نظام رده‌بندی بازی‌های دیجیتالی ایمن و مهارت‌افزای میزان

حسین نیک‌کامی، دکتر سعید مدرسی / بازی بان - شماره سوم/ مرداد ماه 97

لینک دانلود: bazibaan.com

امروزه بازی‌های دیجیتالی به جزء جدا نشدنی فضای سرگرمی و اوقات فراغت بسیاری از کودکان و نوجوانان تبدیل شده است. دنیای وسیع بازی‌های کامپیوتری با مضامینی جذّاب و متنوّع، جایگاهی اثرگذار در شکل‌گیری سبک زندگی نوجوانان و جوانان و ابعاد مختلف فکری، عقیدتی، عاطفی و ... پیدا کرده است، که غالباً به دلیل عدم همخوانی این مضامین با آموزه‌های فرهنگ بومی و ارزش‌های اجتماعی، اخلاقی و مذهبی ما، چالش‌های جدّی را پدید آورده است. از سوی دیگر عدم رعایت میزان زمان اختصاص داده شده به بازی‌های کامپیوتری نیز، موجب وابستگی به این نوع سرگرمی‌ها شده و رشد جسمی، روحی و مهارتی کودکان و نوجوانان را دچار اختلال نموده است. در این میان آگاهی والدین و مربیان از فرصت‌ها و تهدیدهای این رسانه و برنامه‌ریزی زمانی برای استفاده از این سرگرمی می‌تواند ضمن صیانت از چالش‌های محتمل، زمینه‌ی استفاده‌ی حداکثری از مزایای این رسانه‌ی مهم و سرگرم‌کننده را فراهم آورد.

در بیش از دو دهه گذشته، نخبگان فرهنگی کشورهای مختلف در پی فهم عمیق پیرامون اثرات بازی‌های رایانه‌ای به رده‌بندی سنّی این سرگرمی پرطرفدار اقدام نمودند که مشهورترین این نظام‌های رده‌بندی عبارت‌اند از: نظام رده‌بندی بازی‌های رایانه‌ای در آمریکا (ESRB)، اروپا (PEGI)، ژاپن (CERO) و غیره. در ایران نیز از نیمه‌ی دهه‌ی هشتاد، نظام رده‌بندی بازی‌های کامپیوتری با نام (ESRA) طراحی شد تا پاسخی به دغدغه‌های تربیتی خانواده‌ها در این حیطه باشد. ویژگی مشترک تمامی این نظام‌ها این است که ناظر به چالش‌های اخلاقی، فرهنگی و هنجاری موجود در بازی‌ها، با نگاهی سلبی به رده‌بندی بازی‌ها اقدام می‌نمایند که به نظر می‌رسد به نکات مثبت این سرگرمی اثرگذار به طور کامل توجه نشده است.

کارگروه سواد رسانه‌ای مجتمع فرهنگی آموزشی میزان (Mizan Media Literacy Work Group) با همکاری مرکز توسعه نرم‌افزاری این مؤسسه (Mizan Software Development Center) به طراحی نظام رده‌بندی بازی‌های دیجیتالی با رویکردی نوین و ایجابی و مهارت‌افزا به منظور فراهم نمودن عرصه‌ای برای استفاده‌ی حداکثری از این درگاه رسانه‌ای و صیانت پایدار نسبت به چالش‌های این صنعت سرگرمی فراگیر‌، اقدام نمود، تا راهنمایی برای والدین دغدغه‌مند و کودکان، نوجوانان و جوانان باشد. در این راستا و برای خدمت‌رسانی به خانواده‌های فرهیخته و دغدغه‌مند، قسمتی با عنوان راهنمای والدین به نشانی اینترنتی:

www.hedayatmizan.ir/site/parentGuideHome

به سایت مؤسسه‌‌ی فرهنگی آموزشی میزان افزوده شده است که به معرفی بازی‌های‌ دیجیتالی «مهارت‌افزا» و «ایمن» می‌پردازد.

چجوری از سایت راهنمای والدین استفاده کنیم؟

کاربر با ورود به سایت راهنمای والدین و انتخاب بخش بازی‌های رایانه‌ای، وارد صفحه‌‌ای می‌شود که در آن می‌تواند با مشخص نمودن سِنّ فرزند خود و مهارت‌های علمی و رفتاری و روحی که مدّنظر دارد، به فهرستی از بازی‌های پیشنهادی دست یابد. راهنمای والدین میزان با بیش از ۵۰ بازی دیجیتالی پیشنهادی و رده‌بندی شده در خدمت والدین و فرزندان ایرانی است. این بازی‌ها ابتدا از منظر فرهنگ ایرانی اسلامی بررسی می‌شوند و بعد از گذر از نکات تربیتی و روان شناختی به عنوان بازی‌هایی سالم، ایمن و مهارت‌افزا معرفی می‌شوند. امروزه بازی‌های رایانه‌ای در جهان نقش پر رنگی در امر آموزش و تربیت دارا هستند و مهارت‌های در نظر گرفته شده در سایت، مهارت‌های مختلفی هستند که بعضاً بهترین راه تقویت آن‌ها از طریق انجام بازی‌های رایانه‌ای است. می‌توانید با جست‌و‌جو در بین مهارت‌ها و بازی‌ها و با توجه به رده‌بندی سنی آن‌ها، بازی رایانه‌ای مناسبی را انتخاب نمایید. همچنین بعضی بازی ها با عنوان کمک درسی می توانند به یادگیری بهتر مفاهیم علمی مختلف مانند فیزیک، شیمی، زیست، ریاضی و غیره در حین بازی کردن یاری دهند. برای هر بازی توضیحات، عکس‌ها و تریلری در مورد روند آن قرار دارد و همچنین به راحتی می‌توانید از طریق لینک‌های دانلود اقدام به تهیه آن بازی‌ها بر روی پلتفرم‌های ویندوز و اندروید نمایید.

