بروجرد شهر میدان‌های بدون المان
زانا کوردستانی
■ المان چیست:
المان شهری یا نماد شهری (Urban Element) از جمله عناصر ویژه در طراحی شهری است، که به کمک هنر معماری و پیکره‌سازی از ویژگی‌های اشکال و حجم‌ها، استفاده کرده و مفاهیم خاصی را به مخاطب انتقال می‌دهد.
یک المان شهری می‌تواند با متریال مختلف (انواع فلز، سنگ مرمر، فایبرگلاس، چوب و بتن و…) به شکل پیکره انسان، حیوان و یا اشیاء طراحی شود. همچنین می‌توان از هنر انتزاعی (آبستره) در خلق آن استفاده کرد.
المان، با ایجاد نوعی نماد فرهنگی، باعث به‌وجود آمدن هویت یک شهر شده و با تکرار این موارد در ذهن مخاطب، جاودانه خواهند شد.
نمادهای شهری، سازه‌های یادبود (Monumental Structures) هم نامیده می‌شوند.
نکته مهم استفاده از نمادهای شهری همیشه برداشت مردم و بینندگان این آثار است. بنابر‌این المان‌های مختلف باید با شناخت و توجه به ویژگی‌های فرهنگی آن شهر و منطقه، طراحی و نصب شوند.
■ چرایی نصب و اجرای المان:
المان شهری، هویت و تاریخچه، یادبود و معرف نماد یک شهر و منطقه می‌تواند باشد. علاقه‌مندی به شهر و یا منطقه‌ای خاص، به دلیل زیبایی‌های بصری است که مخاطبین به چشم دیده‌اند.
عابرین، مسافرین و شهروندان، آن مناطق را در ذهن خود با همان سمبل‌ها و المان‌ها یاد می‌کنند. به طور مثال اکنون اکثر ساکنین و مسافرین شهر بروجرد، این شهر تاریخی را با المان سماور پارک سماور می‌شناسد.
همچنین المان‌های شهری می‌توانند تبدیل به مجسمه‌های کوچک برای فروش شوند و گردشگران، آنها را به‌عنوان یادگار سفر خود خریداری می‌کنند. پس نصب و استقرار المان‌های مناسب و همخوان با فرهنگ و سنن هر شهر، علاوه بر ایجاد جاذبه‌های توریستی، و زیبایی شهر، به بهتر شدن امرار معاش ساکنان آن شهر هم کمک کرده، و در روحیه‌ی شهروندی ساکنان هم تاثیر مثبتی دارد.
■ ویژگی‌های عمومی المان‌های شهری:
طرف قضاوت هر المان قطعا مردم هستند، ویژگی‌های لازم و اصولی یک نماد، باعث خواهد شد در ذهن‌ها باقی بماند و محبوب شود.
برخی از ویژگی‌های عمومی المان‌های شهری به این شرح است:
- کارایی داشته و برای شهروندان مفید باشد.
- علاوه بر انتقال پیام به بیننده، دارای زیبایی بصری باشد.
- طراحی صحیح و درک آسان برای مخاطبین.
- دسترسی آسان و راحت برای استفاده هر‌چه بهتر شهروندان (در نوع المان عملکردی).
-باعث افزایش حس سر‌زندگی در شهروندان و فراهم کردن بستری جهت ایجاد محیطی شکوفا و مناسب شود.
- سازنده نماد باید به ابعاد توجه ویژه‌ای کند، با توجه به فضای محیط نصب این اندازه‌ها را در نظر بگیرد.
و...
■ ویژگی المان با فرهنگ و سنت شهر بروجرد:
ساخت و نصب المان‌های شهری به ویژه المان‌های فرهنگی و هنری در طراحی فضای شهر افزون بر آداب و رسوم و ویژگی‌های زیبایی شناختی هر شهر، تأثیر مهمی بر برخورد و تعامل شهروندان با یکدیگر دارد.
مثلن المان مرد قلم زن در خروجی سیاوش، میدان رازان بروجرد با هدف به تصویر کشیدن صنایع‌دستی و هنر قلم‌زنی بروجرد در معرض دید شهروندان قرار گرفت.
و یا المان تکاور (مرتضی بیرانوند) در خروجی خرم‌آباد، میدان آیت‌الله بروجردی با هدف به تصویر کشیدن احدی از مردمان شجاع و از جان گذشته‌ی بروجردی ساخته شده است.
باید قبول کرد که نمادگرایی نشاط‌بخش و توجه تفکر برانگیز به معانی و مفاهیم از طریق ساخت و نصب المان در فضای شهری و در معرض دید قرار دادن آثار هنری و فرهنگی در سیما و منظر شهری بسیار حائز اهمیت و امروزه به یک ارزش تبدل شده است.
با بکارگیری درست از آنها می‌توان به ارتقاى بهتر خوانایی در لایه‌های مختلف جامعه عمل کنند.
این المان‌ها می‌توانند در راستای رعایت سبک‌ها، ارزش‌ها و اعتقادات یک اجتماع شکل می‌گیرند و نمود عینی مقوله‌هایی مانند میزان رشد و پیشرفت باشند، معناگر فرهنگ یک منطقه شوند و یا عنوانگر تاریخ یک مکان به لحاظ قدمت باشند.
