سال ۱۳۹۹ زمانی حساس برای تامین واکسن کرونا بود. زمانی که هر تصمیم و اقدام دولتمردان، اثر خود را به طور مستقیم روی رنگ نقشه و جان‌دادن‌های هرروزه این مردم نشان می‌داد…
حالا که عاملان تصمیمات مرگبار آن‌روزهای تلخ مدعی شده‌اند، خوب است به سیر تصمیمات طی‌شده در آن‌روزها به طور شفاف پرداخته شود.
تیرماه ۹۹:
چین به مرحله سوم تست بالینی واکسن خود رسیده بود و ایران می توانست مانند امارات، ترکیه، آرژانتین و... در مراحل تحقیقات تولیدی به همراه این کشورها و یکی از سازندگان سه گانه واکسن در چین شود تا نهایتا به عنوان مشارکت کننده، پس از تاییدنهایی گرفتن این واکسن در سازمان بهداشت جهانی، در اولویت خرید آن قرار بگیرد.
مستقل از بحث تولید داخل؛ در حوزه تامین واکسن خارجی دو موضوع مانع همکاری در این حوزه و تامین بلافاصله واکسن چینی به محض تایید نهایی شد:
اول برداشت غلط همیشگی از ماهیت کواکس (تامین‌کننده واکسن کرونای سازمان بهداشت جهانی)، که تصور میشد این نهادها غیرسیاسی عمل می‌کنند و دوم تکیه به معافیت آمریکا، که اعتماد شده بود که در این شرایط برای نقل و انتقالات مالی مرتبط با واکسن، شرایط را تسهیل می‌کنند، به واکسن غربی دسترسی داریم و بنابراین نیازی به واکسن چینی نیست.
۷ آبان ۹۹-اظهارات وزیر بهداشت وقت؛ موش آزمایشگاهی:
وزیر بهداشت در نشست با اعضای کمیسیون بهداشت و درمان مجلس:
«مدت‌هاست که به ما می‌گویند واکسنی که در چین یا فلان کشور ساخته شده روی مردم ایران نیز تست شود که گفتیم ما موش/ آزمایشگاهی نیستیم.
…غرور ملی ما اجازه چنین کاری را نمی‌دهد و امکان ندارد تا زمانی که در وزارت بهداشت هستم، اجازه‌ی چنین حقارتی به ملت ایران بدهم.» و در ادامه اضافه می‌کند که برای ساخت واکسن، با توجه به افتخارات بزرگ شرکت‌های دانش‌بنیان باید به توانمندی‌های داخل توجه کرد.
این در حالی بود که این واکسن در تست فاز سوم، برای اثربخشی در مهار کامل بود و در دوفاز قبل، ابتدائا ایمن و بی‌خطربودن و سپس ایمن‌زابودن آن اثبات شده بود.
در این وضعیت، امارات غرب‌گرا و ترکیه عضو ناتو هم به این طرح پیوستند اما در داخل با این تعبیر عقب ماندیم و به این لیست نرسیدیم.
آذرماه ۹۹:
پس از تایید نهایی واکسن‌های چینی توسط سازمان بهداشت جهانی، چنان چه گفته شد طبیعی بود که کشورهایی که در مراحل تولید همراهی کرده بودند در اولویت دریافت واکسن قرار گیرند و ایران از اولویت خارج شده بود و استفاده از این فرصت که می توانست جان بسیاری را نجات دهد به کنار رفت.
ابتدای دی ماه ۹۹-روزهای مرگبار کرونا به پای FATF:
با توجه به کارشکنی‌های آمریکا، نتوانستیم ۵۰ میلیون دلار مبلغ سهمیه ایران از کواکس برای هشت میلیون ایرانی را منتقل کنیم و سهمیه ایران معطل انتقال پول مانده بود.
