راه اندازی شرکت سرمایه‌گذاری جسورانه در خارج تهران
با تغییر زاویه و یا ابزار دید، دنیا به صورتی دیگر می‌تواند باشد.
به خاطر تاسیس و جدول سهامداری شرکت سرمایه گذاری جسورانه هدهد در اصفهان، یک سری از دوستانم سوالاتی برای‌شان پیش آمده بود که ترجیح دادم اینجا بنویسم (در سال ۱۴۰۱) تا افراد بیشتری شاید برای‌شان مفید باشد و مطالعه کنند.
موضوع بحث و سوال:
ورود شهرداری به سرمایه‌گذاری
آیا شهرداری ها می‌توانند (و یا باید بهشون اجازه داد یا سزاوار است یا صحیح است و یا ...) که در زمینه سرمایه‌گذاری جسورانه ورود پیدا کند؟
جواب من:
یک جمله کلیشه‌ایی (که توسط خود من هم بارها به کار برده شده‌است) این است که دولت نباید در اکوسیستم کارآفرین دخالت کند، هنوز هم معتقدم که نباید دخالت بکند ولی دخالت با تسهیل‌گری و فرهنگ‌سازی و پوشش قسمت‌هایی که عمومی است (صرفه اقتصادی ندارد) متفاوت است.
هر فرد، سازمانی و شرکتی در هر کسب و کاری که قانون اجازه میدهد می‌تواند وارد بشود و نمی‌شود از آن منع شود ولی نهاد عمومی یا حتی بانکی وقتی می‌خواهد وارد شود، اثرات دیگری هم دارد و آنها را هم باید در نظر گرفت و در اینجا یکی از دلایل ورود شهرداری بهره‌مندی از سود احتمالی آینده در به ثمر نشستن برخی سرمایه‌گذاری‌ها بود.
بالارفتن درآمد و تولید ناخالص اقتصادی شهر و کاهش مهاجرت طبقه خلاق که موتور محرکه اصلی جامعه هستند می‌تواند ورود و سرمایه‌گذاری به این حوزه را برای شهرداری جذاب و در راستای ماموریت‌ش قرار دهد.
وجود افراد متخصص و دلسوز گلوگاه ورود سرمایه و امکانات دولتی و عمومی به فضای کارآفرینی است.
در ابتدای شکل‌گیری شرکت سرمایه‌گذاری هدهد، به بخش خصوصی پیشنهاد سرمایه‌گذاری کردیم. انجمن انبوه‌سازان اصفهان، اتاق بازرگانی اصفهان، اعضا نظام صنفی رایانه اصفهان، افراد شاخص و ... ولی تعداد خیلی خیلی کمی ابراز علاقه برای سرمایه‌گذاری داشتند، یعنی کلا شناخت نداشتند و برای‌شان جالب نبود. پس ورود شهرداری مصداق رقابت با بخش خصوصی نبود و اتفاقا پول شهرداری باعث پیشران برای آن عده شد که متمایل بودند.**
سرمایه‌گذاری جسورانه پول صبور می‌خواهد چون سود‌دهی این صنعت ۵ تا ۷ سال زمان لازم دارد. در امریکا بیش از ۸۰٪ سرمایه vcها توسط صندوق‌های بازنشستگی و مراکز توسعه ایالتی و ... تامین می‌شود که همگی به نوعی نهادی و صبور هستند و در نبود آنها در ایران، نزدیک‌ترین سازمان‌ها دارای این ویژگی‌ها شهرداری و صندوق‌های بازنشستگی هستند.
منشا سرمایه مهم است. پولی که توسط دور زدن ردیف‌های بودجه‌ایی و دستورات پنهانی جابه‌جا بشود و در مایه‌های اختلاس و رانت و پنهانی باشد با پولی که توسط شورای شهر دقیقا برایش مصوبه (کمک به ورود سرمایه گذاری جسورانه در اصفهان) داده شده باشد، توسط فرمانداری تایید و تطابق با قانون شده باشد، شهرداری در ردیف بودجه سالانه‌اش لحاظ کرده باشه و بعد با حداقل بیست امضا و تایید واریز شده باشه و اعلام عمومی بشود، کاملا شفاف است.
با اینکه شهرداری اصفهان اجازه داشت که هرگونه صلاح می‌داند این پول را هدیه و یا سرمایه‌گذاری کند ولی تصمیم گرفته شد که شهرداری اصفهان سهام‌دار شرکت باشد.
شرکت‌های اصفهانی از پرچم‌داران فناوری اطلاعات ایران هستند و بیش از ۳۰ سال است که فعال جدی هستند ولی در این سی سال هیچ فعالیت مشخص در زمینه سرمایه‌گذاری جسورانه در اصفهان انجام نشده‌است. در صورتی که نیاز آن کاملا محسوس بوده است و بالاخره یک شرکتی باید آستین بالا می‌زد.