■ میادین سطح شهر بروجرد:
الف) میدان‌های دارای المان شهر بروجرد:
- میدان فدک [المانی مذهبی شامل یک درب و نوشته‌ای درباره‌ی حضرت زهرا(س)]
- میدان شهدا [تعدادی آیینه‌ی استیل متصل به هم، بدون درک و فهم خاصی که مخاطب را به خود جلب کند]
- میدان پرستار [ یا میدان زینب کبری(س) که طرحی ساخته شده‌ی ساده‌ی و سیمانی از نام زینب کبری]
- میدان امام خمینی(ره)
- میدان معلم
- میدان راهنمایی یا سپاه [المانی سیمانی از آرم سپاه پاسداران انقلاب اسلامی]
- میدان صفا [المانی از مشک آب]
- میدان ولیعصر [این میدان به نام میدان بهار شناخته می‌شود]
- میدان جعفری [طرحی از پیرمردی که در حال ریختن اب از مشک به کاسه‌ی پسربچه‌ای‌ست]
- میدان بسیج
- میدان قائم (عج)
- میدان کوهنورد [در ورودی منطقه‌ی گردشگری گلدشت واقع شده و المانی از یک سبد و تعدادی سیب دارد]
- میدان لۆلۆ [المانی شبیه و کپی از میدان لۆلۆ بحرین دارد]
- میدان کریم بازگیر [المان این میدان پیشتر در میدان نواب قرار داشت]
- میدان شهدای هسته‌ای [المانی طراحی شده از انرژی هسته‌ای و عکس شهدای هسته‌ای ایران که این میدان چند سالی‌ست بسته و متصل به پیاده‌راه بلوار بهشت شده است]
- میدان ولیعصر [المان این میدان یک انگشتر فلزی‌است که قبلن در گوشه‌ای از میدان رازان مستقر بود]
- میدان زکات [المانی فلزی دایره‌ای نصب شده بر روی دو پایه‌ی فلزی دیگر که از آن گاهی اوقات باران آب می‌ریزد]
- میدان المپیک [المانی فلزی از پنج دایره‌ی نشان المپیک متصل بر دو پایه‌ی فلزی]
- میدان حجت‌اله کردی [گلدانی سیمانی که گاهی اوقات چند شاخه گل فصلی در آن کاشته می‌شود]
- میدان یادبود [المانی به شکل چتر که از داخل چتر آب فرو می‌ریزد]
- میدان ایثار [این میدان اکنون با نام میدان شهید قاسم سلیمانی ثبت شده است]
■●■
◇ میدان‌های بدون المان شهر بروجرد:
- میدان شهدای گمنام [این میدان در تپه‌ی چقا واقع شده است]
- میدان الله اکبر
- میدان استاندارد
- میدان آفتابگردان
- میدان شهید محمد کوشکی
- میدان شهید مرتضی بروجردی
- میدان شهید هوشنگ معظمی
- میدان آزادی
- میدان بهشت [ با نام رسمی دکتر بهشتی]
- میدان تهنیت
- میدان امام حسین(ع) [سازه‌ای در این میدان در حال ساخت است]
- میدان گل‌ها
- میدان نواب [در این میدان سازه‌ای بتونی در حال ساخت است که البته چندین سال است که روند ساخت پروژه خوابیده است]
- میدان قیام [میدان مرکزی شهر بروجرد است. این میدان که در تقاطع خیابان‌های صفا، آزادی، سعدی و شهدا قرار گرفته، کلیدی‌ترین تقاطع این شهر است که بار ترافیکی زیادی را نیز پذیراست. نام رازان برگرفته از کوی قدیمی رازان در همین منطقه‌است که یکی از محله‌های تاریخی شهر بروجرد است. طرح تعریض میدان رازان از مهم‌ترین طرح‌های شهرداری بروجرد است که تاکنون دو فاز از ۵ فاز آن اجرا شده است که شامل ۲ ساختمان است و فاز ۳ و ۴ پاساژ و فاز ۵ شامل پارک و آزادسازی فضای مسجد تاریخی سلطانی(امام) است. نام رسمی این میدان در حال حاضر میدان قیام است.]
- میدان حضرت ابوالفضل (ع) [ این میدان با نام میدان لر آباد شناخته می‌شود که چند سال پیش سازه‌ای بتونی به شکل تنگ یا پارچ دوغ خوری در حال ساخت بود در آنجا، که در حین مراحل ساخت ناگهان فرو ریخت و دیگر اثری از آن سازه پیدا نشد.]
- میدان غزه [در اطراف میدان چندین المان نصب شده ولی در داخل میدان چیزی نیست]
- میدان تختی
- میدان مدرس
- میدان خیرین [بر روی نقشه و گوگل و آپ‌های مکان نشان وجود دارد، ولی در ظاهر و واقعیت اصلأ چنین میدانی نیست]
- میدان عبدالحسین زرینکوب
- میدان توحید [این میدان با نام میدان کوروش شناخته شده است]
- میدان آیت‌الله بروجردی [یکی از میدان‌های اصلی شهر بروجرد است. این میدان در جنوب شرقی این شهر قرار دارد. این میدان با نام دو راهی شناخته می‌شود و در واقع سه راهی اراک-بروجرد-خرم‌آباد بود. در سال ۱۳۷۰ با تخریب مغازه‌های اطراف، فضای کافی جهت گسترش میدان ایجاد شد. در اطراف میدان تعدادی المان و مجسمه نصب شده است.]