پس از آن علی ربیعی، سخنگوی دولت در پاسخ به سؤالی درباره برخی اظهارات مطرح شده درباره «مشکلات عدم پیوستن به FATF برای خرید واکسن و نقل و انتقال پول» گفت: «در مورد واکسن قبلاً همکاران من در وزارت بهداشت توضیحات مفصلی ارائه دادند اما در مورد انتقال پول بنابر قوانین تحریم و قواعد FATF چندین مرحله امکان انتقال پول با مشکل مواجه شد و با موانعی روبه‌رو بودیم.بطور کلی نپیوستن به اف ای تی اف آثار خود را نشان خواهد داد. قبلا نیز دولت دیدگاه خود را در این زمینه اعلام کرده بود» و پس از این صحبت تقاضای راهگشایی از این مسئله از رهبر انقلاب و مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌کند.
بله، شکی نیست که یکی از مسیرهای مهم واردات واکسن از FATF می‌گذشت و این مسیر بسته بود. اما دولت دوازدهم با دنبال کردن مقاصد سیاسی مشخص تنها روی همین راه‌حل نشدنی تمرکز کرد و این پیام را به جامعه مخابره کرد که هرگونه تلاش برای واردات واکسن از پیش شکست خورده است و برای اقدام از مسیرهای دیگر ترک فعل شد.
در این روزهای سخت، نقشه کرونایی کشور خونین شده و مرگ روزانه کرونایی‌ها در ایران را به رقم عجیب ۷۰۰ نفر رساند.
بهمن و اسفند ۹۹-وعده‌های سر خرمن کواکس:
سخنگوی دولت با بیا‌ن اینکه دولت به‌طور مداوم تولید و خرید واکسن و تقویت زیرساخت واکسن را دنبال می‌کند، گفت: در حال دریافت ۱۶ میلیون و ۸۰۰ هزار دز واکسن از سازمان بهداشت جهانی با عنوان کوواکس هستیم. او افزود که آنچه به سرعت به دست ما می‌رسد بیشتر از سبد سازمان جهانی که اعلام شده خواهد بود.
اما این واکسن با کارشکنی کوواکس به دست ما نرسید و در اسفند ۹۹ سازمان ملل اعلام کرد به دلیل تحریم‌های آمریکا بر ایران صادرات واکسن به ایران با کندی مواجه است. کشورهای اروپایی هم به علت تحریمها و تهدید های آمریکا، ترس داشتند که به ایران واکسن بفروشند.
بهمن ۹۹-واکسن اسپوتنیک:
همزمان با مسیرهای قبلی، ایران اقدام به صدور مجوز اضطراری و واردات واکسن اسپوتنیک وی از روسیه کرد. نتایج فاز سوم بالینی این واکسن چند روز بعد منتشر گردید. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در ۹ بهمن ۱۳۹۹ برای واکسن اسپوتنیک وی، که هنوز در انتظار انتشار نتایج تحقیقات بالینی بود، مجوز استفاده اضطراری صادر کرد.
صدور مجوز پیش از انتشار نتایج تحقیقات فاز سوم منجر به انتقاداتی به واکسن روسی از طرف برخی از جمله مینو محرز، مدیر پروژه ساخت واکسن کرونا در ایران، بهرام پارسایی، از نمایندگان دوره دهم مجلس شورای اسلامی، حسین‌علی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس یازدهم، سازمان نظام پزشکی ایران و ۹۸ عضو مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی شد. وزیر بهداشت وقت هم از واردات اسپوتنیک وی دفاع کرده و انتقادها از این واکسن را «خیانت ملی» و «خباثت» خواند و اشاره کرد که استفاده از این واکسن در کشورهای روسیه، آرژانتین، مجارستان، صربستان، مکزیک، امارات متحده عربی، پاکستان، بلاروس، بولیوی، الجزایر و «چند کشور دیگر»، پیش از ایران شروع شده‌است.
دو ماه ابتدایی ۱۴۰۰:
در دو ماه ابتدایی ۱۴۰۰، چین به سمت واکسیناسیون گسترده داخلی در استانهای پرجمعیت خود رفت و با از دست دادن فرصتهای قبلی حالا امکان تامین از چین وجود نداشت. در آستانه انتخابات ریاست جمهوری ایران مجددا فرصت فراهم شد. این بار ایران درخواست و پافشاری کرد که برای خرید واکسن از انتقال منابع بلوکه‌شده ایران استفاده شود. اما این اعتماد بیش از حد به معافیت های آمریکا برای اجازه استفاده از منابع مالی ایران برای واکسن (که در همان ایام صادر شده بود) و درک صحیح نداشتن از واقعیت معافیت؛ استفاده از این فرصت را هم به قیمت جان هزاران نفر مجدد به تاخیر انداخت.
