در دنیای امروز، رسانه به عنوان هرگونه ابزار برای برقراری ارتباط غیرمستقیم تعریف میشود، مانند تلفن همراه، تلویزیون، تصاویر، تبلیغات، سینما، موسیقی، روزنامه، مجله، اینترنت، بازیهای کامپیوتری و... . رسانه به عنوان یک صنعت بسیار بزرگ و پولساز، محصولات متنوعی تولید میکند که صرفاً به اخبار، فیلم، سریال یا موسیقی محدود نمیشوند. در ادامه به معرفی برخی از این محصولات میپردازیم.
در ابتدای ظهور صنعت سینما، ستارهها وجود نداشتند و حتی نام بازیگر هم در تیتراژ فیلمها نمایش داده نمیشد. به تدریج فیلمسازان متوجه شدند که حضور در یک ستاره در فیلم میتواند به افزایش سود، فروش فیلم، جذب مخاطب و متمایز شدن فیلم کمک کند. بنابراین در کنار تولید فیلم، به تولید ستاره هم پرداختند که شخصیتهایی محبوب، قهرمان، جذاب و دوستداشتنی بودند و برای مخاطب رؤیا خلق میکردند.
مخاطب نیز در حین تماشای فیلم با ستاره همذاتپنداری میکرد، تحتتاثیر او قرار میگرفت و از ستاره الگوبرداری میکرد. ستارۀ فیلم نوعی متن رسانهای است که نویسنده آن را مینویسد، کارگردان به تصویر میکشد و خواننده آن را میخواند. روزنامهها و رسانههای اجتماعی نیز با مصاحبه، افشای زندگی خصوصی و تبلیغات جنجالی، مسئولیت تولید بخش دیگری از این متن را به عهده میگیرند.
رسانه میتواند اولویتهای زندگی ما را تغییر دهد و برایمان تعیین کند که به کدام دسته از اخبار اهمیت دهیم و کدام یک را بیاهمیت بدانیم و دنبال نکنیم. برخی موضوعات با وجود اهمیت ناچیزی که دارند، در صدر اخبار قرار میگیرند و برخی نیز صرفاً به دلیل حذف شدن از رسانه و محروم شدن از پوشش خبری، به کلی دیده نمیشوند.
رسانه میتواند به راحتی برای مخاطب مسئله و دغدغۀ ذهنی بسازد و او را درگیر کند. همچنین میتواند با طرح یک مسئلۀ جدید، بسیاری از مسائل قبلی را از ذهن مخاطب پاک کرده و با تغییر اولویتها، توجه او را به سمت حوزۀ دیگری جلب کند.
معمولاً مردم براساس گروههایی که به آن تعلق دارند تصمیم میگیرند و یک موضوع را تحلیل میکنند. هنگامی که یک نفر به یک گروه مانند طرفداران یک سلبریتی، هواداران یک تیم ورزشی، مدافعان یک مکتب سیاسی و... ملحق میشود، بسیاری از تصمیمات و افکارش تحتتاثیر ارزشها و نظرات گروه قرار میگیرد. رسانه میتواند طرفدار و هوادار بسازد، گروهها را شکل دهد و جریانهای فکری آنها را ترویج کند.
محصول اولیۀ رسانه سرگرمی و محصول نهایی آن، تولید آگاهی و مخاطبان خاص است. رسانه را میتوان صنعت اطلاعات و آگاهی دانست. رسانه فقط برای سرگرمی تولید محتوا نمیکند، بلکه با تولید محصولات گوناگون، به ذهن و آگاهی مخاطب شکل میدهد. مخاطبی که طرز تفکر، سلیقه، اعتقادات و سبک زندگی مدنظر رسانه را دارد و به گونهای جهان را میبیند و درک میکند که رسانه میخواهد. به میزانی که رسانه در قالب وسایل جدیدتر و امکانات بهتر در اختیار مخاطب قرار میگیرد، ظرفیت آن برای ترویج آگاهی و کنترل افراد بیشتر خواهد شد.
منبع: محمدی فرید، م. (1393). سواد رسانه، قم، سوچا.