مرخصی قاعدگی (به انگلیسی: Menstrual leave) نوعی ترکِ موقت کار است که در بعضی از شرکتها یا کشورها، می‌تواند یکی از گزینه‌های مرخصی برای خانم‌ها باشد که طی دوران قاعدگی نمی‌توانند در کار خود حاضر شوند. این نوع مرخصی بسته به موقعیت، می‌تواند با حقوق یا بدون پرداخت حقوق باشد. بر اساس یکی از مطالعات، زنان ۴۰٪ از نیروی کار را تشکیل می‌دهند و ۲۰ درصد از آنها مبتلا به بیماری قاعدگی دردناک (دیسمِنوریا) هستند که باعث درد و رنجهایی، طی این دوره می‌شود. مرخصی قاعدگی بحث‌انگیز است، چرا که بعضی از منتقدین آن را بهانه‌ای بر «ناکارآمد بودنِ زنان در مشاغل» می‌دانند و برخی به عنوان تبعیض جنسیتی از آن یاد می‌کنند. در حالیکه، برخی دیگر به عنوان حامیانِ مرخصیِ دوران قاعدگی، کارکرد این نوع مرخصی را مشابه مرخصی زایمان دانسته و آنرا ترویج کننده برابری جنسیتی تلقی می‌کنند (1).
نتایج تحقیقات موسسه بین‌المللی نظرسنجی یوگاو می‌گوید بیشتر زنان شاغل معتقدند درد پریود بر توانایی کاری آنها تاثیر منفی می‌گذارد.در این نظرسنجی که به درخواست رادیو بی‌بی‌سی انجام شده، هزار زن مورد پرسش قرار گرفته و ۵۲ درصد آنها پاسخ داده‌اند که درد پریود٬ کارکرد آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.این نظرسنجی نشان می‌دهد که حدود یک سوم این ۵۲ درصد به دلیل درد پریود٬ دست کم یک روز مرخصی می‌گیرند (2).
پژوهشگرها می‌گویند تاثیر واقعی دوران قاعدگی روی زنان و جامعه تاکنون دست کم گرفته شده است. به گزارش شبکه خبری سی‌ان‌ان، یافته‌های پژوهشی جدید نشان می‌دهد درد پریود بازدهی زنان در محل کار و تحصیل را به‌مدت تقریبا ۹ روز در سال کاهش می‌دهد.
همچنین پژوهشگرها با مطالعه روی بیش از ۳۲ هزار زن هلندی در گروه سنی ۱۵ تا ۴۵ سال، کاهش بازدهی مرتبط با علائم قاعدگی را بررسی کرده‌اند. در این پژوهش، زمان‌های مرخصی از کار یا غیبت از تحصیل و همچنین کار کردن و درس خواندن در شرایط ناخوش‌احوالی ارزیابی شده است ــ محقق‌ها اصطلاح «حاضرباش» (Presenteeism) را برای ارجاع به این وضعیت به کار برده‌اند.
بر اساس نتایج این پژوهش، کمتر از ۱۴ درصد افراد در دوران قاعدگی از محل کار یا تحصیل مرخصی گرفته بودند و ۳/۵ درصد نیز گفتند که تقریبا هر بار با تکرار عادت ماهانه، مجبور به گرفتن مرخصی یا غیبت شده‌اند.
حدود ۸۱ درصد زنان هلندی گفتند که علائم پریود به کاهش بازدهی‌شان منجر شده است. طبق برآورد پژوهشگرها، زنان به‌طور میانگین سالانه به‌مدت ۱/۳ روز به دلیل علائم ناشی از پریود از محل کار یا تحصیل غیبت دارند. علاوه بر این، متوسط کاهش بازدهی زنان در هر سال، برابر با ۸/۹ روز برآورد شده است. به گفته زنان شرکت‌کننده در این پژوهش، بازدهی افراد در مواقع پریود در مقایسه با روزهای عادی کاهش چشمگیری داشته است، از جمله این‌که ناچار بودند ساعتی یک بار بروند دستشویی یا سردرد ناشی از پریود مانع از تمرکز روی کار روزانه‌شان بود. همچنین احتمال این‌که زنان زیر ۲۱ سال به دلیل علائم قاعدگی مجبور به غیبت یا درخواست مرخصی شوند تقریبا سه برابر زنان مسن‌تر است (3).
در مواقعی که زنی به علت ناخوش‌احوالی ناشی از قاعدگی، ناچار می‌شود در خانه بماند، مرخصی قاعدگی یا پریود یکی از راه‌حل‌های ممکن است. بر اساس مدارک و اسناد «مرکز بهداشت قاعدگی» (Menstrual Health Hub)، سیاست مرخصی قاعدگی در کشورهای اندونزی، ژاپن، ویتنام، کره جنوبی، تایوان و چین به اجرا گذاشته شده است. هرچند در اغلب موارد، زنان به دلیل اشتغال در محیط‌های کار عموما مردانه، خود را مجاز به استفاده از این حق مسلم نمی‌بینند. در سایر نقاط دنیا، سیاست‌های مرخصی قاعدگی بیشتر بر اساس سیاست‌های داخلی هر شرکت تنظیم می‌شود. برای مثال، شرکت خدمات رفاهی «کواگزیست» (Coexist)، مستقر در بریستول بریتانیا، این امکان را در اختیار کارمندانش قرار داده است که موقع پریود مرخصی بگیرند و از خانه دورکاری کنند یا می‌توانند ساعت‌های کاری‌شان را در روزهای پریود به دلخواه خود تغییر دهند (2).