حسن روحانی در ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۰-سوهان قم:
«ما رفتیم واکسن بخریم، جزو اولین‌ها بودیم. این کواکس وقتی آمد ما جزو اولین‌ها بودیم که رفتیم، ما رفتیم از طریق کواکس واکسن بخریم. سهمیه خودمان را مطرح کردیم، جزو نفرات اول هم بودیم، رفتیم پولش را بدهیم، پیش پرداخت‌اش ۵۲ میلیون دلار بود. بنا بود منتقل کنیم به آنها، رفتیم منتقل کنیم، نشد. تفصیل‌اش را نمی‌توانم به شما بگویم، به این کشور و آن کشور هر جا که رفتیم دیدیم این ۵۲ میلیون دلار در آمریکا می‌رود، گیر می‌کند و می‌خورند و به مقصد نمی‌رسد. راه مطمئن پیدا نکردیم. تا رفتیم راه پیدا کنیم، طول کشید. چون طول کشید در صف بودیم، از صف بیرون رفته بودیم و دیگران آمدند جلوی ما را گرفتند و ما دو مرتبه رفتیم ته صف. گفتیم ما بودیم، گفتند نبودید، دیگر تمام شد و شما بیرون رفتید. گفتیم رفته بودیم پول بیاوریم، گفتند نه. پس ما عقب افتادیم. کواکسی که بنا بود واکسن‌هایش در ماه اسفند به دست ما برسد، یا حتی زودتر، تأخیر افتاد یک بخش کوچکی‌‌اش آمد، یک بخش بزرگ‌اش باقی ماند. این هم مسأله دوم و مشکل دومی که با آن مواجه شدیم. مسأله سوم، مردم عزیز ما بدانند، واکسن اینجور نیست که در دنیا فراوان باشد. هر جا بروی، سوهان قم نیست که شما از درب مغازه رد می‌شوی دعوت‌ات می‌کند و می‌گوید من سوهان خوب دارم. این واکسن به اندازه کافی نیست. واکسن مطمئن به اندازه کافی در دنیا نیست. گرفتن‌اش آسان نیست. در عین حال همه تلاش‌ها را برای خرید واکسن داریم انجام می‌دهیم.»
۲۴ خرداد ۱۴۰۰:
مرحله تست انسانی واکسن برکت به پایان رسید و آماده تولید شد. ۳ روز بعد آمریکایی که تا اردیبهشت ماه تنها ۳ میلیون واکسن به دنیا فروخته بود، برای فروش واکسن به ایران اعلام آمادگی کرد.
مرداد ۱۴۰۰-روی کارآمدن شهید رئیسی:
حالا آیت الله رئیسی انتخاب و مراسم تنفیذ انجام شده بود اما وزرا هنوز همان وزرای قبلی بودند. او منتظر آغاز به‌کار دولت خود نشد و بلافاصله دستورات لازم برای دست برداشتن از اعتماد به معافیت را صادر کرد. در نتیجه امکان استفاده از مسیر مالی موجود بین هلال احمر ایران و صلیب سرخ چین برای خرید انبوه واکسن به وجود آمد. اگرچه خرید واکسن از همان زمان آغاز شد اما کار به کندی پیش می رفت.
۲۰ مرداد ۱۴۰۰-جلسه دولت سیزدهم-حقیقت روشن می‌شود:
فیلمی از جلسه هیئت دولت در این تاریخ منتشر شده است، اظهارات این جلسه با توجه به شایعاتی که این روزها از سمت آقایان روحانی و ظریف مبنی بر واردکردن ۱۲۰ میلیون دوز واکسن تا پایان دولت دوازدهم مطرح می‌شود شنیدنی است.