انجام دادن کار و حرکت داشتن و دست روی دست نگذاشتن خیلی بهتر از این است که منتظر ایجاد شرایط ایده‌آل باشید (که اغلب هیچ‌گاه فرا نمی‌رسد) و شروع کار به هر حال دردسر‌های خودش را دارد و باید شروع کرد تا بتوان اصلاح کرد. ریسک خوب بودن و یا بد بودن حضور سرمایه شهرداری در سرمایه‌گذاری خطر پذیر اصفهان را دکتر کوروش خسروی (عضو وقت شورای شهر اصفهان )، احمد ورد (مدیر عامل وقت صندوق پژوهش و فناوری اصفهان) و محمد علی زاهدی ( مدیر عامل شرکت سرمایه گذاری جسورانه هدهد) قبول کرده‌ایم و این خیلی بهتر از آن است که هیچ کاری انجام نشود و فقط ناظر خاموش نبود سرمایه در اصفهان باشیم.
در خیلی از اکوسیستم‌های کارآفرینی دنیا، دولت مرکزی یا دولت محلی و ایالتی یا شهرداری‌ها، سرمایه و امکانات و کار‌هایی برای محرک کارآفرینی به اکوسیستم وارد می‌کنند که اگر هدایت شده و آگاهانه باشد، نه تنها مضر نیست بلکه کاملا موثر و سرعت‌بخش است. ( نمونه کلان: مسیر توسعه کره جنوبی)
هر اکوسیستم کارآفرینی رشد دارد ولی مهم سرعت رشد است. در برخی از موارد اگر منتظر رشد ارگانیک و بلوغ تدریجی ساختار باشید، فرصت های بسیاری از دست می‌رود و مصداق فرصت‌سوزی می‌شود. همانطور که در ۳۰ سال گذشته اصفهان اتفاق افتاده است.
سرمایه‌گذاری جسورانه در یک اکوسیستم از حلقه‌های اصلی و زیر‌بنایی است و عدم وجود ساختارمند برای آن می‌تواند تاثیر مشخص منفی روی دیگر اجزا اکوسیستم داشته‌باشد. (تعویق آن هزینه فرصت بالایی تحمیل می‌کند)
اصطلاحی وجود دارد به نام شریک ساکت یا silent partner. این اصطلاح در حوزه سرمایه‌گذاری جسورانه خیلی متداول است که به آن LP یا limited partner نیز می‌گویند. یعنی سرمایه‌گذار پول میدهد ولی در امور اجرایی و سرمایه‌گذاری دخالت نمی‌کند.مکانیسم برای شهردای اصفهان هم همین‌گونه طراحی شده است.
بسیاری از طرح‌هایی که برای اجرا نیاز به اطلاعات و یا همکاری نهاد بزرگ دارند (در مقیاس وسیع مانند حمل و نقل و یا بهینه سازی مصرف آب در فضای سبز و ... ) با حضور شهرداری در هدهد، ساده تر وارد بازار می‌شوند.
همانطور که میدانید سرمایه گذاری جسورانه بین ۵ تا ۷ سال (در یک اقتصاد پایدار و پیش بینی پذیر) زمان نیاز دارد و انتظار اینکه بعد از ۶ ماه از آن بخواهیم که دستاورد و خروجی قابل مشاهده داشته باشد، یکی از نشانه های عدم شناخت از این فضا است و از سمت دیگر هم نمی‌شود و نباید پول پاشی و سرمایه گذاری الکی و نمایشی در اکوسیستم انجام داد.
شهرداری ها و دولتی ها (آن قسمتهایشان که واقعا میخواهند یک وظیفه ایی را درست انجام دهند) به خاطر بوروکراسی، احتیاط بیش از حد، عدم تمایل به کارهای نوآورانه، علی السویه بودن نتیجه برای آنها، تعدد لایه های تصمیم گیری، عدم آشنایی با ادبیات روز موضوع و ... فقط کند هستند و نباید انتظار چابکی داشت.
نکته جالب این است که تصویت طرح کمک به سرمایه گذاری جسورانه در اصفهان با اکثریت مطلق آرا در شورای شهر اصفهان رای آورد و حتی یک نفر هم با این طرح و یا روش اجرایش مخالف نبوده است.
شکل گیری و ورود شهرداری به این حوزه بر اساس یک کار پژوهشی و مطالعات مرتبط در مرکز پژوهشهای شورای اصفهان بود.
تمرکز سرمایه اقتصادی و منابع انسانی در تهران است و راه اندازی vc در خارج از تهران با مشکل تامین هر دو سرمایه فوق همراه است و همین موضوع می‌تواند یکی از دلایلی باشد که طرز نگاه و روند اجرایی venture capital را در خارج از تهران متفاوت کند. بدین معنی که به محرک ها و حمایت های بیشتری در خارج از تهران از نهاد های دولتی و عمومی مورد نیاز است.
شاید مهمترین نکته در مشارکت دادن نهادهای بانکی و دولتی در اکوسیستم کارآفرینی این باشد که آنها نه به عنوان رهبر بلکه به عنوان یک عضو وارد شوند و کاملا و واضح مستند شود که این گونه نهادها به سبب تغییر مدیریت با انتخاب یا انتصاب، نباید راهبری و مدیریت اجرایی ارکان اکوسیستم را به عهده داشته باشند و فقط زیرساخت و تسهیل گری دیگر اجزا را انجام دهند.
و اگر در این زمینه نیاز داشتید که از تجربیات من به صورت خاص بشنوید، با من در تماس باشید.
*این مطلب در سال تابستان ۱۴۰۱ نوشته شده است و امکان دارد برخی قسمتها و نظرات آن بروزرسانی نیاز داشته باشد.
**در تابستان ۱۴۰۲ چندین نهاد vc در اصفهان بوجود آمده است.