شرکت انگلیسی «بریستول» تصمیم گرفته است سیاست مشخصى در ارتباط با پریود زنان کارمند داشته باشد. به نظر می‌رسد بر اساس سیاست‌های جدید شرکت بریستول، به زودی کارمند زن این شرکت می‌توانند بدون هیچ احساس شرم یا ناراحتی، از مرخصی پریود برخوردار باشند. در گزارش مربوط به شورای سیاست‌گذاری بریستول درباره این تصمیم آمده است: «اگر پریود امری مردانه بود، سال‌ها پیش درباره‌اش سیاست مشخص در ارتباط با محل کار وجود داشت و این در حالی است که سال‌هاست که زنان کارمند در اوج خونریزی و بدحالی و بدن درد در محیط کار حاضر می‌شوند و در جواب سوال همکاران مرد و رییس روسا به دروغ می‌گویند سرشان درد می‌کند یا مشکل دیگری دارند.»
در همین گزارش همچنین عنوان شده است: «ما معتقدیم این مرخصی نه تنها به ضرر شرکت تمام نخواهد شد بلکه کارایی مجموعه را بالاتر خواهد برد، چراکه بررسی‌ها نشان داده زنان در دوران بعد از تمام شدن پریود هم سه برابر، فعال‌تر و کارآمدتر از معمول هستند و کم‌کاری روزهای قبل را جبران می‌کنند.»
این در حالی است که پارلمان ایتالیا نیز از سال گذشته در حال بررسی طرحی است که در آن سه روز مرخصی ویژه ایام قاعدگی در هر ماه برای زنان در نظر گرفته شود. این طرح و طرح‌های مشابه در بیرون از ایتالیا همواره با انتقادهایی روبه‌روست اما موافقان از حق زنان در این باره دفاع می‌کنند. پارلمان ایتالیا این روزها در حال بررسی طرحی است که چپ‌های میانه پیشنهاد کرده‌اند. در این طرح، سه روز مرخصی ویژه ایام قاعدگی در هر ماه برای زنان در نظر گرفته شده است. هرچند این مرخصی منوط به این است که آنها بتوانند نامه پزشک خود را که در آن تایید شده، قاعدی پر درد و رنجی دارند، به کارفرمای خود ارائه کنند. با این حال این طرح شمشیری دو لبه خوانده شده که علاوه بر مزایایی که می‌تواند داشته باشد، احتمال دارد عواقب منفی هم برای زنان به بار آورد. منتقدان می‌گویند، سال‌ها برای برقراری جنسیتی میان زنان و مردان تلاش شده و در حالی که این مساله هنوز، حتی در کشورهای غربی کاملا محقق نشده، این طرح در صورت تصویب به نوعی عقب‌گرد در این زمینه خواهد بود. ۵٢ درصد زنان در ایتالیا بی‌کار هستند که رقمی قابل توجه برای یک کشور در اروپای غربی است. ۴٨ درصد شاغل هم به طور متوسط حقوقی بیست درصد پایین‌تر از مردان دریافت می‌کنند.گفتنی است کشورهایی همچون ژاپن، اندونزی، کره جنوبی و تایوان نیز به عنوان پیشگامان در نظر گرفتن چنین مرخصی برای زنان کشورهای خود اقدامات زیادی را انجام داده‌اند. ژاپن سرآمد تمام این کشورهاست که از سال ١٩۴٧چنین مساله‌ای را به رسمیت شناخته است.
غیر از این کشورها، برخی موسسات و کمپانی‌های بزرگ هم در جهان، برای کارمندان خود مرخصی قاعدگی در نظر گرفته‌اند. از جمله شرکت تولیدکننده محصولات ورزشی نایک که به کارکنان خود در سراسر جهان از سال ٢٠٠٧ چنین مرخصی را اعطا می‌کند.
با این حال، عده‌ای هم نگران این هستند که با روی کار آمدن چنین قوانینی، کارفرماها بهانه دیگری خواهند داشت تا هنگام استخدام مردان را به زنان ترجیح دهند و به این ترتیب بر مصائب زنان در زمینه پیدا کردن شغل افزوده خواهد شد. زنان در حال حاضر که ناگزیرند برای دوران زایمان خود از مرخصی‌های ویژه به این منظور استفاده کنند، به انحاء مختلف تحت فشار قرار دارند و با خظر از دست دادن شغل خود روبه‌رو هستند.
از جمله در ایتالیا که گزارش شده، برخی کارفرماها در زمان استخدام از زنان می‌خواهند، استعفانامه‌های بدون تاریخ را امضاء کرده و تحویل دهند تا زمانی که باردار شدند، استعفانامه‌ها به جریان بیفتند. منتقدان همچنین می‌گویند، علاوه بر افزوده شدن این مشکلات، احتمالا شاهد افزایش متلک‌ها و زخم‌زبان‌ها و شوخی‌های بی‌ربط با زنانی که از این مرخصی‌ها بهره می‌برند، خواهد بود. برابر این انتقاد اما گفته شده است، چنین سوءرفتارهایی نباید اجازه بدهد تا زنان در زمانی که برای کار کردن دشواری دارند، ناگزیر باشند با مشقت در محل کار حاضر شوند. نمایندگان مدافع این طرح در ایتالیا هم می‌گویند، اجبار زنانی که درد و رنج قاعدگی را تحمل می‌کنند، برای حضور در محل کار علاوه بر تقویت رنج آنها، کارفرماها را با کارکنانی مواجه می‌کند که بهره کاری پایین یا بسیار پایینی در آن روز کاری دارند؛ شرایطی که نه به سود کارفرماست و نه به سود کارمندی که یک قاعدگی دشوار را تجربه می‌کند (4).
مرخصی پریود برای شرکت ها سودمند است؟ برای زنان چطور؟ لطفا نظراتتان را با ما به اشتراک بگذارید