در این جلسه پس از درخواست آیت‌الله رئیسی مبنی بر پیگیری هرچه زودتر وارادات واکسن، آقای ظریف اولاً می گوید اسپوتنیک نمی تواند به ما واکسن بدهد. سینوفارم هم ۳۰ میلیون دوز درخواست داده ایم که پول ۵ میلیون آن تأمین شده. برای ۳۰ میلیون دیگر هم چینی ها هیچ تعهدی به ما نداده اند.
پس این ۱۲۰ میلیون واکسن دروغین (۶۰ میلیون اسپوتنیک و ۶۰ میلیون سینوفارم) در این جلسه معلوم می شود که برای ۶۰ میلیون واکسن روسی خود آقای ظریف می گوید آن که هیچ، عملی نیست. برای ۶۰ میلیون واکسن چینی هم می گوید، برای ۳۰ میلیون دوز، فقط پول ۵ میلیون آن تأمین شده که همان را هم در جلسه سرپرست بانک مرکزی می گوید برای انتقال پول آن راهی نداریم و برای ۳۰ میلیون دوز دیگر هم می گوید طرف چینی تعهدی نداده است.
این روزها همچنین بیانیه‌ای از سمت وزارت بهداشت منتشر شده که خواندنی است:
بر اساس مستندات موجود در مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که قابل استعلام از جمعیت هلال احمر و گمرک جمهوری اسلامی ایران نیز می‌باشد، بر خلاف ادعای آقای ظریف مبنی بر واردات ۱۲۰ میلیون دوز واکسن در دولت آقای روحانی، عدد واقعی ۲۸ میلیون و ۷۰۰ هزار دوز بود که تا پایان دولت دوازدهم ۱۸ میلیون دوز آن تزریق شده بود و آمار واردات واکسن در هفته های اول دولت شهید رئیسی و با ورود مستقیم و موثر ایشان و ایجاد تسهیلات لازم و هماهنگی های صورت گرفته بین دستگاه های اجرایی و تامین اعتبار، تا اواسط شهریور ۱۴۰۰، تعداد واکسن‌های وارداتی به بیش از ۱۲۱ میلیون دوز رسید.
۲۷ مرداد ۱۴۰۰-ورود ۱۰۰میلیون واکسن
شهید امیر عبداللهیان به محض دریافت رای اعتماد؛ موضوع را در دستور کار خود قرار داد و بعد از تنظیم مکالمه تلفنی مهم و مفصل رییس جمهور شهید با همتای چینی و رفع موانع در سمت چین؛ تمام موانع داخلی ایران برای تامین منابع مالی و لجستیک انتقال را رفع نمود. بعد از این تماس تلفنی ظرف یک ماه ۱۰۰ میلیون واکسن از چین وارد کشور شد و حجم این واردات به قدری زیاد بود که حتی در انتقال و جابجایی واکسن ها مسئله ایجاد شد. نهایتا کواکس هم که کعبه آمال این مسیر بود در آن زمان اعلام کرد فقط امکان تامین واکسن از مسیر چین برای ایران را دارد. پس از ماهها معطلی و از دست رفتن جان هزاران عزیز نهایتا کواکس هم واکسن چینی را به نام خود به ایران فرستاد (اقدامی که میشد خیلی زودتر مستقیم بین ایران و چین انجام شود). نهایتا کشور برای واکسیناسیون عمومی بسیج شد و این مسأله منجر به آن شد که نقشه کرونایی کشور از رنگ قرمز به آبی تغییر رنگ دهد.
آیت الله رئیسی در ۲۹ شهریور ۱۴۰۰:
«متأسفانه شاهد بودیم که بعضی‌ها واردات واکسن یا حتی پیوستن کشور به سازمان شانگهای را متوقف بر پذیرش FATF کرده بودند و حتی در جلسات رسمی نیز بر موضع خود پافشاری می‌کردند.
…در فاصله کوتاه سپری شده از دولت سیزدهم اتفاق خاصی نیفتاده که باعث افزایش واردات واکسن و یا پذیرش عضویت کشورمان در سازمان شانگهای بشود، الا اینکه کشورهای همسایه و دوست ما دیدند که دیگر توجه ما صرفاً به غرب نیست و ارتباط با همسایگان و کشورهای منطقه اولویت سیاست خارجی ایران شده است.»
