که ارتباط‌ها و شبکه‌هایی از ارتباطات را داشته باشند.
فکر می‌کنید تا چه زمانی باید همفکر رو ادامه داد؟ و اینکه از چه زمانی به بعد، شرکت در رویداد همفکر دیگر بی‌فایده است؟
وجود همفکر در اکوسیستم کارآفرینی ایران همیشه یک نیاز است. ضمن اینکه به رویدادهای بیشتری نیاز داریم تا کارایی بیشتری در این زمینه ایجاد شود. در چرخه کارآفرینی همیشه باید افراد جدیدی وارد شوند، رشد کنند و خارج شوند و باز باید بازگردند به این چرخه برای کارآفرینی مجدد یا به‌عنوان سرمایه‌گذار. چنین رویدادهایی باید وجود داشته باشند تا این چرخه ایجاد شود و ادامه یابد. اگر رویدادهایی همچون همفکر وجود نداشته باشند، این چرخه کند می‌شود و روند کارآفرینی شاید متوقف شود یا با کیفیت کمتری ادامه یابد. بنابراین همیشه به رویدادی چون همفکر نیاز است.
یعنی هیچ زمانی وجود ندارد که شرکت در رویدادی چون همفکر، برای افراد بی‌فایده باشد؟
نه! هیچگاه چنین زمانی وجود ندارد. ضمن اینکه من فکر می‌کنم که هیچ استیجی هم برای افراد وجود ندارد که نخواهند وارد چنین رویدادی شوند. چنین رویدادی در هر استیجی، کمک ویژه‌ای به افراد می‌کند. از آشنایی با اکوسیستم کارآفرینی گرفته تا اداره کسب‌وکار یا استخدام‌شدن در یک شرکت. اما متاسفانه در ایران با این پدیده مواجه هستیم که افراد از یک لول یا سطحی به بعد دیگر به این رویداد نمی‌آیند. یعنی فرهنگ کمک‌کردن به رونق کامیونیتی در ایران وجود ندارد. این مسئله را در همفکر هم به وضوح شاهدش هستیم.
من در اکوسیستم انگلیس حضور داشته‌ام و شاهد این مسئله بودم که افرادی که در سطوح بالای کسب‌وکارها قرار دارند، برای انتقال تجربه، کمک به دیگران و آشنایی با افراد دیگر و شبکه‌سازی، همچنان به رویدادهایی چون همفکر می‌آمدند. اما در ایران برخی از افراد کسر شأن خود می‌دانند که از یک سطحی به بعد، دوباره در رویدادی چون همفکر شرکت کنند. در‌حالی‌که شرکت‌کردن این افراد، موجب می‌شود که کارایی چنین رویدادی حداقل دو برابر شود.
چه نقطه‌ضعف‌ها یا ایرادهایی به رویدادی چون همفکر وارد است؟
من فکر می‌کنم که تنها ضعف همفکر همین است که لول افرادی که در آن شرکت می‌کنند، تنوع ندارد؛ رویدادی چون همفکر به تجربه افرادی که در دوره‌های قبلی آن حاضر بوده‌اند، کسب‌وکار راه‌اندازی کرده‌اند و دانشی اندوخته‌اند، نیاز دارد. متاسفانه این یک مشکل فرهنگی است و یک واقعیت است که باید تغییر کند.
شیوع ویروس کرونا بسیاری از مسائل را در زمینه رویداد عوض کرده است؛ البته کلاب هاوس نیز در همین زمان شکل گرفت. فکر می‌کنید چطور همفکر می‌تواند ادامه پیدا کند و اینکه مدل برگزاری همفکر را بعد از کرونا به چه صورت پیش‌بینی می‌کنید؟
با این مسیری که شاهدش هستیم و با توجه به وضعیت فعلی کرونا، به نظر نمی‌رسد که کرونا به زودی از ایران جمع شود و دیگر خطر مبتلاشدن وجود نداشته باشد. اما اگر فرض را بر این بگذاریم که کرونا نباشد، حتما به مدل فیزیکی برمی‌گردیم و همفکر را به‌صورت حضوری برگزار می‌کنیم. واقعیت این است که روابط انسانی باید رودررو شکل بگیرد و حداقل من اعتقادی ندارم که همفکر باید تا همیشه به‌صورت آنلاین برگزار شود.
رویدادها یک کاتالیزور هستند و از اساسی‌ترین بخش‌های هر اکوسیستمی رویدادها هستند چون آدم‌های اکوسیستم را دور هم جمع می‌کند. به نظر من افرادی که سال‌های سال در این حوزه حضور دارند و در این بستر رشد کرده‌اند، باید به این نکته فکر کنند که باید به چنین رویدادهایی کمک کنند. اگر اکوسیستم‌های سایر کشورهای دیگر را با ایران مقایسه کنیم، یکی از تفاوت‌ها همین است که آنها به شکل‌گیری و رشد کامیونیتی‌ها کمک می‌کنند. چون در نهایت رشد این کامیونیتی به رشد کسب‌وکار خودشان منجر می‌شود. یعنی با نگاهی کاملا حرفه‌ای به کامیونیتی‌ها کمک می‌کنند و در رویدادها حاضر می‌شوند. اما عدم مشارکت و عدم کمک به کامیونیتی‌ها به‌عنوان یک ضعف فرهنگی بزرگ در ایران وجود دارد و باید برطرف شود.
الان وقتی از عدم رشد کسب‌وکارها در ایران حرف می‌زنیم، اغلب از تحریم‌ها و محدودیت‌ها به‌عنوان عوامل عدم رشد حرف می‌زنند اما واقعیت این است که همه چیز مربوط به تحریم و محدودیت‌ها نیست بلکه این خود افراد هستند که باید با افزایش همگرایی و مشارکت در برگزاری رویدادها به رونق اکوسیستمی که در آن حضور دارند، کمک کنند.