• بر چه اساسی بازی‌ها را رده‌بندی می‌کنید؟

این رویکرد منحصر به فرد که فاقد نمونه‌‌ی مشابه جهانی می‌باشد، دارای اصولی به شرح زیر است:

اصول نظام رده‌بندی بازی‌های دیجیتالی ایمن و مهارت افزای میزان :

1.این نظام رده‌بندی بازی‌های دیجیتالی، با در نظر گرفتن ساحت‌های تربیتی شش‌گانه‌ی مندرج در «سند تحول بنيادين آموزش و پرورش» و با توجه به روان‌شناسی رشد و بررسی مهارت‌های ذهنی و علمی و مهارتی لازم برای کودکان و نوجوانان در سنین مختلف شکل گرفته است و هدف اصلی آن تربیت جامع متربیان و فرزندان در ساحت‌های مختلف تربیتی و مهارتی است. چرا که بازی‌های دیجیتالی علاوه بر سرگرم‌کننده بودن دارای جنبه‌های مفید آموزشی و تربیتی نیز می‌باشند.

2.این نظام صرفاً به رده‌بندی بازی‌های مهارت‌افزا در جنبه‌های مختلف می‌پردازد. مهارت‌هایی هم چون: ارتقاء علمی و‌ آموزشی، رشد عاطفی، توانمندی‌های ذهنی، پرورش خلاقیت، ارتقاء ذایقه‌های هنری، رشد نگرش دینی، مهارت‌های اخلاقی، توان مدیریتی، بینش سیاسی، مهارت‌های اجتماعی، ارتقاء نگرش اقتصادی، توجه به مسائل زیست‌ محیطی و سایر مهارت‌های شناختی مانند: حل مسئله، تمرکز، سرعت‌عمل، تفکر استراتژیک، تقویت حافظه، مهارت کارگروهی، هوش درون‌فردی و هوش میان‌فردی و غیره.

3.نگاه این نظام رده‌بندی به صورت سلبی نمی‌باشد. یعنی توصیف نمی‌کند که با توجه به محتوای هر بازی پایین‌تر از چه سنی مجاز به انجام آن نیستند، بلکه با نگاهی ایجابی و متفاوت با سایر نظام‌های رایج رده‌بندی‌ موجود در دنیا (مانند ESRB در آمریکا، PEGI در اتحادیه اروپا، CERO در ژاپن، ESRA در ایران)، بازی‌هایی که دارای ارزش‌های مهارت‌افزایی هستند را انتخاب و رده‌بندی می‌کند. به این صورت که تجویز می‌کند از آن بازی‌های پیشنهادی در چه سنی و برای افزایش چه مهارت‌هایی می‌توان استفاده نمود.

4.بازی‌هایی که در این نظام توسط تیم کارشناسی، تحت رده‌بندی قرار می‌گیرند، از لحاظ عدم مغایرت با اصول اخلاقی، دینی، هنجارهای اجتماعی و هم‌چنین عدم مغایرت با هنجارهای نظام اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرند. به علاوه بازی‌هایی که دارای هیجانات غیر واقع‌گرایانه و یا دارای سطح تخیل و توهم بالا و بیفایده هستند، در رده‌بندی قرار نخواهند گرفت. لذا والدین و مخاطبین این نظام رده‌بندی می‌توانند بدون نگرانی تربیتی از بازی‌ها استفاده نمایند.

5.بازی‌ها بر اساس مهارت‌هایی که می‌توانند در افراد افزایش دهند، ارتقاء علمی که در جریان بازی صورت می‌پذیرد، سنی که بهتر است بازی در آن مورد استفاده قرار گیرد، جنسیتی که مناسب است آن را بازی کند و پلتفرمی که بازی در آن عرضه شده است، مورد دسته‌بندی قرار می‌گیرند. ممکن است بعضی از بازی‌های رده‌بندی شده دارای ملاحظاتی باشند. این ملاحظات در کنار مشخصات بازی و به همراه پیشنهادهایی (مانند لزوم همراهی والدین با فرزندان در بعضی بازی‌ها یا مدت زمان توصیه شده) به اطلاع مخاطبین می‌رسد.